Jak działa kościelny system przeciwdziałania pedofilii?

Wszechstronne działania Kościoła w Polsce na rzecz walki z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich omawia w swojej analizie szef KAI Marcin Przeciszewski. Opracowanie przekazano uczestnikom konferencji organizowanej przez KAI we współpracy z Koordynatorem KEP i Biurem Delegata KEP ds. ochrony małoletnich.

System realizowany przez Kościół w Polsce składa się z wielu elementów mających na celu troskę o osoby poszkodowane i bezpośrednią im pomoc, tworzenie programów prewencji jak również wypracowywanie norm i struktur służących karaniu duchownych, którzy dopuścili się takich przestępstw – zaznacza Przeciszewski.

Przypomina, że w sferze pomocy osobom skrzywdzonym już na etapie przyjęcia zgłoszenia od osoby poszkodowanej lub jej rodziny władza kościelna ma obowiązek objęcia ich pomocą. Biskupi lub przełożeni prowincji zakonnych są zobowiązani do udzielenia pomocy duchowej, medycznej, terapeutycznej i psychologicznej ofierze, a w razie potrzeby także konsultacji prawnej.

Ogólnopolską instytucją powołaną do pomocy pokrzywdzonym jest Fundacja Świętego Józefa. 9 października 2019 r. Konferencja Episkopatu Polski przyjęła statut Fundacji, której misją jest ochrona dzieci i młodzieży we wspólnocie Kościoła oraz budowanie efektywnych struktur pomocy wspierających uzdrowienie osób zranionych i zapobieganie kolejnym przestępstwom wykorzystania seksualnego.

Do szczególnej troski o osoby poszkodowane zostali powołani w większości diecezji i męskich zgromadzeń zakonnych specjalni duszpasterze osób poszkodowanych. Kolejnym filarem kościelnego systemu ochrony są programy prewencji wdrażane w diecezjach i zgromadzeniach zakonnych. Ich celem jest przygotowanie personelu, który prowadzi pracę z dziećmi i młodzieżą na terenie kościelnych placówek, tak aby był on wyczulony na zagrożenia w tej sferze oraz potrafił właściwie reagować.

Istotnym elementem systemu są szeroko zakrojone szkolenia osób, które zaangażowane są w ochronę dzieci i młodzieży w ramach Kościoła w Polsce. Instytucją wyspecjalizowana w tym zakresie jest Centrum Ochrony Dziecka powołane przez ks. Adama Żaka w marcu 2014 przy Akademii Ignatianum w Krakowie. Do podstawowych zadań COD należy działalność szkoleniowa w zakresie psychologicznym, pedagogicznym i duchowym w tematyce związanej z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich.

Szef KAI zwraca uwagę, że jednym z pierwszych etapów tworzonego systemu było mianowanie w każdej diecezji oraz w zgromadzeniach zakonnych specjalnych delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży, których zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń od osób poszkodowanych i ich rodzin, a następnie przeprowadzenie wstępnego dochodzenia kanonicznego mającego na celu przesłuchanie świadków oraz podejrzanego i zebranie – w imieniu biskupa bądź przełożonego zakonnego – dowodów oraz innej dokumentacji związanej z popełnionym przestępstwem. Dokumentacja ta przekazywana jest do Kongregacji Nauki Wiary Stolicy Apostolskiej, pod której kierunkiem jest prowadzone dalsze postępowanie procesowe.

Za aspekt prawno-kanoniczny oraz organizacyjny całego systemu ochrony dzieci i młodzieży oraz pomocy osobom pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym w okresie małoletności w Kościele w Polsce odpowiada Delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. ochrony dzieci i młodzieży, którym jest od marca 2019 abp Wojciech Polak, metropolita gnieźnieński i prymas Polski. Pomocą Delegatowi w wypełnianiu tych zadań służy Biuro Delegata ds. ochrony dzieci i młodzieży, funkcjonujące w Warszawie przy Sekretariacie Episkopatu.

W swojej analizie Marcin Przeciszewski omawia też wątek odpowiedzialność wyższych przełożonych kościelnych przypominając, że w czerwcu 2016 r. Franciszek w motu proprio „Come una madre amorevole” przewidział karanie biskupów i przełożonych zakonnych w sytuacjach, kiedy udowodni się im ukrywanie sprawców. Szczegółowe procedury zostały zdefiniowane w motu proprio „Vos estis lux mundi” (VELM), obowiązującym od 1 czerwca 2019 r.

Zgodnie z tym prawem każda osoba duchowna oraz konsekrowana, która posiada wiarygodną informację o możliwości popełnienia takich zaniedbań przez biskupa, jest zobowiązana do zgłoszenia tego jego metropolicie albo Stolicy Apostolskiej bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela papieskiego. Zgłoszenia może także dokonać osoba świecka.

Konferencja zatytułowana „Budowa w Kościele w Polsce systemu przeciwdziałania wykorzystywaniu seksualnemu małoletnich”, odbyła się w trybie on-line. Celem wydarzenia było poinformowanie polskich mediów o działaniach jakie podejmuje Kościół w Polsce w ramach pomocy pokrzywdzonym, ochrony dzieci i młodzieży oraz przeciwdziałaniu przypadkom wykorzystywania seksualnego przez duchownych.

Podczas konferencji głos zabrali m.in. o. Adam Żak SJ, koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży, Marta Titaniec z rządu Fundacji Świętego Józefa, ks. Piotr Studnicki, szef biura Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz ks. Wojciech Sadłoń, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego.