Kard. Czerny: Dziękuję polskim katolikom za wyjątkową pracę humanitarną

„Chciałbym podziękować polskim katolikom za wyjątkową pracę humanitarną i charytatywną na odległych terenach nękanych wojnami i konfliktami zbrojnymi. Naprawdę osuszacie łzy i niesiecie nadzieję zdesperowanym ludziom na peryferiach świata” – powiedział w rozmowie z KAI kard. Michael Czerny. Podsekretarz sekcji ds. migrantów i uchodźców w watykańskiej Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka zaapelował „do chrześcijan w Polsce o podjęcie rzeczywistego i konkretnego dzieła ewangelizacyjnego, realizując akcje charytatywne, zaczynające się od bliźniego, który przychodzi do naszych drzwi”. W niedzielę 26 września będzie obchodzony 107. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy.

KAI: Eminencja ze swoją rodziną doświadczył, co znaczy emigracja?

– To prawda, ja i moja rodzina doświadczyliśmy na własnej skórze, co to znaczy być uchodźcą z powodu prześladowań. Miałem dwa lata, mój brat Robert dopiero co się urodził, kiedy w 1948 roku moja rodzina – ofiary „czystek etnicznych” w czasie II wojny światowej – zdecydowała się wyjechać z Czechosłowacji do Kanady. To był czas wielkiej niepewności i w tym kontekście emigracja, tak jak dzisiaj w przypadku wielu osób, była decyzją obciążoną wielkim cierpieniem. Niemniej stała się ona dla mojej rodziny rzeczywistością, z którą musieliśmy sobie radzić.

KAI: W jakiej perspektywie należało by patrzeć na rzeczywistość migracji?

– Papież Franciszek naucza, że na migrację należy patrzeć w perspektywie wyzwania ewangelicznej gościnności. Przyjmowanie uchodźców i migrantów nazywa on „przykładem wypełniania świętego obowiązku gościnności”. W encyklice „Fratelli tutti” Ojciec Święty powtarza, że gościnność jest konkretnym sposobem korzystania z dobrodziejstwa, „jakim jest spotkanie z ludzkością poza własnym kręgiem” (FT, 90). W tej optyce przyjęcie kogoś staje się specjalną okazją do spotkania, które jest pierwszym etapem ku dialogowi w kontekście wzajemnego wzbogacenia obydwu stron. Papież z determinacją stwierdza, że „migracje bardziej niż dotychczas będą tworzyć podstawę przyszłości świata” i zachęca nas do przyjęcia z godnością odpowiedzialności braterskiej, aby „bronić centralnej roli osoby ludzkiej i znajdować właściwą równowagę między oboma obowiązkami moralnymi: obowiązkiem ochrony praw swoich obywateli oraz obowiązkiem zapewnienia pomocy i gościnności imigrantom” (FT, 40).

Ojciec Święty chciał, żeby na Placu św. Piotra stanęła rzeźba Angels Unawares (Anioły, które o tym nie wiedzą). Przedstawia ona 140 migrantów na łódce, która szuka bezpiecznego portu. W sposób wręcz przykładowy wyraża zaproszenie Kościoła Chrystusowego do przyjmowania i do udzielania gościnności potrzebującym, „gdyż niektórzy, nie wiedząc, Aniołom dali gościnę” (Hbr 13,2). Skrzydła, które unoszą się pomiędzy osobami wskazują obecność anioła stróża pośród nich. Jest to zachęta, by przyjąć najbardziej narażonych, a tym samym zaofiarować gościnność aniołowi.

KAI: Nie uważa Ksiądz Kardynał, że na co dzień spotykamy się z wielką dezinformacją na temat migracji i uchodźstwa?

– Bez wątpienia zjawisko migracji, razem z lękiem wobec „innego”, tego, który jest daleko ode mnie, łatwo staje się tematem, który dzieli opinię publiczną. Często traktowany on jest w sposób instrumentalny. Taka forma wyrachowania i manipulacji pokazuje złą twarz „kultury odrzucenia”, którą papież nieustannie potępia. „Prawdziwa mądrość zakłada spotkanie z rzeczywistością” (FT 47) – napisał papież w swojej encyklice, a ja dodam, że uczciwa komunikacja jest zobligowana do tego, aby ułatwić to spotkanie, żeby zbudować most pomiędzy prawdziwie przedstawianymi wydarzeniami a czytelnikami, słuchaczami, nami wszystkimi.

KAI: Co należałoby robić teraz dla migrantów w czasie pandemii? Papież zaproponował, żeby uwolnić patenty na szczepionki przeciwko koronawirusowi.

– Pandemia i związane z nią ograniczenia tylko zaostrzyły istniejące już wcześniej choroby społeczne. Pokazała antropologiczny kryzys, na który cierpi ludzkość. Uważam, że umożliwienie osobom najbardziej narażonym wolnego dostępu do szczepionki jest minimum tego, co ludzkość powinna teraz robić. Ale dostęp do szczepionki jest dopiero kolejnym krokiem, jaki należy podjąć po ważniejszych działaniach, które trzeba realizować wobec migrantów. Przypomnijmy, że w najbardziej restrykcyjnym okresie pandemii największym problemem uchodźców była możliwość wjazdu do bezpiecznego państwa.

Odnośnie do szczepionek, papież ostrzega, że jednym z najbardziej podstępnych „wariantów” jest ten, kiedy „stawiamy prawa rynku lub własności intelektualnej ponad prawami miłości i zdrowia ludzkości”. Chęć zysku kosztem ludzkiego życia jest „wirusem”, który zanieczyszcza ludzkość, zamykając ją w konsumpcyjnych nacjonalizmach i indywidualizmach.

KAI: Miliony osób zostawiły albo są zmuszone zostawić swoje domy i gospodarstwa, żeby schronić się przed wojną, przemocą, brakiem pracy, jedzenia, wody, albo dlatego, że środowisko naturalne uległo degradacji. Kościół katolicki jest instytucją globalną i dobrze zna lokalne realia. Tym samym mógłby odgrywać główną rolę w poszukiwaniu rozwiązań dotyczących migracji na poziomie globalnym.

– Pod wieloma względami Kościół jest niewątpliwie graczem globalnym. Wraz z biskupami, osobami duchownymi, rozległą siecią organizacji charytatywnych i humanitarnych, Kościół katolicki cieszy się szczególnym autorytetem nie tylko w sferze etyczno-religijnej, ale także w sferze publicznej i politycznej. Najlepszym przykładem tego jest sformułowany w 20 punktach duszpasterski program Stolicy Apostolskiej „Globalny Pakt na rzecz Migrantów i Uchodźców” (Global Pact for Migrants and Refugees) oparty o cztery postawy wobec migrantów i uchodźców: przyjęcia, ochrony, promocji i integracji. Dotyczy on bezpiecznej, uporządkowanej i regularnej migracji i uchodźców. Odnosi się on do programu przygotowywanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych. W tym kontekście Stolica Apostolska potraktowała porozumienia i uruchomione przez nie działania jako wyjątkową okazję do udzielenia wspólnej odpowiedzi w zakresie współpracy międzynarodowej i współodpowiedzialności. Pakt przygotowała Sekcja ds. Migrantów i Uchodźców w Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka. Został on oparty na dobrych praktykach wdrażanych lokalnie przez różne podmioty katolickie, w tym na stałej akcji pomocy i opieki prawnej na rzecz migrantów, uchodźców, osób przesiedlonych oraz ofiar handlu ludźmi, dokonywanej przez instytuty życia konsekrowanego i liczne organizacje katolickie na świecie.

KAI: Dzisiaj niewolnictwo nie jest bynajmniej zjawiskiem marginalnym.

– Handel ludźmi i niewolnictwo są często używane zamiennie jako terminy ogólne mające oznaczać różne rodzaje wyzysku człowieka. Są to dwa jednak odrębne zjawiska, które składają się na wieloaspektową i zmienną rzeczywistość. Handel ludźmi stał się drugim najbardziej dochodowym nielegalnym biznesem podczas pandemii, przesuwając nielegalny handel bronią na trzecie miejsce. Pomimo zwiększonej kontroli ze strony państw i innych instytucji pozarządowych, liczba osób, które są ofiarami handlu ludźmi na całym świecie stale rośnie. Ze względu na złożoność zjawiska, walka z handlem ludźmi wymaga wysiłku ze strony szerokiego spektrum różnych instytucji. Traktuje o tym dokument „Wytyczne duszpasterskie w sprawie handlu ludźmi”, opublikowany przez Sekcję ds. Migrantów i Uchodźców w 2019 roku po długim procesie konsultacji z różnymi podmiotami katolickimi. Wśród nich uważam, że warto wspomnieć o współpracy Stolicy Apostolskiej z międzynarodową siecią zakonną Talitha Kum, która przeciwstawia się współczesnemu niewolnictwu w 90 państwach na sześciu kontynentach. Powstała ona w 2009 roku z inicjatywy Międzynarodowej Unii Przełożonych Generalnych Zgromadzeń Żeńskich. Jej celem jest także walka z przemocą seksualną. Proceder handlu ludźmi obejmuje tak wielkie terytoria, że dotarcie z pomocą do ofiar przestępców wymagało stworzenia ogólnoświatowej sieci. Siostry zajmują się bezpośrednią pomocą poszkodowanym, działaniami prewencyjnymi i informacyjnymi, zapewniają dostęp do bezpiecznych schronień i domów, poradnictwo, pomoc prawną i szkolenia zawodowe.

KAI: W jaki sposób powinno się skutecznie zarządzać zjawiskiem migracji? Należy pamiętać o kwestiach związanych z migracją, takimi jak: przyjęcie i integracja w społeczeństwie, ale także szacunek wobec kultury miejsca, do którego dociera migrant i uchodźca?

– Odpowiem słowami papieża Franciszka zaczerpniętymi z Orędzia na 107. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy w 2021 roku: „W rzeczywistości wszyscy znajdujemy się w tej samej łodzi i jesteśmy wezwani do zaangażowania się, żeby nie było już więcej murów, które nas oddzielają, aby nie było więcej innych, ale tylko jedno my, tak wielkie, jak cała ludzkość”. Wychodząc z założenia, że integracja jest procesem dwukierunkowym, który angażuje migrantów i społeczności lokalne, niesie z sobą wzbogacającą wymianę, papież Franciszek wyjaśnia, że integracja oznacza również wspieranie rozwoju lokalnej wspólnoty kościelnej.

Mówiąc konkretnie o Polsce, chciałbym podziękować polskim katolikom za wyjątkową pracę humanitarną i charytatywną na odległych terenach nękanych wojnami i konfliktami zbrojnymi. Naprawdę osuszacie łzy i niesiecie nadzieję zdesperowanym ludziom na peryferiach świata. Chciałbym przytoczyć słowa św. Jana Pawła II zaczerpnięte z wywiadu książkowego „Pamięć i tożsamość”, które wyrażają jego głębokie spojrzenie na delikatny temat braterstwa między narodami: „Staranność w niesieniu pomocy człowiekowi jest nieporównywalnie ważniejsza niż kontrowersje i oskarżenia dotyczące np. oświeceniowego tła wielkich katastrof dziejowych XX wieku. Duch Ewangelii wyraża się bowiem przede wszystkim w gotowości niesienia braterskiej pomocy bliźniemu”.

Zgodnie z nauczaniem tego samego polskiego świętego pragnę wystosować konkretny apel do chrześcijan w Polsce o podjęcie rzeczywistego i konkretnego dzieła ewangelizacyjnego, realizując akcje charytatywne, zaczynające się od bliźniego, który przychodzi do naszych drzwi. Miłosierdzie za granicą ma decydujące znaczenie, ale jesteśmy również wezwani do konkretnego manifestowania naszej wiary w Chrystusa w miejscach, gdzie żyjemy, z roztropnością właściwą „dobremu ojcu rodziny”, ale nie zostawiając też miejsca na nieuzasadnione lęki.

KAI: Ksiądz Kardynał jest jezuitą, którzy od początku są zaangażowani w pracę z migrantami. Jesteśmy w trakcie obchodów Roku Ignacjańskiego…

– Obchody Roku Ignacjańskiego są dla Towarzystwa Jezusowego są okazją do ponownego opracowania i potwierdzenia naszego zaangażowania i szczególnego oddania migrantom, przesiedleńcom, uchodźcom, ofiarom handlu ludźmi; w obronie edukacji, kultury i godnego istnienia ludów tubylczych. W 2020 r. Jezuicka Służba ds. Uchodźców (JRS) obchodziła 40-lecie działalności, realizując swoją misję „być z, niż raczej działać dla” naszych sióstr i braci uchodźców całym świecie, aby mogli wyleczyć się, nauczyć się i decydować o swojej przyszłości.