Kard. Nycz na prezentacji biografii intelektualnej Franciszka

Bez tej książki trudno zrozumieć papieża Franciszka – powiedział kard. Kazimierz Nycz podczas spotkania poświęconego niezwykłej książce prof. Massimo Borghesiego „Jorge Mario Bergoglio. Biografia intelektualna. Dialektyka i mistyka”. Spotkanie z udziałem autora odbyło się dziś w Warszawie w Centrum Medialnym KAI.

Książka prof. Borgesiego to pierwsza publikacja zapoznająca czytelnika z zapleczem intelektualnym papieża Franciszka. Autor analizuje źródła myśli Franciszka i śledzi jej rozwój. Książka ukazała się we Włoszech w ubiegłym roku i stała się wydarzeniem na rynku księgarskim. Teraz, dzięki Wydawnictwu Franciszkanów „Bratni Zew” dostępna jest również dla polskich czytelników.

Prof. Massimo Borghesi powiedział, że postanowił napisać książkę w połowie 2016 r., gdy krytyka papieża w związku z jego adhortacją „Amoris laetitia” doszła do szczytowego punktu i gdy w Kościele powstał front wątpiący zarówno w ortodoksję Franciszka jak i jego przygotowanie teologiczne. – Pojawiały się wówczas oskarżenia, że to Argentyńczyk, przedstawiciel niższej kultury, że jest „teologiem wyzwolenia”, „uczniem Karla Rahnera”. Bardzo uważnie śledziłem jego wystąpienia i byłem przekonany, że te oskarżenia są nieprawdziwe” – podkreślił.

Zwrócił też uwagę, ze zarówno wśród krytyków jak i zwolenników Franciszka pokutują nieprawdziwe mity, że jest to „papież duszpasterz”, „papież praktyczny”, papież, którego od np. Benedykta XVI dzieli teologiczna otchłań. – Mimo upływu kilku lat pontyfikatu nie było żadnej książki o formacji intelektualnej Ojca Świętego. Gdy zacząłem pracę, wiedziałem, że to jest bardzo ważne – dodał.

Prof. Borghesi zwrócił uwagę na formację ignacjańską papieża, z którą wiąże się rozeznawanie, duchowość krzyża, wcielenia, a także miłość do ubogich. Odpierając zarzuty o nieznajomość przez Bergoglio myśli europejskiej wymieniał jego mistrzów, jak m.in. Henri de Lubac, Hans Urs von Balthasar, Gaston Fessard czy Erich Przywara.

Polemizował też z zarzutami o filomarksizm podkreślając, że argentyńska „teologia ludu” zdystansowała się do teologii wyzwolenia, odrzucając zarówno marksizm jak i rewolucję oraz przemoc. Przypomniał też, że jezuiccy progresiści postrzegali Bergoglio jako konserwatystę.

Prof. Borghesi mówił też o wpływie myśli Romano Guardiniego, „umiłowanego autora” Franciszka. Zaznaczył, że podobnie jak u Guardiniego, Kościół jest dla Franciszka jednością przeciwieństw – jest hierarchiczny i powszechny, zanurzony w dziejach i jednocześnie poza historią, jest w nim obecna zarówno władza jak i wolność. Z tego wynika nieustanne napięcie obecne w Kościele. – Chrześcijanin nie może być spokojny; chrześcijaństwo nie może być klerykalne, musi być misyjne, niepokojące, przekraczające siebie, wychodzące na peryferie – podkreślał.

Nikt nie może postawić papieża w stan oskarżenia

Kard. Nycz zwrócił uwagę, że mimo upływu pięciu lat pontyfikatu zarówno krytycy, jak i entuzjaści w gruncie rzeczy mało znają papieża Franciszka i jego intelektualne dziedzictwo. – Dlatego ta książka jest tak ważna. Bez niej trudno głębiej papieża zrozumieć – powiedział. Zaznaczył, że również jemu książka ukazała wyraźniej nie do końca wcześniej uświadomione kwestie, m.in. znaczenie formacji jezuickiej papieża, przestrzeń teologii wyzwolenia obecną w Ameryce Południowej, a także szczególny wpływ Romano Guardiniego na myśl Franciszka, widoczny w konkretnych fragmentach jego pism, np. w adhortacji apostolskiej „Evangelii gaudium”.

Osobistym świadectwem spotkania z papieżem Franciszkiem podzielił się ks. dr hab. Robert Woźniak z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, który był osobistym tłumaczem Ojca Świętego podczas jego pielgrzymki do Polski w 2016 r. Powiedział, że papież życzył sobie, by jego tłumaczem był ksiądz i doktor teologii, a podczas krótkich rozmów w samochodzie rozmawiał właśnie na tematy teologiczne. – „Tylko do tego Rahnera nie miałem serca” – zwierzył się papież, mówiąc o swoich teologicznych lekturach – zaznaczył ks. Woźniak, odnosząc się do obiegowych opinii, że papież jest „uczniem Rahnera”.

– Wydaje się człowiekiem bardzo samotnym i bardzo niezrozumianym – powiedział ks. Woźniak. Zaznaczył też, że w kontekście krytyki papieża pojawiają się czasem w Kościele pytania, czy Bóg naprawdę chciał go na Stolicy Piotrowej. – Po tym spotkaniu z nim jestem absolutnie przekonany, że w tym świecie, tak obecnie skomplikowanym, pełnym przeciwieństw, Pan Bóg chciał właśnie jego. Moje doświadczenie tych czterech dni z papieżem, to spotkanie z człowiekiem o prostej, głębokiej, dziecinnej wierze, który podkreśla, że „wszystko jest w rękach Boga” – stwierdził ks. Woźniak.

Andrzej Zając OFMConv, dyrektor Wydawnictwa Franciszkanów „Bratni Zew” przypomniał, że 29 listopada 1229 r. papież Honoriusz III zatwierdził regułę zakonu franciszkanów. – Ważna jest dla nas deklaracja naszego założyciela: „Brat Franciszek przyrzeka posłuszeństwo i uszanowanie papieżowi Honoriuszowi i jego następcom” – powiedział. – Św. Franciszek uznawał, że papież wie dokąd idzie i że może poprowadzić innych – dodał.

Odpowiadając na pytanie Marcina Przeciszewskiego, redaktora naczelnego KAI, na czym może polegać zamysł Boży związany z wyborem papieża Franciszka, prof. Borghesi odwołał się do swoistego manifestu Ojca Świętego, jakim jest adhortacja „Evangelii gaudium”, o której przeczytanie sam papież gorąco prosił. Zaznaczył, że Franciszek podkreśla tam jak ważne jest głoszenie kerygmatu.

Prof. Borghesi zaznaczył, że wobec narastającej obecnie sekularyzacji Kościół przyjął postawę defensywną, zamykając się w obronie ostatnich wartości moralnych. Papież tymczasem nawołuje do misji. Wychodzi z założenia, że Europa nie może już zrozumieć znaczenia wartości moralnych wyrosłych z chrześcijaństwa, gdyż chrześcijaństwa nie zna. – Franciszek cytuje Benedykta XVI: „Chrześcijaństwo nie rodzi się z decyzji etycznej ale ze spotkania”. To nie znaczy, że mamy się już nie zajmować kwestiami moralnymi. Papież też mówi o tym. Ale przekonuje, że Kościół musi przede wszystkim głosić Chrystusa – w świecie pogańskim – powiedział.

Spotkanie poprowadził red. Krzysztof Tomasik.

Prof. Massimo Borghesi, „Jorge Mario Bergoglio. Biografia intelektualna. Dialektyka i mistyka”, tłum. Dariusz Chodyniecki, „Bratni Zew” Wydawnictwo Franciszkanów, Kraków 2018.