Kard. Levada gościem międzynarodowej konferencji biblijnej w KUL

Kard. William Levada był 21 października gościem konferencji biblijnej poświęconej współczesnym problemom moralnym w świetle Słowa Bożego. W dwudniowym międzynarodowym sympozjum organizowanym przez Instytut Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego biorą udział bibliści z Polski i świata.

Punktem odniesienia do rozważań i wystąpień jest dokument Papieskiej Komisji Biblijnej „Biblia a moralność”. Przewodniczącym Komisji i zarazem prefektem Kongregacji Nauki Wiary jest właśnie kard. Levada.

– W potocznym poczuciu Biblia zawiera zbyt wiele trudnych wymagań i stwierdzeń. Często przypominane są opisy czynów niegodziwych i zbrodni, rzadko natomiast zwraca się uwagę na to, że grzech w Biblii zawsze nazywany jest grzechem, że zbawienie jest łaską, darem Boga, że człowiek może otrzymać tę łaskę tylko przez wiarę w Jezusa Chrystusa – mówił otwierając obrady rektor KUL ks. prof. Stanisław Wilk.

Przypomniał, że Księgi Pisma świętego nie ukrywają nic, co jest grzeszne i godne potępienia nawet u najważniejszych osób, ale ukazują człowieka takim, jakim jest w rzeczywistości.

Rektor KUL zauważył, że choć dla chrześcijan Pismo Święte stanowi źródło objawienia i punkt odniesienia do życia zgodnego z normami moralnymi, to współczesne społeczeństwo niektóre zawarte w Biblii normy postrzega jako przeszkody, a inne uważa za bezużyteczne, bo nie pomagają rozwiązywać trudnych współczesnych problemów. – Z pewnością w Piśmie Świętym nie znajdziemy odpowiedzi na każdy temat, ale powinniśmy poszukiwać wzorców związanych z życiem moralnym, czyli podstaw naszych zachowań wobec Boga i wobec bliźnich – powiedział.

Dyrektor Instytutu Nauk Biblijnych ks. prof. Henryk Witczyk przypomniał, że temat „Biblia a moralność” postawił przed Papieską Komisją Biblijną Jan Paweł II. Refleksja nad tym tematem miała pomóc duszpasterzom i teologom odnaleźć „odpowiednie strategie pośredniczące, aby nauczanie moralne Kościoła zostało ujęte w aspekcie pozytywnym i w całym jego bogactwie”. Także lubelskie sympozjum, zaznaczył ks. prof. Witczyk, wpisuje się w pragnienie, by wielkie nauczanie moralne wynikające z tekstów natchnionych, rozwinięte w myśleniu biblijnym Kościoła do naszych czasów, było rzeczywiście przedstawione w aspekcie pozytywnym i w całym bogactwie. – Chodzi nam o pogłębione biblijne rozumienie moralności chrześcijańskiej, z jednej strony wolne od moralizatorstwa, a z drugiej też wolne od relatywizmu. Moralność chrześcijańska nie może być pojmowana jako przygniatający, wręcz zniewalający ciężar, ale jako siła stymulująca – dodał.

Dokument będący osnową refleksji podejmowanej podczas konferencji przedstawił w wykładzie inauguracyjnym kard. Levada. Zauważył, że wobec sceptycyzmu, z jakim współczesny świat odnosi się do Biblii, dokument stara się zwrócić uwagę na kontekst różnych norm, przykazań i praw znajdujących się w Piśmie Świętym. – Rolą biblijnych norm jest ukazanie właściwej drogi do przyjęcia i przeżywania Bożych darów – wyjaśnił. – W biblijnej koncepcji ludzkość znajduje się w radykalnej i istotowej relacji z Bogiem i ze społecznością w swojej konkretnej manifestacji w rodzinie, plemieniu, narodzie, kulturze i społeczności. Sama egzystencja człowieka jest pierwszym i podstawowym darem otrzymanym przez Boga. To zakłada, że normy moralne nie mogą być traktowane w oderwaniu, lecz muszą być odczytywane w kontekście całości biblijnej wizji ludzkiej egzystencji – mówił prefekt Kongregacji Nauki Wiary.

Zauważył, że obok relacji między Bożymi darami i normami ludzkiego postępowania są jeszcze dwa fundamentalne aspekty biblijnej moralności. Po pierwsze ci, którzy zawiedli, mogą powrócić do Boga, który przebacza człowiekowi, po drugie Boży dar życia wypełnia się w stworzeniu człowieka do wiecznej komunii z Bogiem.

Prezentując dokument mówca wyjaśnił, że składa się on z dwóch części, z których pierwsza przedstawia podstawowe właściwości biblijnej moralności, zaś druga dostarcza szeregu zasad ustanowionych w Biblii, które mogą towarzyszyć poszukiwaniu rozwiązań dla dzisiejszych problemów moralnych nieobjętych przez Biblię.

Dodał, że dokument ukazuje, że choć Biblia nie może dać odpowiedzi na wiele współczesnych problemów, to nie znaczy, że nie może służyć pomocą w rozpoznawaniu właściwego postępowania. Dlatego dokument przedstawia nie rozwiązania, lecz kryteria znajdujące się w Biblii, które mogą pokierować moralną refleksją.

Zwrócił też uwagę na kluczowe pojęcie „objawionej moralności”, która na pierwszym miejscu nie pochodzi z ludzkiego rozumowania, lecz ma swoje podstawy w Bożym objawieniu.

– W objawieniu Bożym są trzy elementy fundamentalne dla chrześcijańskiego postępowania: dar Boży, który musi być właściwie przyjęty przez ludzką osobę, objawienie dobroci Boga nie tylko w darze, lecz również w przebaczeniu oraz horyzont chrześcijańskiego działania, który nie ogranicza się do ziemskiej egzystencji – tłumaczył kard. Levada.

Podstawowym darem jest dar stworzenia, zaś specyficzny dar udzielony ludzkości niesie ze sobą kolejne: rozumności, wolności, przywództwa, zdolności naśladowania Boga, godności bycia bytem relacyjnym zdolnym do pozostawania w osobowej relacji z Bogiem i z innymi istotami ludzkimi, świętości ludzkiego życia.

Pozostałe wielkie Boże dary to dar przymierza w Starym Testamencie i nowy dar przymierza w Jezusie Chrystusie. – Moralność, która wynika z przymierza z Bogiem jest objawioną, podarowaną drogą do zrealizowania właściwej relacji z Bogiem przymierza oraz z ludźmi, którzy uczestniczą w tym samym przymierzu – mówił kard. Levada.

Przypomniał, że podstawowe kryteria, które mogą kierować moralną refleksją, są zgodne z biblijną koncepcją ludzkiej natury oraz z przykładem Jezusa. Rozwiązania przedstawione dla współczesnych problemów winny być oceniane i osądzane zgodnie z tymi dwoma kryteriami. Poza tym istnieją kryteria szczegółowe, takie jak zbieżność, przeciwstawienie, postęp, wymiar wspólnotowy, celowość, rozróżnianie.

Rozwinięciem wypowiedzi kard. Levady był referat ks. prof. Klemensa Stocka SJ, sekretarza Papieskiej Komisji Biblijnej. Ukazał on, w jaki sposób dwa teksty, Dekalog i Osiem Błogosławieństw, są osnową i podstawą dokumentu. Jego zdaniem te teksty najlepiej ukazują strukturę „moralności objawionej”, w której Boże objawienie poprzedza ludzkie działanie, stanowi jego fundament i określa jego właściwą formę.

– Tekst Dekalogu jest przesłanką dokumentu „Biblia a moralność. Decydującym okazał się fakt, że Dekalog nie rozpoczyna się od przykazań, ale od objawienia się Boga. Bóg objawia się jako Bóg, który wchodzi w osobową relację, jako Bóg wybawiciel. Przykazania odzwierciedlają te charakterystyczne cechy Boga. Podkreślają osobową relację Boga z Jego ludem, ale również pomiędzy poszczególnymi członkami tego ludu. I w konsekwencji sprzyjają i gwarantują wolność – mówił ks. prof. Stock.

Zauważył, że również w błogosławieństwach uwidacznia się związek między boskim a ludzkim działaniem, który jest charakterystyczny dla moralności objawionej. – Jezus nie daje przykazań, ale ukazuje różne aspekty sprawiedliwego postępowania człowieka w zgodzie z wolą swojego Ojca. Cechą charakterystyczną błogosławieństw jest ich całościowe ukierunkowanie na szczęście, które jest przede wszystkim szczęściem pozaziemskim, w królestwie Bożym, w życiem wiecznym. W tym fakcie objawia się jeszcze inny aspekt moralności objawionej, dotyczy to szczególnie Nowego Testamentu, mianowicie jest ona zdeterminowana przez horyzont eschatologiczny i zmartwychwstanie Jezusa – wyjaśniał.

Abp Stanisław Gądecki, wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, przedstawił wykład pt. „Potępienie bałwochwalstwa według Biblii”. Skupił się na jednym z kryteriów szczegółowych w traktowaniu współczesnych problemów moralnych na bazie Pisma Świętego, jakim jest zasada przeciwstawienia. Przypomniał, że Biblia przeciwstawia się w jasny sposób pewnym normom i zwyczajom praktykowanym przez społeczeństwa, grupy czy jednostki, zaś w centrum tekstów natchnionych jest walka przeciwko niewierności Bogu, przeciwko fałszywym wyobrażeniom o Bogu, które wyrażają się w bałwochwalstwie. Mówił też o tym, że współczesna idolatria jawi się jako bałwochwalstwo człowieka względem samego siebie, czego wyrazem są postawy redukujące życie do aktualnego świata, pomijające Boga. Taka forma idolatrii deprawuje i poniża człowieka, stąd potrzeba wiary, która kreuje tożsamość człowieka.

W konferencji w KUL zaplanowano także wystąpienia m.in. ks. prof. Andrzeja Szostka z KUL, ks. prof. Waldemara Chrostowskiego, przewodniczącego Stowarzyszenia Biblistów Polskich, ks. dr hab. Dariusza Zagórskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ks. dr hab. Leszka Misiarczyka z UKSW w Warszawie czy prof. Michała Wojciechowskiego z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Papieska Komisja Biblijna została założona w 1902 r. przez papieża Leona XIII dla wspierania nauk biblijnych i strzeżenia ich właściwego rozwoju w kręgach katolickich. Następcy Leona XIII przyznali Komisji prawo nadawania stopni odpowiadających stopniom naukowym z zakresu Pisma Świętego na uniwersytetach kościelnych i wydziałach teologicznych. Komisję przebudował w 1971 r. papież Paweł VI, łącząc ją z pracami Kongregacji Nauki Wiary poprzez ustanowienie prefekta Kongregacji z urzędu przewodniczącym Komisji.