Kalendarium II Soboru Watykańskiego (1962-1965)

Obradujący w latach 1962-1965 Sobór Watykański II był największym zgromadzeniem biskupów w dziejach Kościoła. W związku z 60. rocznicą otwarcia jego obrad 11 października 1962 r. przedstawiamy najważniejsze wydarzenia z tamtego okresu.

28 października 1958: wybór patriarchy Wenecji kard. Angelo Giuseppe Roncallego na papieża, który przybrał sobie imię Jan XXIII.

1959

25 stycznia: podczas spotkania z 17 kardynałami w Sali Kapituły bazyliki św. Pawła za Murami nowy Biskup Rzymu zapowiada nieoczekiwanie zwołanie soboru Kościoła powszechnego. Jego celem mają być „odnowa”, „większa jasność myśli” i „wzmocnienie więzi jedności”.

17 maja: papież powołuje Komisję Przedprzygotowawczą pod przewodnictwem sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej kard. Domenico Tardiniego. W ciągu kilku tygodni rozsyła ona ponad 300 pism do prawie 2,6 tys. biskupów, 156 przełożonych zakonów, 62 uczelni katolickich i czołowych osobistości kościelnych z prośbą o przysłanie propozycji tematycznych. Do końca tegoż roku sami tylko bisakupi nadesłali przeszło 2,7 tys. odpowiedzi a 60 uniwersytetów katolickich – szczegółowe opracowania na ten temat. Komisja kończy swe prace 5 czerwca 1960.

1961

20 listopada: metropolita Kolonii kard. Josef Frings wygłasza w Teatro Duse w Genui wykład na temat współczesnego kontekstu soboru, przygotowany przez „świeżo upieczonego” profesora z Bonn ks. Josepha Ratzingera. Jan XXIII jest zachwycony tekstem.

1962

11 października: otwarcie Soboru odbywa się w bardzo uroczystej oprawie. Świat jest zdumiony i niewiele jeszcze rozumie. Wieczorem Jan XXIII wygłasza przez okno improwizowane, serdeczne „przemówienie w blasku księżyca” i wzywa ludzi: „Kiedy wrócicie do domu, spotkacie się ze swoimi dziećmi; przytulcie je i powiedzcie im: to od papieża”. Na początku obrad grupa kardynałów odrzuca listy nominacji przygotowane przez Kurię Rzymską i zapewnia sobie prawo do nominacji.

14–28 października: kryzys kubański – świat stanął na krawędzi nowej wojny światowej. Udaje się jej zapobiec dzięki
odpowiedzialnym decyzjom przywódców Stanów Zjednoczonych i ZSRR, ale też dzięki odważnej interwencji Jana XXIII.

8 grudnia: zakończenie pierwszej sesji obrad. Ojcowie soborowi wracają do swoich diecezji.

1963

3 czerwca: umiera Jan XXIII. Rośnie niepewność: czy to koniec Soboru?

21 czerwca: wybór nowego papieża metropolity Mediolanu kard. Giovanniego Battisty Montiniego, który przybrał imię Paweł VI.

Wrzesień–grudzień: druga sesja Vaticanum II. W październiku grupa konserwatywnych ojców soborowych tworzy „Coetus internationalis patrum”. Świat dowiaduje się o walkach frakcyjnych, które prowadzą do pierwszego „kryzysu Soboru”. 8 listopada: niemiecki kardynał Joseph Frings ostro krytykuje „Święte Oficjum” (dzisiejszą Dykasterię Nauki Wiary).

Grudzień: uchwalenie dekretu o środkach społecznego przekazywania myśli „Inter mirifica” jest odpowiedzią Kościoła katolickiego na wzrastającą rolę środków masowego przekazu. Ojcowie soborowi podkreślają w nim ważną rolę środków masowego przekazu, „które z natury swej zdolne są dosięgnąć i poruszyć nie tylko jednostki, lecz także całe zbiorowości i całą społeczność ludzką”. Zachęcają katolików do zdobywania kompetencji medialnych, które pozwolą im ukazywać stanowiska chrześcijańskie tak, aby były słyszalne społecznie także dzięki mediom.

Ogłoszona 4 grudnia przez Pawła VI Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, rozpoczynająca reformę liturgiczną na wielką skalę i nadająca jej kierunek, była jednym z najbardziej znaczących dokumentów uchwalonych przez Sobór. Podkreślała potrzebę dostosowania liturgii, aby umożliwić „aktywne uczestnictwo” wszystkich w obrzędach zrozumiałych i kulturowo znaczących dla współczesnego człowieka. Wprowadzała też stosowanie języków ojczystych. Wierni mają być aktywnie zaangażowani jako zgromadzenie w wydarzenia liturgiczne.

1964

4-6 stycznia: pierwsza zagraniczna podróż papieża – do Ziemi Świętej – ma charakter ekumeniczny i stoi od znakiem otwierania się Kościoła także na kontakty z judaizmem. Paweł VI spotyka się m.in. z prawosławnymi patriarchami Atenagorasem z Konstantynopola i Benedyktem z Jerozolimy.

Wrzesień–listopad: trzecia sesja Soboru. Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium” o nowym rozumieniu Kościoła jako wspólnoty wiernych, Dekret o ekumenizmie „Unitatis redintegratio”, oznaczający zasadnicze otwarcie teologiczne na inne wyznania chrześcijańskie, a także inne dokumenty soborowe wymagają maksymalnych kompromisów w obozach polityki kościelnej. Kolejne kryzysy i ingerencje papieża.

1965

2 lutego: Paweł VI. promulguje nowe zasady ubioru dla wyższego duchowieństwa i znosi wielowiekowe ornamenty duchownych.

Wrzesień-grudzień: czwarta i ostatnia sesja soborowa. Uchwalenie dokumentów: Deklaracji o wolności religijnej i prawach człowieka „Dignitatis humanae” (7 grudnia), o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate” (28 października), Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” (7 grudnia).

16 listopada: na krótko przed zakończeniem Soboru na spotkaniu w katakumbach św. Domicylli około 40 biskupów Kościoła powszechnego ogłasza tzw. Pakt Katakumbowy, w którym zobowiązują się do Kościoła służebnego i wyrzeczenia się wszelkich bogactw materialnych.

7 grudnia: we wspólnej deklaracji, ogłoszonej jednocześnie w Watykanie i Stambule, Paweł VI i Athenagoras znoszą wzajemne ekskomuniki, nałożone przez ich poprzedników w 1054 roku.

8 grudnia: zakończenie Soboru w atmosferze wielkiego entuzjazmu, ale też głębokiej niepewności wśród konserwatywnych katolików, zwłaszcza w obliczu różnych późniejszych eksperymentów duszpasterskich.

1966

Marzec: ukazuje się „Katechizm holenderski” – bardzo liberalny nowoczesny przekaz wiary, pragnący wyrazić tradycyjny katolicyzm nowym językiem. Wywołuje on jednak ostre spory i interwencje z Rzymu, stanowiąc symbol „posoborowego kryzysu” Kościoła.

1968

25 lipca: ostatnia encyklika Pawła VI „Humanae Vitae” – „o zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego”, m.in. zabraniała katolikom stosowania sztucznych środków antykoncepcyjnych. Wybrzmiała w samym środku rewolucji seksualnej i została źle przyjęta przez zachodnią opinię publiczną. Ta konserwatywna doktrynalnie „encyklika o pigułce” do dziś wpływa na wizerunek papieża Soboru.

1969/70

Reforma liturgii: Nowy Mszał Rzymski z tych lat znosi dotychczasową Mszę po łacinie (zwaną odtąd „Trydencką”), którą kapłan odprawiał tyłem do wspólnoty wiernych. Liturgia jest odtąd sprawowana w języku ojczystym zamiast po łacinie. Zniesiono też wiele obrzędów i praktyk, np. głoszenie kazań z ambony, „ciche Msze” (bez organów i dialogu z wiernymi), odprawianie Mszy przy ołtarzach bocznych a wprowadzono m.in. Msze koncelebrowane.