Jak uchronić się przed skutkami burzy?

Strzeliste wieże kościołów górujących nad wsiami i miastami to nieodzowny element polskiego krajobrazu. Jednak to, co zwykle zachwyca wiernych lub turystów, dla zarządzających obiektami sakralnymi stanowi spore wyzwanie i obawę, zwłaszcza w sytuacji burzy.

Według danych Komendy Głównej Straży Pożarnej w 2016 r. doszło do blisko 2,6 tys. pożarów obiektów użyteczności publicznej, w tym 164 w obiektach sakralnych. Wśród najczęstszych przyczyn zaliczyć trzeba podpalenia, wady systemu grzewczego i instalacji elektrycznej. Jednak w gorące i burzliwe lato to wyładowania atmosferyczne mogą być poważnym zagrożeniem dla kościołów i domów parafialnych. Przekonali się o tym mieszkańcy Kałkowa-Godowa, po pożarze w sanktuarium maryjnym 2014 r.

Profesjonalna instalacja

Wyłącznie sumiennie zaprojektowana, zamontowana i konserwowana instalacja odgromowa skutecznie przejmuje prąd wytworzony w momencie wyładowania atmosferycznego i odprowadza go najkrótszą drogą do ziemi. Im mniej połączeń instalacji, tym większa skuteczność i niezawodność całego systemu odgromowego.

Profesjonalizm niezbędny jest zwłaszcza w przypadku skomplikowanych architektonicznie świątyń, wyróżniających się strzelistymi wieżami, kopułami, wieloma nawami, szczytami, czy gzymsami. Wszystkie wystające elementy budynku powinien być chroniony przez system odgromowy.

Instalacja powinna uwzględniać poziome i pionowe zwody z ocynkowanej stali, stali nierdzewnej, miedzi lub elastycznego lecz niezbyt trwałego aluminium oraz znajdujące się w gruncie uziomy szpilkowe i otoki, dzięki którym możliwe jest prowadzenie prądu piorunowego do ziemi.

Przy właściwym wyborze materiałów wykonawczych instalacji istotną rolę odgrywa powierzchnia budynku oraz otaczający go grunt. Tylko wiedza i doświadczenie specjalisty, jak i prawidłowo wykonane pomiary rezystancji gruntu, który zależy od warunków geologicznych, są gwarantem skutecznej ochrony budynków wyróżniających się zawiłą konstrukcją przed skutkami burzy.

Regularna konserwacja

Polskie prawo wymaga instalacji systemów odgromowych we wszystkich budynkach publicznych, a więc również w obiektach kościelnych. Pamiętają o tym administratorzy przy okazji budowy lub generalnej konserwacji budynków. Jednak sam montaż instalacji odgromowej nie chroni budynków na długo. Niezbędny jest również ich regularny, coroczny przegląd.

– Systematyczna konserwacja systemu chroni nie tylko przed skutkami burzy. Aktualne i dobrze wykonane pomiary instalacji odgromowej są podstawą do ubiegania się o odszkodowanie, gdy wyładowania atmosferyczne spowodują zniszczenie – podkreśla w rozmowie z KAI mgr inż. Zbigniew Lotarski, elektryk specjalizujący się w montażu i przeglądach profesjonalnych instalacji odgromowych i elektrycznych.

Ekspert dodaje, że dla ubezpieczyciela duże znaczenie ma szczegółowość i dokładność wyników badań, które koniecznie muszą zawierać faktyczne wartości liczbowe i prawidłową metodę pomiarową, a nie tylko orzeczenie o sprawności instalacji. Nierzetelność może skutkować niewypłaceniem odszkodowania. Dlatego przy wyborze konserwatora nie należy kierować się niską ceną usługi lub ekspresowym tempem realizacji, a wykształceniem, wiedzą i doświadczeniem specjalisty.

– Jeśli elektryk jest gotów podać zakres i cenę prac podczas rozmowy telefonicznej, bez obejrzenia obiektu, to nie warto ryzykować. Poszukajmy lepszego wykonawcy, bo niechlujstwo przyniesie tu więcej szkody niż pożytku: ściągnie wyładowania, lecz nie odprowadzi ich bezpiecznie do ziemi, co będzie skutkowało dużymi szkodami i stratami, nawet pożarem. O poziomie specjalisty dobitnie świadczą przyrządy pomiarowe, którymi weryfikuje warunki gruntowe – mówi specjalista od piorunochronów i uziemień.

Elektryk podkreśla, że po każdym uderzeniu pioruna warto sprawdzić zaciski kontrolne instalacji umieszczone przy ziemi oraz instalację na dachu. – Zauważenie luzu na zwodach systemu jest czasem najszybszym sposobem na zdiagnozowanie awarii systemu, którego nieskuteczność przy kolejnej burzy może skończyć się pożarem świątyni– wskazuje mgr inż. Zbigniew Lotarski. Dlatego stosuje się też liczniki udarów, które liczą ile razy w instalację na obiekcie uderzył piorun.

Skutki burzy

Jednak pożar, to nie jedyny skutek uderzenia pioruna. Wyładowania atmosferyczne mogą spowodować również pękanie ścian budynku, oderwanie elementów elewacji lub dachu, a także wyrwanie gniazd, osprzętu i okablowania, czy stopienie instalacji elektrycznej wewnątrz. Istnieje także możliwość dostania się pioruna do wnętrza budynku i porażenia osób przebywających w środku. Dlatego potrzebne są połączenia wyrównawcze i szyna ekwipotencjalna, wyrównująca potencjały powstałe w czasie uderzenia pioruna.

Burza może również powodować przepięcia, czyli nagłe, trwające ułamki sekund skoki napięcia w instalacji elektrycznej, które są częstą przyczyną nieodwracalnych awarii urządzeń podłączonych do prądu. Jak wskazuje mgr inż. Zbigniew Lotarski, zasięg występowania uszkodzeń spowodowanych przepięciami dochodzi nawet do ponad dwóch kilometrów od miejsca uderzenia pioruna.

Ekspert podkreśla, że przed skutkami przepięć, jak i innych czynników wywołujących pożary, również można się uchronić stosując przeciwpożarowy detektor iskrzenia. – Przepisy prawa wymagają także zastosowania odpowiedniej ochrony przeciwprzepięciowej w budynkach z zamontowaną instalacją odgromową. Przechwytuje ona i minimalizuje w instalacji niebezpieczne skoki napięć, przez co zabezpiecza urządzenia elektryczne przed uszkodzeniem – wyjaśnia elektryk.

Dlatego bardzo ważne są też prawidłowo wykonane obowiązkowe przeglądy instalacji elektrycznej, zwłaszcza pomiary rezystencji izolacji.

Koszt konserwacji

Cena konserwacji instalacji odgromowej zależna jest od wielu czynników, dlatego trudno wskazać na początku całkowity koszt usługi. – Podobnie jak z przeglądem samochodu, trudno od razu ocenić, co będzie niezbędne do naprawy – wskazuje mgr inż. Zbigniew Lotarski.

Podstawowym kosztem każdej konserwacji jest pomiar przygruntowych złączy specjalistycznymi przyrządami – 600-800 zł. Co najmniej drugie tyle wyniesie kontrola zwodów na dachu. Więcej kosztować będą na pewno pomiary na wyższych kondygnacjach i trudno dostępnych powierzchniach, do których zwykle niezbędne jest wykorzystanie podnośnika lub sprzętu alpinistycznego. W trakcie konserwacji należy również wykonać zabezpieczenie antykorozyjne wszystkich połączeń.

Jak szacuje specjalista do systemów odgromowych i elektrycznych, widełki cenowe za prace konserwatorskie może wynieść między 1,5 a 3 tys. zł. To koszt, jaki warto zapłacić, aby zapewnić bezpieczeństwo kościelnych budynków i przebywających w nich wiernych podczas coraz częstszych gwałtownych wyładowań atmosferycznych.

Kontakt do specjalisty:

mgr. inż. Zbigniew Lotarski
tel: +48 501 076 074
e-mail: elektryk5@onet.pl