Jak będzie przebiegać rok Mikołaja Kopernika?

– Główne wydarzenia życia i pracy Mikołaja Kopernika związane są nie z Toruniem, ale z Warmią, w tym z Fromborkiem – mówi ks. dr Jacek Wojtkowski, rektor katedry i proboszcz parafii archikatedralnej we Fromborku oraz dyrektor Muzeum Pomnika Historii Frombork Zespół Katedralny. W rozmowie z KAI ks. dr Wojtkowski mówi o najważniejszych wydarzeniach zaplanowanych we Fromborku w związku z Rokiem Mikołaja Kopernika.

KAI: W związku z rocznicą pięćset pięćdziesiątych urodzin i czterysta osiemdziesiątą rocznicą śmierci astronoma rok 2023 obchodzony jest jako Rok Mikołaja Kopernika. Jakiego rodzaju wydarzenia planowane są w związku z tym na Warmii i we Fromborku?

– W województwie warmińskim otwieramy Rok Mikołaja Kopernika 21 stycznia. Jest to data związana z obroną zamku kapitulnego przed krzyżakami, którą dowodził Kopernik. Przewidziana jest Msza św., rekonstrukcja tejże bitwy oraz otwarcie okolicznościowej wystawy w Muzeum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Wystawę przygotowuje również Muzeum Warmii i Mazur.

Wydarzeniem ogólnopolskim będzie z pewnością prezentacja znaczka związanego z 550. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika. Poczta Polska opublikuje znaczek 29 stycznia a 30 stycznia będzie pierwszym dniem jego obiegu. To też ważna data, związana dokładnie z 500- leciem wyboru Kopernika przez Kapitułę Warmińską na administratora diecezji sede vacante. W związku z tym wyborem, od stycznia do czerwca 1523 r., do czasu przybycia nowego biskupa, Mikołaj Kopernik był administratorem diecezji warmińskiej.

Kolejne wydarzenie to urodziny Kopernika, 19 lutego. W tym dniu nasze myśli pobiegną oczywiście do Torunia, gdzie się urodził i do tamtejszej katedry, gdzie został ochrzczony. Tradycyjnie jednak uroczystości odbywają się też we Fromborku. Sprawowana będzie Msza św. Zaplanowano też wydarzenie artystyczne „Stół Urodzinowy Mikołaja Kopernika”. To wizja artystyczna Agnieszki Markowicz. Trzeba przyjechać i zobaczyć!

Po Wielkanocy odbędą się sesje naukowe nt. Kopernika i jego czasów. Uczestnicy tych sesji będą m.in. pokazywać, że Kopernik był człowiekiem Kościoła, kimś, w kim w sposób szczególny widać, że duch ludzki wznosi się na dwóch skrzydłach – wiary i nauki.

Punktem kulminacyjnym obchodów będą wydarzenia związane z upamiętnieniem śmierci Kopernika – 20 i 21 maja. Na te uroczystości, podczas których przywoływana też będzie publikacja jego dzieła „De revolutionibus…” zaproszone zostaną do Fromborka najwyższe władze państwowe. Wcześniej 12 maja przypada też Europejska Noc muzeów, w czasie której muzea fromborskie: Muzeum Mikołaja Kopernika i Muzeum Pomnika Historii „Frombork – zespól katedralny” przygotują liczne atrakcje. Nie wykluczone, że będzie można obejrzeć jedno z pierwszych wydań „O Obrotach”.
W czerwcu na Warmii odbędzie się spotkanie Konferencji Episkopatu Polski. Biskupi rezydować będą w Lidzbarku Warmińskim. Odwiedzą Stoczek Klasztorny w związku z postacią bł. kard. Stefana Wyszyńskiego oraz Frombork – w związku z Kopernikiem.

W czasie wakacji zaplanowany jest we Fromborku m.in. 56. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej oraz Festiwal Nauki i Sztuki Copernicus Open. Odbędzie się on już po raz trzeci w dniach od 24 do 27 sierpnia. Na festiwal składa się szereg wystaw i warsztatów, spotkań i koncertów. Zwykle towarzyszą nam duże formy muzyczne, w poprzednich edycjach można było wysłuchać np. „Nieszpory Ludźmierskie” Jana Kantego Pawluśkiewicza czy Requiem Mozarta.
Jesienią odbędą się jeszcze Europejskie Dni Dziedzictwa oraz dwa kongresy naukowe – wokół postaci bp. Łukasza Watzenrode oraz pod hasłem „Laudato si’”. Wszystko w nawiązaniu do osoby Mikołaja Kopernika.

KAI Czy są jeszcze jakieś inne wydarzenia związane z Kopernikiem, o których warto by wspomnieć?

– Powstaje opera pt. „Kopernik”. Jest już w zasadzie gotowa. Zależałoby nam, by miała swą światową prapremierę we Fromborku.

KAI: Kto organizuje te wszystkie wydarzenia?

– W organizację wydarzeń związanych z Rokiem Mikołaja Kopernika we Fromborku zaangażowana jest przede wszystkim archidiecezja warmińska, kapituła katedralna, Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, które jest instytucją samorządową oraz Muzeum Pomnika Historii Frombork Zespół Katedralny – instytucja kościelna. Współpracujemy przy tym z wieloma innymi podmiotami, m.in. z Uniwersytetem Warmińsko – Mazurskim, Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, Filharmonią Warmińsko – Mazurską czy Operą Krakowską

KAI: Jakie pamiątki po Koperniku można zobaczyć we Fromborku?

– Z Kopernikiem kojarzymy często najbardziej miasto Toruń, z uwagi na to, że jest miejscem jego narodzin. Trzeba mieć jednak świadomość, że to archidiecezja warmińska i warmińska kapituła katedralna przechowuje najwięcej realnych pamiątek po wielkim astronomie. Frombork, gdzie przez lata mieszkał i pracował, gdzie zmarł i gdzie został pochowany – odgrywa w tym kontekście szczególną rolę.

Jako kanonik warmińskiej kapituły katedralnej, zgodnie z tradycją tej kapituły Kopernik miał we Fromborku dwa miejsca zamieszkania. Obejrzeć dziś można kanonię, która do niego należała (budynek jest późniejszy lecz jego fundamenty pochodzą z czasów Kopernika). Przy tej kanonii prawdopodobnie znajdowało się pavimentum, czyli platforma z wyznaczonym południkiem, gdzie Kopernik rozstawiał swoje instrumenty i obserwował niebo. Poszukiwania tego pavimentum cały czas trwają. Tradycja mówi też o wieży Kopernika, czyli o wewnętrznej kanonii w murach obronnych zespołu katedralnego.

Po śmierci ciało Kopernika spoczęło w katedrze we Fromborku. Długo szukano jego grobu. Wiadomo, że kanonik warmiński miał przywilej opieki nad konkretnym ołtarzem i przy tym ołtarzu też miał prawo być pochowany. Koncepcja miejsca pochówku Kopernika wiązała się z ustaleniem, który ołtarz do niego należał. W 2005 r. odbyły się badania archeologiczne, w wyniku których znaleziono szczątki będące z bardzo dużym prawdopodobieństwem szczątkami Mikołaja Kopernika.

KAI: Nie mamy zatem 100 procentowej pewności?

– Możemy mówić o 99,9 procentowym prawdopodobieństwie. W celu ostatecznej identyfikacji potrzebne byłoby jeszcze porównanie DNA z materiałem genetycznym należącym do kogoś z najbliższej rodziny Kopernika. Ślady nt. jego krewnych urywają się w XVIII w. w Gdańsku, stąd najwłaściwsze byłoby odnalezienie grobu jego wuja bp. Łukasza Watzenrode. To zresztą niezwykle ciekawa postać, wybitny biskup i polityk. To jego intuicji siostrzeniec zawdzięczał swe wykształcenie i karierę.

Wracając do pamiątek po Koperniku, w katedrze we Fromborku jest ołtarz z 1504 r., właśnie fundacji bp. Łukasza Watzenrode. Na pewno Kopernik go widział i się przed nim modlił.

KAI: Jakie jeszcze mamy ślady bytności Kopernika na Warmii?

– W Olsztynie na zamku Kapituły Warmińskiej mamy tablicę astronomiczną, na której Kopernik zaznaczał swoje obserwacje. W Archiwum Archidiecezji Warmińskiej natomiast przechowujemy, myślę, największą liczbę jego rękopisów. W Bibliotece Seminarium Duchownego Hosianum są księgi z odręcznymi zapiskami Kopernika na marginaliach. To prace nt. matematyki czy prawa a notatki są interesującym świadectwem osobowości i zainteresowań astronoma.
Kopernik spędził na Warmii 40 lat życia, prowadząc bardzo szeroką działalność. Zaangażowany był m.in. w sprawy administracyjne, obsadzanie pustych łanów po wojnach krzyżackich, obronę przed krzyżakami zamku w Olsztynie. Przebywał też na zamku w Lidzbarku Warmińskim jako lekarz przy biskupie Watzenrode.

KAI: Ksiądz, jako proboszcz parafii katedralnej a także dyrektor Muzeum Pomnika Historii Frombork Zespół Katedralny jest jednym z głównych organizatorów wspomnianych wydarzeń. Dlaczego pamięć o Mikołaju Koperniku jest tak ważna z perspektywy kościelnej?

– Bez przeszłości nie możemy myśleć o przyszłości. Postać Mikołaja Kopernika tak związana z Kościołem, a jednocześnie związana z Fromborkiem, sprawia, że do naszego miasta i katedry przybywają liczni pielgrzymi i turyści. Przestrzeń ta – podobnie jak to bywa w przypadku wielu sanktuariów – staje się miejscem spotkania kultury i tradycji. Dla wierzących i katolików jest to przestrzeń wiary i oddawania chwały Panu Bogu. A dla tych, którzy do nas przyjeżdżają i są niereligijni – może to być przestrzeń opowiadania o doświadczeniu wiary chrześcijańskiej.