Kard. Schönborn: unifikacja zawsze prowadzi do utraty wolności

Dla kard. Christopha Schönborna idea tworzenia jedności państwowej poprzez brutalną unifikację jest jedną z największych przyczyn cierpienia w najnowszej historii. Na przestrzeni dziejów ideologia zjednoczenia państwa zawsze prowadziła do wypędzenia mniejszości, ostrzegł arcybiskup Wiednia w swoim przemówieniu podczas ceremonii nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu w Czechach. „Kard. Schönborn otrzymał tytuł doktora honoris causa za swój znaczący wkład w rozwój teologii w Czechach po komunizmie”, czytamy w oświadczeniu Wydziału Teologicznego uniwersytetu.

– Pożądana jedność państwa za cenę unifikacji zawsze prowadziła do utraty wolności, ponieważ nie ma wolności bez prawdziwego „tak” dla różnorodności – zaznaczył kard. Schönborn. Jako przykład przytoczył fundamentalną gotowość do tolerancji, która wyłoniła się z pokoju westfalskiego (1648 r.) zgodnie z „fatalną zasadą” „cuius regio eius religio” (łac. czyje terytorium, tego religia), która uprawniała władcę kraju do narzucania religii jego mieszkańcom.

Zdaniem metropolity Wiednia obecnie zasada ta jest „ponownie tragicznie aktualna”. Wspomniał na przykład o wysiłkach hinduskich nacjonalistów zmierzających do przekształcenia Indii w państwo hinduskie, o buddystach w Birmie, którzy uznali wszystkich nie-buddystów za obcokrajowców, czy o „państwach islamskich, które odmawiają jakiejkolwiek wolności religijnej”. „Ideologia unifikacji etnicznej doprowadziła również do nierozwiązywalnego i niemożliwego do przezwyciężenia problemu dzisiejszej Bośni, gdzie de facto praktykowana jest forma czystki etnicznej”, powiedział kardynał.

Na koniec kard. Schönborn odniósł się również do „degermanizacji” Republiki Czeskiej w trakcie przejmowania władzy przez komunistów. Kardynał urodził się w Czechach, w powiecie Litomierzyce, a jego rodzina musiała opuścić swoją ojczyznę w wyniku „dekretów Benesza”. – Zjednoczenie stało się „ołowianą rzeczywistością” wraz z przejęciem władzy przez komunistów. Jedna partia decyduje o wszystkim. Znormalizowana gospodarka, znormalizowana kultura, media, które mogą znać tylko jedną „prawdę”, tę partyjną – przypomniał kard. Schönborn.

Dodał do tego masowe prześladowanie religii przez ateistyczne państwo unitarne. „Wcześnie zadałem sobie pytanie: kto wylosował lepszy los: my, wypędzeni, czy ci, którzy zostali? Tak więc krewni, którzy zostali, również stracili wszystko, a do tego jeszcze wolność” – zaznaczył metropolita Wiednia.

Przypomniał wystąpienie swojej matki, Eleonore Schönborn, która zmarła w 2022 r. Swoimi słowami poruszyła wiele osób w 2015 r., kiedy wielka fala uchodźców przybyła do Austrii i Niemiec, w wywiadzie telewizyjnym ze stwierdzeniem: „nikt nie opuszcza swojego domu dobrowolnie”. W tamtym czasie, gdy rodzina Schönbornów musiała uciekać ze swojej ojczyzny, podobnie jak dziś, kwestia uchodźców była „szokująco aktualna na całym świecie”. „Świadczy o tym chociażby los milionów uchodźców z Ukrainy”, podkreślił arcybiskup Wiednia.

Również papież Franciszek niestrudzenie zwraca uwagę na los uchodźców. „Tęsknota za wolnością jest tak wielka, że niezliczeni uchodźcy ryzykują życie, aby uciec przed wojną, głodem, dyktaturą i brakiem przyszłości. Napływ uchodźców mówi wiele o tej tęsknocie, która żyje w każdym człowieku” – powiedział arcybiskup Wiednia. Kraje docelowe uchodźców dokładnie wskazują, co większość ludzi rozumie przez wolność: „bezpieczeństwo, normalne warunki życia, przyszłość dla własnej rodziny, nieskrępowane praktykowanie własnej religii, kształtowanie własnego życia”.

Powód, dla którego Europa jest dziś celem ucieczki dla wielu uchodźców, nie różni się zatem od powodu, dla którego jego matka uciekła do Austrii z dwójką dzieci w 1945 roku. „Jestem wdzięczny Bogu z całego serca, że nikt dzisiaj nie musi uciekać ze zjednoczonej Europy z tych samych powodów” – powiedział kard. Schönborn. Na zakończenie arcybiskup Wiednia wyraził nadzieję, że „wszyscy będziemy o tym pamiętać z wdzięcznością, ponieważ sytuacja Europy wcale nie jest tak oczywista”.

Arcybiskup, który od wielu lat jest związany z czeskim uniwersytetem poprzez oficjalne i osobiste kontakty, określił nagrodę jako osobiście „bardzo wzruszający znak”. Jest to również znak dotyczący Republiki Czeskiej i Austrii, a także więzi Kościoła katolickiego w obu krajach.

W kręgach akademickich w Czechach wielokrotnie wspomina się o wsparciu kard. Schönborna w odrodzeniu nauczania teologii w tym kraju po upadku komunizmu w Czechosłowacji. Arcybiskup Wiednia wygłosił między innymi wykłady na różnych uniwersytetach w ówczesnej Czechosłowacji wkrótce po aksamitnej rewolucji 1989 roku.

W swojej laudacji dziekan Wydziału Teologicznego Vít Hušek pochwalił kard. Schönborna jako osobę, w której „odnajdujemy również część naszej historii”. „Honorując go, honorując członka rodziny, która została wypędzona z naszego kraju pod koniec II wojny światowej, możemy być może przyczynić się do procesu pojednania z naszą przeszłością”, powiedział Hušek. Byłoby więc „wielkim zaszczytem dla naszej ołomunieckiej alma mater, która w tym roku obchodzi 450-lecie istnienia, móc wkrótce zaliczyć Was do swoich”.

Uniwersytet, nazwany na cześć historyka Frantiska Palacky’ego, jest najstarszym na Morawach i drugim najstarszym w Czechach po Uniwersytecie Karola w Pradze. Od 1990 r. uniwersytet przyznał około 50 doktoratów honoris causa osobistościom z kraju i zagranicy, które wniosły znaczący wkład w rozwój nauki i kultury na poziomie międzynarodowym.

Kard. Schönborn urodził się w 1945 r. w zamku Skalka w czeskim Vlastislavie, niedaleko miasta Litomierzyce, ale dorastał w Vorarlbergu w Austrii po ucieczce jego rodziny. Od połowy lat 70. jako dominikanin wykładał dogmatykę i teologię chrześcijańskiego Wschodu na szwajcarskim uniwersytecie we Fryburgu. W 1980 r. kard. Schönborn został członkiem watykańskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Później był m.in. sekretarzem redakcji „Katechizmu Kościoła Katolickiego”, opublikowanego w 1992 roku. Po nominacji na biskupa pomocniczego w 1991 roku, Schönborn został arcybiskupem Wiednia w 1995 roku. Od 1998 r. jest członkiem Kolegium Kardynalskiego.