Jasna Góra – niezwykła nekropolia

Jasna Góra od początku istnienia pełniła także funkcję nekropolii. Tu grzebano zakonników, duchownych i świeckich. Istnieje co najmniej osiem wejść do jasnogórskich krypt: cztery w Kaplicy Matki Bożej i cztery w bazylice, ale z pewnością nie są to wszystkie miejsca pochówków. Podziemia Jasnej Góry to właściwie jedno wielkie cmentarzysko.

Już w 1466 r., jak wynika z dokumentu odpustowego dla Jasnej Góry, na terenie dzisiejszego sanktuarium istniał cmentarz, gdzie pielgrzymi modlili się za zmarłych. W średniowieczu klasztory miały prawo grzebania zwłok swych dobrodziejów i konfratrów. Teren dzisiejszych krużganków tzw. Wieczernika, to przestrzeń byłego przykościelnego cmentarza.

Zwykle w listopadzie otwarte były dla pielgrzymów zabytkowe krypty w kaplicy Matki Bożej. W tym roku ze względu na pandemię odstąpiono od tego zwyczaju. Tam w niszach wykutych w skale chowano zmarłych paulinów. Krypta należy do jednych z najstarszych miejsc w Sanktuarium. Przez jej środek przebiega ściana, w której znajduje się 36 wnęk.

Paulini, żyjący według surowej reguły św. Augustyna, jeszcze do ubiegłego wieku zachowywali specjalny rodzaj pochówku, pozbawiony nagrobków ziemnych. Zmarłego wystawiano w skromnej, drewnianej trumnie w kościele, żeby można było pożegnać się z nim i odprawić nabożeństwo żałobne, po czym znoszono ciało do podziemi, gdzie układano je na desce z kamieniem pod głową i zamurowywano w niszach. Po około stu latach wnęki opróżniano, a prochy wsypywano do specjalnych urn.

W kaplicy Matki Bożej jest kilka XVII-wiecznych nagrobków, kryjących szczątki dobrodziejów sanktuarium, m.in. Heleny z książąt Wiśniowieckich Warszyckiej, kasztelanowej krakowskiej i Stanisława Warszyckiego, wojewody mazowieckiego i kasztelana krakowskiego.

W zaszklonej niszy lewej ściany kaplicy Matki Bożej umieszczona jest urna z prochami przeora o. Augustyna Kordeckiego – bohatera obrony Jasnej Góry przed szwedzkim potopem. W 1973 r. – z okazji 300. rocznicy jego śmierci – urnę wystawiono na widok publiczny w pierwszej od dziedzica części Kaplicy Cudownego Obrazu.

Do bazyliki jasnogórskiej przylegają dwie prywatne kaplice grobowe: Denhoffów i Jabłonowskich. Kaplica Aniołów Stróżów została przebudowana w latach 1751-54 r. na mauzoleum grobowe Stanisława Jabłonowskiego, wojewody rawskiego. Natomiast Kaplica św. Pawła I Pustelnika to mauzoleum grobowe rodziny Denhoffów. W krypcie pod kaplicą znajduje się około 20 trumien z wieku XVII i XVIII z prochami członków rodziny Denhoffów. Tam także spoczywają prochy kilku paulińskich mnichów.

Pod posadzką bazyliki znajdują się również inne krypty. Badania archeologiczne z lat 2009-2012 wykazały, że pod posadzką części chórowej natrafiono na pochówki ziemne – najprawdopodobniej z czasu, gdy wokół wcześniejszego kościoła drewnianego istniał cmentarz. Okazało się, że to najstarsza na Jasnej Górze krypta pochówkowa, pochodząca prawdopodobnie z okresu zbliżonego do czasu ufundowania tam pierwszego murowanego kościoła – przed 1460 r. W tych kryptach grobowych chowani byli zakonnicy paulińscy i osoby świeckie. W niektórych kryptach odkryto unikatowe pochówki trumienne z XV wieku tzw. dłubanki, czyli pochówki w wydrążonych pniach drzew. Do tej pory w Polsce odnaleziono tylko dwa podobne sarkofagi. Z kolei w jednej z krypt trumny były posypane wapnem, co może wskazywać, że zmarli mogli być ofiarami zarazy.

Msze Św. za zmarłych zakonników, ich rodziny oraz zmarłych przyjaciół i dobrodziejów Jasnej Góry, zgodnie z tradycją, odprawiane będą w kolejnych dniach listopada.