Jubileuszowe prace źródłem bezcennych odkryć w Rzymie: starożytna pralnia i portyk Kaliguli

– Zrobimy wszystko, by ochrona dziedzictwa historycznego nie opóźniła modernizacji miasta – wskazał burmistrz Rzymu komentując kolejne odkrycia archeologiczne, jakie zostały poczynione w czasie prac przygotowujących do Jubileuszu 2025. Roberto Gualtieri zauważył, że dzięki realizowanym projektom miasto stanie się lepsze do życia a odkrywane świadectwa historii zostaną udostępnione zwiedzającym.

Rozkopany Rzym

Od kilkunastu miesięcy Rzym przypomina ogromny plac budowy. Przed Jubileuszem realizowanych jest 135 projektów. Największy z nich prowadzony jest tuż przy Tybrze na Piazza Pia, nieopodal Zamku św. Anioła. Powstaje tam podziemny tunel, gdzie zostanie skierowany cały ruch samochodowy, co pozwoli na utworzenie promenady dla pieszych prowadzącej przez Aleję Pojednania (via della Conciliazione) wprost w objęcia Kolumnady Berniniego, która otacza plac św. Piotra. Ta sztandarowa inwestycja kosztować ma 80 mln euro. Władze miasta zapewniają, że zostanie ukończona przed rozpoczęciem Jubileuszu. 24 grudnia br. zainauguruje go papież Franciszek otwierając Drzwi Święte w bazylice watykańskiej. Włoskie media wyrażają wątpliwości, co do dotrzymania terminu tej inwestycji, tym bardziej, że na placu budowy dokonywane są kolejne znaczące odkrycia archeologiczne. 

Fullonica, czyli rzymska pralnia

– Nie spodziewaliśmy się aż tak dobrze zachowanych obiektów – powiedział Alessio De Cristofaro, komentując odkrycie starożytnej pralni na Piazza Pia, gdzie prowadzone są prace nad podziemnym tunelem. Archeolog odpowiedzialny za teren wykopalisk wskazał, że chodzi o tzw. fullonica, pralnię mającą ponad 500 metrów kwadratowych, w której w doskonałym stanie zachowały się wanny i wyjątkowe mozaiki podłogowe. Naukowcy datują strukturę – między drugą połową II a początkiem III wieku po Chrystusie. Potwierdza to istnienie na tym terenie cesarskich rezydencji, które rozciągały się po prawej stronie Tybru, stanowiącą część rekreacyjną miasta. Archeolog podkreśla, że odkrycie to pozwala lepiej zrozumieć jak w historii zmieniało się przeznaczenie tych terenów, które z biegiem czasu zmieniły swą funkcję. Wille należące najpierw do republikańskiej arystokracji a później cesarskiej elity z czasem stały się miejscem pracy rzymskich foluszników (fullones), którzy mieli za zadanie zarówno wyczyścić i wygładzić materiał po otrzymaniu go z warsztatu tkackiego, jak i oczyścić ubrania z brudu oraz je wybielić lub wzmocnić kolor. Warsztaty foluszników były specjalnymi wannami/kadziami i to one zostały właśnie odkryte.

Pozostałości willi Kaliguli

Prace budowlane wydobyły na światło dzienne także Portyk Kaliguli, zachowany w doskonałym stanie. Datowany jest on na I wiek po Chrystusie. Odkryto także inne pozostałości sięgające aż czasów cesarza Nerona. Potwierdzają one, że na tym terenie rozciągały się cesarskie ogrody. Wśród znalezisk istotne znaczenie mają pozostałości fistula aquaria, czyli ołowianej kanalizacji wodnej, na której można odczytać napis C(ai) Caesaris Aug (usti) Germanici. Dokumentuje ona istnienie posiadłości cesarza Kaliguli, syna Germanika, który pełnił urząd w latach 37-41 po Chrystusie. Alessio De Cristofaro podkreśla, że dokumentuje to wcześniejsze przekazy o istnieniu na tym terenie ogrodów należących do Agrypiny Starszej, matki Kaliguli. Jak mówi, odkrycie archeologiczne znajdują swe potwierdzenie także w literaturze. Seneka pisał w swych dialogach „De ira” o gniewie Kaliguli: „spacerując aleją ogrodów swojej matki, która oddziela portyk od rzeki, kazał ściąć niektórych z nich przy świetle lamp, w otoczeniu matron i innych senatorów”. Opis ten zdaje się precyzyjne potwierdzać odkrycia z Piazza Pia, mówiąc o ogrodach i portyku jego willi, która niegdyś należała do jego matki.

Burmistrz Rzymu poinformował, że wszystkie elementy związane zarówno z pralnią rzymską, jak i willą Kaliguli zostały misternie zachowane przez archeologów i przeniesione w bezpieczne miejsce. Po zakończeniu prac jubileuszowych będą wystawione w nowo utworzonej przestrzeni wystawowej, która powstanie w ogrodach przy Zamku św. Anioła. Władze miasta zapewniły, że modernizacja Rzymu nie jest prowadzona ze szkodą dla bogactwa historii i kultury Wiecznego Miasta.