Jasna Góra – perła europejskiej kultury w nowym blasku

Wymiana nawierzchni dziedzińca przed Kaplicą Matki Bożej i Bazyliką, kompleksowy remont drogi dojazdowej do klasztoru, renowacja tzw. rawelinu i Pokoi Królewskich – to m.in. działania w ramach II etapu projektu unijnego „Narodowe Perły Klasztoru OO Paulinów Jasna Góra w Częstochowie – ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego”. W środę odbyło się jego podsumowanie.

Głównym celem inwestycji na Jasnej Górze jest zachowanie i odbudowa europejskiego dziedzictwa kulturowego. Projekt zakładał remont, modernizację oraz przystosowanie zabudowań, poza miejscem modlitwy, również do realizacji oferty kulturalno-edukacyjnej Sanktuarium a także, w możliwie najwyższym stopniu, poprawę dostępności dla pielgrzymów i turystów znajdujących się na terenie klasztoru obiektów, w tym muzeów i wystaw.

Remont realizowany był w wielozadaniowym projekcie „Narodowe Perły Klasztoru Ojców Paulinów Jasna Góra w Częstochowie – ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego”. W latach 2016-2019 w Sanktuarium zrealizowano dwa jego etapy. W ich ramach udało się generalnie odremontować i na nowo wyposażyć Salę Papieską, łącznie z dostosowaniem jej dla potrzeb osób niepełnosprawnych. – Jest to sala na miarę XXI wieku, odpowiadająca najwyższym wymogom uczestników kultury i bezpieczeństwa – chwalą się paulini.

Z olbrzymią starannością wykonano prace konserwatorskie w atrium Kaplicy Matki Bożej. Zrewitalizowano wnętrze dwukondygnacyjnego krużgankowego „przedsionka serca Jasnej Góry” i dawną zakrystię. Działania objęły tam sklepienia i ściany, portale kamienne, kamienną kropielnicę, drewniane drzwi i schody, czternaście obrazów drogi krzyżowej z XVIII w. kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej i cykl „Golgoty” Jerzego Dudy- Gracza.

Ważnym zadaniem związanym z pielęgnowaniem dziedzictwa św. Jana Pawła II na Jasnej Górze była adaptacja przestrzeni kurtyny południowej, w tym dawnej Kaplicy Pokutnej, na potrzeby utworzenia Kaplicy św. Jana Pawła II. Na razie zostały wykonane prace w zakresie architektury, konstrukcji i instalacyjne. Jeszcze w tym roku kaplica ma zostać wyposażona i oddana do użytku pielgrzymom. Będzie to całkiem nowe miejsce na mapie zwiedzania klasztoru.

Dopełnieniem pierwszego etapu prac była skomplikowana wymiana więźby dachowej i pokrycia dachowego na budynkach tzw. Pokoi Królewskich i „Hospicjum” wraz z nowym zabezpieczeniem przeciwpożarowym.

Udało się dokonać renowacji murów rawelinu, czyli fragmentu obronnego twierdzy jasnogórskiej, gdzie wykonano kompleksowe prace budowlano-konserwatorskie pozwalające odtworzyć i zabezpieczyć mur i część obiektu, na którym znajdują się zabytkowe dzwony jasnogórskie, które teraz można oglądać z bliska.

Trudnym zadaniem okazała się wymiana nawierzchni drogi i dziedzińca przed kaplicą Matki Bożej i Bazyliką. Remont na wysłużonych już traktach spacerowych przyczynił się do zwiększenia komfortu i bezpieczeństwa pielgrzymów i turystów oraz lepszej dostępności dla osób niepełnosprawnych np. na wózkach. Wszystkie stopnie schodów zastąpiono specjalnymi pochylniami. Zadbano także o wymianę instalacji i udrożnienie odpływów wody. Pojawiła się nowa kostka porfirowa, ale stara nie została całkowicie zlikwidowana. Zadbano, by „uświęcone” stopami pielgrzymów płytki i kamienie, po oczyszczeniu i zabezpieczeniu, a także po wyrównaniu terenu, wróciły na swoje miejsce. Niektóre powróciły dosłownie na swoje miejsce, bo były numerowane i oznakowane przed rozbiórką.

Renowacji poddano także trakt spacerowy pomiędzy bastionem św. Barbary a bastionem św. Rocha. Wszystko po to, by zabezpieczyć narażony na dużą wilgotność obiekt.

                        
                        
Toruń
Ruszyło dochodzenie ws. obrazy uczuć religijnych
                    

Wielkim wyzwaniem w realizacji, zwłaszcza drugiego etapu projektu, który choć nie był zbyt rozciągnięty w czasie, było wykonywanie prac na zewnątrz i bez wyłączania obiektów z ruchu pielgrzymkowego.

Ważnym elementem projektu była także digitalizacja, w ramach której utworzono kompleksowy wirtualny spacer po Jasnej Górze. Pozwala on w innowacyjny sposób, z każdego zakątka globu zwiedzić Jasną Górę, także w tych częściach, które nie są powszechnie dostępne.

Na obydwa etapy projektu klasztor paulinów uzyskał z Unii Europejskiej łączne dofinansowanie 28,8 mln zł. Wsparciem były też środki Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach.

Jak powiedział podczas konferencji o. Czesław Brud, administrator Jasnej Góry, „gdyby nie unijne środki piękne i śmiałe plany renowacji Sanktuarium, przywracania mu blasku i zabezpieczenia go dla kolejnych pokoleń, nie byłyby możliwe do zrealizowania”.

Zauważył, że fundusze zostały wykorzystane na ochronę dziedzictwa kulturowego jednego ze skarbów polskiej kultury, naszego bogactwa narodowego, miejsca będącego Duchową Stolicą Polski.

– Jasna Góra jest niezwykle cennym i wyjątkowym skarbem dziedzictwa kulturowego, nie tylko w wymiarze regionalnym czy krajowym, ale również światowym – przypomniał o. administrator.

Podkreślił, że „jak wiele zabytkowych obiektów, także Jasną Górę dotyka piętno upływającego czasu, warunków atmosferycznych i masowy ruch pielgrzymkowy i turystyczny, skutkujące postępującą degradacją i zużyciem historycznych zabudowań”. – Odpowiedzialność paulinów za to miejsce nakazuje nam podejmować działania, które pozwolą je odpowiednio odbudować, zabezpieczyć i zachować, aby i przyszłe pokolenia były świadkami tej pięknej historii – powiedział zakonnik.

O. Brud podkreślał, że wykonane prace, które są ze sobą komplementarne i stanowią kontynuację wieloletnich działań, wpływają na zachowanie i odbudowę dziedzictwa kulturowego Jasnej Góry i umożliwiają rozszerzenie oferty kulturalnej poprzez udostępnianie do zwiedzania kolejnych zabytkowych obiektów, co wzmacnia poczucie polskiej tożsamości kulturowej.

Paweł Olechnowicz, przedstawiciel Komisji Europejskiej zauważył, że klasztor jasnogórski otrzymał już ok. 70 mln zł z funduszu unijnego na realizację wielu projektów, w tym trzech w obecnej „siedmiolatce”. – Dzięki dofinansowaniu unijnemu przeprowadzone zostały prace renowacyjne i rekonstrukcyjne Jasnej Góry. Te prace przyczyniają się do zachowania i odbudowania obiektów klasztornych. Jasnogórskie dziedzictwo materialne i duchowe jest niezwykle ważne dla Polski i Polaków, ale także dla całej Europy – powiedział reprezentant Komisji. Podkreślił, że „klasztor reprezentuje europejskie wartości, bogactwa duchowe i kulturalne”. – Jednak kultura to nie tylko renowacja zabytków, kultura rozwija zaangażowanie społeczności, dialog, integrację, nowe kompetencje i umiejętności – dodawał.

Paweł Olechnowicz podkreślał, że Unia Europejska bardzo ceni pozytywny wkład dziedzictwa kulturowego w rozwój europejskiego społeczeństwa i z tych powodów dziedzictwo kulturowe korzysta z szeregu programów unijnych i możliwości dofinansowania. – Tysiące polskich podmiotów skorzystało z unijnych dotacji. Komisja Europejska chciałaby zwiększenia liczby programów i ich alokacji na kulturę w przyszłej siedmiolatce – powiedział przedstawiciel Komisji Europejskiej. Podkreślił, że „projekty takie jak ten prezentowany dziś sprawiają, że poprawia się dostępność i atrakcyjność obiektów dziedzictwa kulturowego a z odnowionych obiektów korzystać mogą tysiące turystów i pielgrzymów”.

O. Brud żartował, że przysłowie mówi, iż koniec świata będzie wtedy, gdy skończą się remonty na Jasnej Górze i zapewnił, że „końca jasnogórskich prac nie widać więc możemy być spokojni, końca świata nie będzie”.

Kolejnym już podjętym zadaniem jest na Jasnej Górze renowacja dalszej części bastionu św. Rocha i tzw. kurtyny północnej. 6 mln na ten cel jest zapewnione w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2014-2020.

Prócz unijnego projektu, klasztor nieustannie prowadzi także prace remontowe we własnym zakresie oraz z pomocą dotacji ministerialnych.