Jaka będzie ochrona życia nienarodzonych po publikacji uzasadnienia wyroku TK?

Wczorajsza publikacja przez rząd pisemnego uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października ub. roku stwierdzającego niekonstytucyjność tzw. przesłanki eugenicznej oznacza, że od tej pory niedopuszczalna jest w Polsce aborcja ze względu na prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia nienarodzonego dziecka. Według ostatnich dostępnych danych, w 2019 r. przeprowadzono w Polsce 1074 legalne takie aborcje na 1116 zarejestrowanych usunięć ciąży.

Informacje na temat legalnie przeprowadzonych aborcji pochodzą z publikowanych co roku sprawozdań Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

W 2019 r. przeprowadzono 1116 dopuszczalnych prawnie aborcji. Aż 1074 z nich wykonano ze względu na prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia nienarodzonego dziecka lub nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.

Ponadto 33 przypadki aborcji dotyczyły sytuacji, gdy ciąża stanowiła zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, a trzy – gdy zachodziło uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Powyższe dane (gromadzone w ramach statystyki publicznej) nie obejmują danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwa Sprawiedliwości. Z informacji uzyskanych z MSWiA wynika, że w 2019 r. w nadzorowanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji szpitalach publicznych wykonano 6 aborcji. Natomiast z danych uzyskanych z MS wynika, że w szpitalach nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości nie przeprowadzono żadnej aborcji.

Łącznie zatem w 2019 r. wykonano w Polsce 1116 prawnie dopuszczalnych aborcji.

Wśród aborcji z powodu prawdopodobieństwa ciężkiego upośledzenia nienarodzonego dziecka – 271 przypadków dotyczyło trisomii 21 (Zespół Downa) bez współistniejących wad somatycznych, a 164 ze współistniejącymi wadami, natomiast 200 aborcji było wynikiem wykrycia wad mnogich (dwóch i więcej układów lub organów w badaniu obrazowym).

Statystyki obejmują także m.in. trisomię 13 (Zespół Pataua) i trisomię 18 (Zespół Edwardsa) bez współistniejących wad somatycznych (60 aborcji), trisomię 13 i trisomię 18 ze współistniejącymi wadami somatycznymi (88), przypadki aborcji spowodowanej zespołem Turnera ze współistniejącymi wadami somatycznymi (13) czy zespoły genetyczne z obrzękiem płodu (21) oraz inne aberracje chromosomowe.

Do czasu publikacji pisemnego uzasadnienia wyroku TK z 22 października ub. roku (co uznaje się za wejście w życie zmian w prawie), zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, aborcja mogła być dokonana wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej; badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu; zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (gwałtu lub czynu kazirodczego).

Przesłanka mówiąca o prawdopodobieństwie ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia została wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego uchylona, zatem nie jest już prawnie dopuszczalna w Polsce aborcja w takich przypadkach.

– Nie ma już możliwości zabicia tych dzieci, które jeszcze w 2019 i 2020 r. były zabijane z mocy prawa. Możemy się spodziewać, że te statystyki wielokrotnie się obniżą. Oczywiście istnieje też ryzyko, że inne przesłanki, w szczególności zagrożenie zdrowia matki, będą nadużywane. Wiemy, że tak działo się w innych krajach, np. w Hiszpanii, gdzie obowiązywała ustawa bardzo podobna do polskiej, a mimo to dokonywano 100 tys. aborcji rocznie właśnie nadużywając prawa – tłumaczy prawniczka.

– Jest nawet pewność, że część przesłanek będzie nadużywana, niektórzy lekarze i tak będą zabijać, ale nie ma żadnych wątpliwości, że prawo wpłynie pozytywnie na rzeczywistość. Tak działają mechanizmy prawne: gdy prawo zakazuje jakichś czynów, to nawet, jeśli te czyny nie zostają całkowicie wyeliminowane, to i tak radykalnie zmienia się ich liczba. Możemy się tu jak najbardziej spodziewać dobrej zmiany, jeśli chodzi o ochronę życia – dodała Magdalena Korzekwa-Kaliszuk.

Jej zdaniem, niekonstytucyjność przesłanki eugenicznej nie wyeliminuje też aborcyjnego podziemia. – Na pewno niektóre dzieci i tak zostaną zabite, zagranicą czy w wyniku przestępstw aborcyjnych, ale na pewno nie będzie to taka liczba, z jaką mieliśmy do czynienia w ramach obowiązującej ustawy. Prawo, nawet jeśli nie wyeliminuje całkowicie jakiegoś zła – a tym złem była aborcja eugeniczna – to radykalnie je zmniejszy, i to jest wystarczający powód, aby to prawo zmieniać. Jest to też powód dla organów ścigania, aby przestępstwa aborcyjne w końcu były skutecznie ścigane. W tej chwili aborterzy niestety często działają bezkarnie. To jest wielka rzecz do zmiany – powiedziała KAI prawniczka.

Do przerwania ciąży jest wymagana pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie jest wymagana pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

W przypadku małoletniej powyżej 13. roku życia jest wymagana również jej pisemna zgoda. W przypadku małoletniej poniżej 13. roku życia jest wymagana zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii.

W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie jest wymagana także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży jest wymagana zgoda sądu opiekuńczego.

W przypadku, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, przerwanie ciąży jest dopuszczalne, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni.

W rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 22 stycznia 1997 r. „w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających do dokonania przerwania ciąży oraz stwierdzania, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu” określono, że przerwania ciąży może dokonać lekarz posiadający specjalizację pierwszego stopnia w zakresie położnictwa i ginekologii lub tytuł specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii.

O tym, czy zaistniały okoliczności wskazujące, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety ciężarnej, orzeka lekarz specjalista w zakresie medycyny właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej.