Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

Dziś, 24 marca, obchodzony jest Narodowy Dniem Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Z tej okazji w całym kraju odbędą się spotkania edukacyjne, prelekcje i seanse filmów przypominających heroiczne postawy z czasów II wojny światowej. Prezydent Andrzej Duda weźmie udział w uroczystej inauguracji działalności Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów, która zostanie ogłoszona błogosławioną 10 września w Markowej na Podkarpaciu.

Z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy 24 marca ustanowiony został Narodowym Dniem Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Wspomniana data jest symboliczna. Tego dnia w 1944 r. dokonano egzekucji na rodzinie Ulmów. Niemiecka żandarmeria zamordowała wówczas Józefa Ulmę, jego ciężarną żonę Wiktorię i sześcioro ich małoletnich dzieci oraz ośmioro ukrywanych przez nich Żydów: Gołdę Grünfeld, Leę Didner z córeczką oraz Saula Goldmana i jego czterech synów.

W 1995 r. Józefowi i Wiktorii nadano pośmiertnie tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 17 marca 2016 r. otwarte zostało w Markowej (woj. podkarpackie) pierwsze w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów, które przyjęło imię rodziny Ulmów.

Ustawa uchwalona przez parlament zdecydowaną większością głosów, a następnie 20 marca 2018 r. podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę stanowi symboliczne uhonorowanie heroicznych czynów rodaków, którzy aktywnie przeciwstawili się zbrodniczym planom III Rzeszy Niemieckiej, spiesząc na ratunek ofiarom Zagłady.

Co roku w uroczystościach uczestniczą przedstawiciele władz państwowych i samorządowych oraz delegacje instytucji (m.in. Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, IPN, Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata), odpowiedzialnych za upamiętnianie Polaków, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów w czasie okupacji niemieckiej.

Tegoroczne uroczystości będą miały szczególny charakter, gdyż jednocześnie zainaugurują w Markowej na Podkarpaciu działalność Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. Wyniesienie na ołtarze Rodziny Ulmów (Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci), zamordowanej w 1944 r. przez Niemców za ukrywanie Żydów, odbędzie się 10 września właśnie w Markowej, rodzinnej miejscowości przyszłych błogosławionych.

W uroczystościach inauguracyjnych 24 marca weźmie udział prezydent RP Andrzej Duda. – Prezydent odwiedzi w piątek Markową na Podkarpaciu i zainauguruje działalność Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. Celem Komitetu będzie m.in. utrwalanie pamięci o Polakach ratujących Żydów podczas II wojny światowej – przekazała Grażyna Ignaczak–Bandych, szefowa Kancelarii Prezydenta RP.

Jak dodała minister Ignaczak-Bandych, inauguracja działalności Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów to pierwsze z wielu wydarzeń przypominających o heroicznych postawach Polakach ratujących Żydów podczas II wojny światowej. – Planujemy szereg wydarzeń o charakterze obywatelskim, kampanie informacyjne w mediach społecznościowych i tradycyjnych – podkreśliła Grażyna Ignaczak–Bandych.

W ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów także w piątek na warszawskiej Pradze odsłonięta zostanie tablica upamiętniająca księży Michała Kubackiego SDB i Jana Stanka SDB, którzy nieśli pomoc Żydom (m.in. Halinie Aszkenazy) podczas II wojny światowej.

Uroczystości rozpoczną się Mszą świętą celebrowaną przez bp. Romualda Kamińskiego o godz. 10.00 w Bazylice Najświętszego Serca Jezusowego przy ul. Kawęczyńskiej 53. Tablica zostanie odsłonięta bezpośrednio po Mszy św.

Do wspólnego uczczenia obchodów zapraszają Zarząd Dzielnicy Praga-Północ wraz z Instytutem Pamięci Narodowej.

O godz. 17.00 w kościele sióstr wizytek na Krakowskim Przedmieściu metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz przewodniczył będzie Mszy św. z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.

Z kolei o godz. 18.30 planowana jest projekcja filmu „Matusia”, a następnie dyskusja z udziałem zaproszonych gości: prof. Jana Żaryna – dyrektora Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej i prof. Tomasza Ochinowskiego – historyka i psychologa, na temat pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939-1945. Spotkanie odbędzie się w sali parafialnej kościoła Wszystkich Świętych na Placu Grzybowskim w Warszawie.

Pokaz tego samego filmu wraz z dyskusją pt. „Sprawiedliwi – prawda i pamięć” odbędzie się tego dnia, również o godz. 18.30, w kinie „Atlantic” (ul. Chmielna 33) w Warszawie. Fabularyzowany dokument „Matusia” w reżyserii Macieja Fijałkowskiego to niezwykła opowieść o Matce Matyldzie Getter, przełożonej Prowincji Warszawskiej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, która wraz z innymi zakonnicami, ryzykując życiem, udzielała schronienia żydowskim dzieciom, ratując je przed Holocaustem. W filmie rolę Matki Getter zagrała Agnieszka Mandat. Wystąpili w nim m.in. ocalona przez Matusię Lea Balint, s. Magdalena Abramow-Newerly, prof. Jan Żaryn oraz dr Mateusz Szpytma.

Także w kolejnych dniach a nawet miesiącach w całej Polsce organizowane będą spotkania, dyskusje, spektakle, lekcje historyczne, spacery edukacyjne i zwiedzania wystaw upamiętniających Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. Pełna lista planowanych inicjatyw dostępna jest na stronie Instytut Pamięci Narodowej: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/180370,Narodowy-Dzien-Pamieci-Polakow-ratujacych-Zydow-pod-okupacja-niemiecka-dzialania.html

Małżonkowie Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali wraz z sześciorgiem dzieci w Markowej na Podkarpaciu. W czasie okupacji ukrywali w swoim gospodarstwie ośmioro Żydów. 24 marca 1944 r. w nocy do ich domu wtargnęli hitlerowcy. Najpierw zamordowali ukrywanych Żydów, a potem całą rodzinę Ulmów, w tym Wiktorię, która była w dziewiątym miesiącu ciąży, a także sześcioro ich dzieci, z których najstarsze miało 8 lat, a najmłodsze 1,5 roku.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów na etapie diecezjalnym zakończył się w 2008 r. 17 grudnia ub. roku papież Franciszek zatwierdził dekret o męczeństwie Rodziny Ulmów. Ich beatyfikacja odbędzie się 10 września w Markowej.

W Markowej od siedmiu lat funkcjonuje Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. Jest to pierwsza instytucja muzealna poświęcona Polakom, którzy z narażeniem życia nieśli pomoc prześladowanym w czasach niemieckiej okupacji Żydom. Placówka przyciąga rzesze zwiedzających z kraju i zagranicy, a turystów jest jeszcze więcej od dnia ogłoszenia dekretu beatyfikacyjnego ich Patronów.