Jaki stosunek do wyzwań ekologicznych mają katolicy w Polsce?

O badaniach i interdyscyplinarnych inicjatywach, które przekonują katolików do zaangażowania w ochronę przyrody, rozmawiano podczas konferencji prasowej „Wspólna zielona przyszłość” zorganizowanej w poniedziałek w Sekretariacie Episkopatu Polski przez Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska i Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w partnerstwie z Fortum. Spotkanie było połączone z prezentacją badań na temat stosunku katolików w Polsce do współczesnych wyzwań ekologicznych.

Punktem wyjścia konferencji była konstatacja, że w mediach często przedstawia się ekologię jako temat świecki i lewicowy. Tymczasem, jak pokazują przełomowe badania na temat świadomości ekologicznej polskich katolików, nie tylko traktują oni ochronę środowiska priorytetowo, ale mają też zaskakująco pozytywny stosunek do aktywistów klimatycznych.

Co więcej, nie kończy się tylko na opiniach. Pozytywny stosunek do ochrony środowiska i klimatu coraz silniej przekłada się na działania promujące rozwiązania proekologiczne w obszarze nauki, technologii czy dobrych praktyk jednostek samorządu terytorialnego.

Stosunek polskich polskich katolików do współczesnych wyzwań ekologicznych zbadała w tym roku agencja RC Rynek i Opinia (próba 1005 wywiadów CATI w lutym 2022). Zdaniem aż 93% respondentów, dbanie o środowisko jest ich obowiązkiem moralnym. Z kolei 69% uważa, że człowiek eksploatuje przyrodę bez umiaru a tylko 22% – że zmiana klimatu to temat lewicowy.

Ponad ponad połowa badanych (55%) jest zdania, że katolik powinien czynić sobie Ziemię poddaną (częściej są to osoby w wieku 65+ z wykształceniem podstawowym), a jednocześnie 93% twierdzi, że katolik powinien troszczyć się o przyrodę jako dar od Boga. Aż 90% uważa, że katolik powinien dbać o piękno otoczenia oraz być wrażliwym wobec natury.

Także ponad połowa respondentów (54%) jest zdania, że piąte przykazanie można stosować do zwierząt a około 1/3 (36%) – że również do roślin, wskazał autor badań „Polscy katolicy wobec współczesnych wyzwań środowiskowych”, Krzysztof Jodłowski (Day Ray).

Budzeniem większej świadomości proekologicznej wśród polskich katolików, zarówno od strony duchowej, jak i konkretnych rozwiązań na poziomie parafialnym, zajmuje się Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska. Jest to polskie przedstawicielstwo Laudato si’ Movement, ruchu zrzeszającego ponad 900 różnych organizacji, stowarzyszeń, zakonów i innych inicjatyw, a także wolontariuszy z całego świata zaangażowanych na rzecz ekologii integralnej.

Ruch znany jest przede wszystkim z programu „Zielone Parafie”, skierowanego do wspólnot parafialnych, lokalnych środowisk i ludzi Kościoła, zapraszającego do zatroszczenia się o dzieło Bożego stworzenia. Wspólnota chce się przyczynić do budowania odpowiedzialnej, świadomej wspólnoty wiernych, zaangażowanych w troskę o świat i jego mieszkańców. Poprzez wiarę, edukację i konkretne działania chcemy motywować do tworzenia przyjaznych ludziom i środowisku rozwiązań w parafiach.

– Oczywiście najbardziej chcielibyśmy, aby polskie parafie były zeroemisyjne i aby na ich dachach wszędzie były panele fotowoltaiczne, ale na razie nasze działania są skromniejsze. Jednak i one podnoszą świadomość ekologiczną wśród polskich katolików – powiedziała Anna Kluzińska ze Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska. Przykładem takich działań jest np. zachęta do tworzenia ogrodów przyparafialnych czy zbiorników na deszczówkę. Dużą popularnością cieszą się też stojaki na rowery dla parafian.

Udział w programie „Zielone Parafie” jest darmowy – aby się zgłosić, wystarczy zarejestrować swoją parafię na stronie www.zieloneparafie.pl – tam też znajdują się wszelkie potrzebne informacje.

Świadomość zarówno prowadzenia badań z dziedziny ekologii, jak również popularyzowania postaw prośrodowiskowych i kształcenia kadr, które będą się zajmowały tą problematyką z ramienia instytucji publicznych i firm komercyjnych jest przedmiotem działania Centrum Ekologii i Ekofilozofii funkcjonującego na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Centrum to działa od ponad 20 lat. – Jednostka prowadzi unikatowe w skali kraju studia z ochrony środowiska. Opierają się one z jednej strony na filarze nauk ścisłych, a z drugiej strony na naukach humanistycznych. Wyszliśmy z założenia, że aby mówić o środowisku racjonalnie, trzeba studentom dać podstawy rzetelnej wiedzy biologicznej, chemicznej i fizycznej. Nasi studenci zyskują także szeroką wiedzę humanistyczną z zakresu etyki i bioetyki, aby pojawiła się u nich empatia wobec przyrody.

Studiujący w Centrum mogą wybrać specjalizację skupioną bardziej wokół technologii środowiskowych. Dzięki temu są przygotowywani do pracy w laboratoriach czy stacjach pomiarowych. Są też natomiast tacy, którzy myślą o pracy w administracji samorządowej czy państwowej, dlatego przedmiotem ich nauki są przede wszystkim zagadnienia prawa krajowego i europejskiego z zakresu ochrony środowiska oraz ekonomii środowiskowej.

Centrum Ekologii i Ekofilozofii UKSW rozwija też ofertę studiów podyplomowych. – Ich zadaniem jest wykształcenie jak największej liczby osób, które wiedzą jak działa środowisko i jaka jest z nim relacja człowieka – powiedział prof. Tomczyk. Przykładem jest kierunek podyplomowy „Zarządzanie jakością powietrza” adresowany do przedstawicieli administracji publicznej.

Centrum posiada ponadto własną stację badawczo-naukową. Stacja terenowa zlokalizowana jest w Gminie Maciejowice. W stacji prowadzone są badania naukowe oraz zajęcia dydaktyczne dla studentów. W 2022 r. pracownicy naukowi stacji rozpoczęli nowy projekt naukowy pt. „Czynna ochrona zagrożonych gatunków ptaków siewkowych na wyspach wiślanych: wdrażanie wybranych zadań ochronnych na obszarze OSOP Dolina Środkowej Wisły”.

12 stycznia 2023 r. na UKSW odbędzie się gala finałowa plebiscytu ekologicznego „Wspólna zielona przyszłość”. Wyróżnieni w nim zostaną zwycięzcy w trzech kategoriach: technologie, badania naukowe oraz inicjatywa samorządowa. Plebiscyt ten to jedyna tego typu inicjatywa w Polsce, a jej celem jest wyłonienie najbardziej wartościowych i nowatorskich projektów związanych z ochroną przyrody.

Do udziału w konkursie zgłoszono kilkadziesiąt interdyscyplinarnych projektów i lokalnych inicjatyw związanych z ochroną środowiska i klimatu, wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii czy racjonalnym zarządzaniem surowcami naturalnymi.

Plebiscyt organizowany jest we współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska, Samorządem Województwa Mazowieckiego oraz Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Partnerem plebiscytu jest Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska oraz m.in. firma energetyczna Fortum.

O tym, dlaczego większa świadomość ekologiczna jest potrzebna zarówno w życiu przeciętnego Polaka, jak i codziennym funkcjonowaniu środowisk biznesowych, mówił Jacek Ławrecki, dyrektor ds. komunikacji w Fortum, międzynarodowej firmie energetycznej założonej w Finlandii, dostarczającej prąd i ciepło i chłód dla zrównoważonych miast. 64% energii elektrycznej firma ta wytwarza bez emisji CO2.

Jak wskazał, w Skandynawii dbałość o środowisko jest niemalże znakiem firmowym tego regionu Europy a z wykształconych tam proekologicznych rozwiązań korzystają coraz częściej inne kraje. – Musimy sobie uświadomić, że żadna część społeczeństwa, żadna firma, żadna organizacja, ani żadna władza nie jest w stanie dbać o środowisko sama. Do tego potrzebna jest współpraca w szerzeniu wiedzy o tym, jak mądrze dbać o środowisko – wskazał.

Fortum angażuje się w nowatorskie badania i projekty ekologiczne. We Wrocławiu powstanie największa w Polsce instalacja do pozyskiwania energii ze ścieków. Po uruchomieniu w 2024 r. będzie stanowić pierwszy element nowoczesnego systemu ciepłowniczego we Wrocławiu dostarczając do 5 proc. rocznego zapotrzebowania klientów ciepła sieciowego w mieście. Koszt inwestycji wraz z przyłączem to 82 mln zł. Fortum realizuje ten projekt we współpracy z Miejskim Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji we Wrocławiu.

Galeria zdjęć (8 zdjęć)