Jedna Europa, jeden Kościół? – warszawska debata Pallotyńskiej Fundacji Misyjnej Salvatti

Nad tym, czy Kościół prawosławny i katolicki są w stanie działać na rzecz wspólnej Europy rozmawiali uczestnicy debaty Pallotyńskiej Fundacji Misyjnej Salvatti, która odbyła się dziś w Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie. W gronie panelistów znaleźli się historyk i publicysta Paweł Przeciszewski, dyrygent, tłumacz i współpracownik KAI Michał Czerniak oraz ks. Henryk Paprocki, duchowny prawosławny, szef redakcji ekumenicznej Telewizji Polskiej.

Uczestnicy debaty zgodnie stwierdzili, że idea jednej Europy i Kościoła, który jest monolitem, to marzenie jednocześnie piękne i niemożliwe do zrealizowania, przynajmniej w krótkim okresie. Ks. Henryk Paprocki zauważył, że w ostatnim czasie zostały poczynione pewne kroki zmierzające do zbliżenia pomiędzy Kościołami prawosławnym i katolickim. Jednym z nich była konferencja „Przyszłość chrześcijaństwa w Europie. Rola narodów Polski i Rosji”, która odbyła się w Warszawie pod koniec 2013 r., jest to jednak jedynie wycinek rzeczywistości.

Przypomniał, że obok takich inicjatyw wciąż istnieją w Europie ścierające się tendencje, podziały i stereotypy, które utrudniają prowadzenie dialogu. Zaznaczył, że Chrystus polecił chrześcijanom, aby dążyli do jedności. Ważne jest jednak, by robić to mądrze i bez nadmiernego pośpiechu, który może jedynie zaszkodzić. Zdaniem ks. Paprockiego obecnie możemy mówić nie tyle o dążeniu do jedności, co do ożywionej współpracy pomiędzy Kościołami.

– Osiągnięcie formalnej i administracyjnej jedności jest bardzo trudne, a może nawet niemożliwe – zgodził się z przedmówcą Michał Czerniak. – Możliwa jest natomiast współpraca między Kościołami, jednak tylko pod określonymi warunkami. Uważam, że powinna dotyczyć raczej obrony chrześcijańskich wartości, działań na rzecz rodziny czy pomocy najuboższym, jednocześnie stroniąc od zaangażowania politycznego.

Według panelisty problemem dialogu katolicko-prawosławnego jest to, iż jest prowadzony przez Kościoły zbyt zaangażowane w politykę Polski i Rosji, co kładzie się cieniem również na wspomnianej wyżej konferencji. Przykładem politycznego zaangażowania hierarchów Kościoła prawosławnego mogą być także ich krytyczne wypowiedzi na temat protestujących na kijowskim Majdanie – Kościół prawosławny sprzeciwia się akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej dlatego, że jest to wbrew interesom władz Rosji – zaznaczył.

– Dlatego też uważam, że dialog ekumeniczny będzie możliwy i owocny tylko wtedy, kiedy Kościoły pokornie zajmą się pracą duszpasterską i głoszeniem Ewangelii, inne sprawy zostawiając politykom.

Na pytanie, jak rozumieć dziś jedność Kościoła ks. Paprocki odpowiedział, że wielu chrześcijan ma fałszywy obraz początków chrześcijaństwa. Choć formalnie w pierwszych wiekach Kościół nie był podzielony, chrześcijaństwo nie było monolitem, nie istniała jedna liturgia i tradycja. To była jedność w różnorodności, która dziś może stanowić dla nas wzór. Kapłan zaznaczył, że dziś również bardziej niż jedność administracyjna i dogmatyczna powinna nas interesować życzliwa współpraca i dialog.

Postulat ten poparł Paweł Przeciszewski, który dodał, że na Zachodzie jedność jest pojmowana inaczej niż na Wschodzie. Podczas gdy katolicyzm jest administracyjnie i hierarchicznie jednością, w prawosławiu istnieje wielość siostrzanych Kościołów autokefalicznych, związanych jednością duchową. – Nie musimy występować pod jednym „szyldem”, by czuć się wspólnotą. Jedność w różnorodności to skarb, którym możemy się podzielić z katolikami.

Debatę „Jedna Europa, jeden Kościół – katolicyzm i prawosławie” zorganizowała Pallotyńska Fundacja Misyjna Salvatti, Katolicka Agencja Informacyjna oraz 1Piętro Centrum Myśli Jana Pawła II.