Kard. Tomko najstarszy w Kolegium Kardynalskim

Słowacki kardynał kurialny Jozef Tomko, emerytowany prefekt Kongregacji Ewangelizacji Narodów, skończył 11 marca 98 lat. Po śmierci kardynała kurialnego Alberta Vanhoye 29 lipca 2021 r., jest on najstarszym purpuratem Kolegium Kardynalskiego. Choć w 2001 roku oficjalnie przeszedł na emeryturę, to jeszcze kilka lat temu brał czynny udział w wielu ważnych wydarzeniach kościelnych. m.in. w latach 2001-07 był przewodniczącym Papieskiego Komitetu ds. Międzynarodowych Kongresów Eucharystycznych. W 2012 Benedykt XVI włączył go w skład komisji kardynałów ds. wyjaśnienia tzw. afery Vatileaks.

Podczas tradycyjnej Mszy św. w Środę Popielcową w rzymskiej bazylice św. Sabiny, której tym razem w imieniu papieża Franciszka przewodniczył kard. Pietro Parolin, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tomko posypał popiołem głowy uczestników. Od 29 stycznia 1996 bazylika jest jego kościołem tytularnym.

Pochodzenie kardynała z wioski Udavské na wschodniej Słowacji znajduje się zaledwie 40 km od granicy z Ukrainą – miało w tym roku szczególne symboliczne znaczenie, ponieważ papież Franciszek ogłosił Środę Popielcową 2022 dniem modlitwy i postu w intencji pokoju na Ukrainie i na całym świecie.

Podczas jutrzejszej wizyty roboczej w Watykanie premier Słowacji Eduard Heger odwiedzi również kard. Tomko oraz słowackie Kolegium świętych Cyryla i Metodego. Na poniedziałek zaplanowano jego audiencję u papieża Franciszka oraz spotkanie z sekretarzem stanu kard. Pietro Parolinem.

Przyszły purpurat urodził się 11 marca 1924 w ówczesnej Czechosłowacji. W latach 1943-44 kształcił się na wydziale teologicznym św. Cyryla i Metodego w Bratysławie. Jesienią 1945 wyjechał na dalsze studia do Rzymu, ale po ich ukończeniu w 1951 nie mógł już wrócić do Czechosłowacji, w której od 1948 panował surowy reżym komunistyczny, wrogo nastawiony do Kościoła. Odtąd stolica Włoch stała się dla niego stałym miejscem zamieszkania i jakby drugą ojczyzną.

Tam też 12 maja 1949 – nazajutrz po swych 25. urodzinach – przyjął święcenia kapłańskie i do 1979 pracował duszpastersko w parafiach diecezji rzymskiej oraz Porto i Santa Rufina, udzielając się jednocześnie w różnych urzędach Kurii Rzymskiej, m.in. jako wykładowca na niektórych tamtejszych uczelniach. Odbył też studia z zakresu teologii, socjologii i prawa. W 1962 rozpoczął oficjalnie pracę w Watykanie, początkowo w Kongregacji Nauki Wiary, w której kierował sekcją doktrynalną.

12 lipca 1979 Jan Paweł II mianował go arcybiskupem tytularnym, po czym osobiści udzielił mu sakry 15 września tegoż roku w Kaplicy Sykstyńskiej. Uwieńczeniem tego okresu kariery słowackiego hierarchy było powołanie go przez papieża 24 kwietnia 1985 na proprefekta Kongregacji Ewangelizacji Narodów i 25 maja tegoż roku włączenie go w skład Kolegium Kardynalskiego. Z tą chwilą stał się prefektem tego najważniejszego watykańskiego urzędu misyjnego i stanowisko to piastował do 9 kwietnia 2001. W latach 2001-07 był przewodniczącym Papieskiego Komitetu ds. Międzynarodowych Kongresów Eucharystycznych.

Jako arcybiskup a jeszcze bardziej jako kardynał uczestniczył w wielu ważnych wydarzeniach kościelnych z Synodami Biskupów na czele i wielokrotnie reprezentował kolejnych papieży na różnych spotkaniach i obchodach rocznicowych na całym świecie. Dotyczyło to szczególnie jego przewodniczenia Kongregacji a następnie Komitetu. W tym charakterze często był wysłannikiem papieskim na uroczystości rocznicowe Kościołów lokalnych, niegdyś misyjnych, a obecnie mocno zakorzenionych w miejscowych społeczeństwach, np. w Ugandzie (I986), Kamerunie (1991), na wyspach Tonga (1992) i Fidżi (1994) itp. 11 marca 2004 osiągnął 80. rok życia i stracił prawo udziału w konklawe.

W czasie dyktatury komunistycznej kard. Tomko mógł odwiedzić swoją rodzinną Słowację tylko w czasie praskiej wiosny 1968 oraz przy okazji sakry biskupiej na krótko przed aksamitną rewolucją 1989 r. Częstym gościem w swojej ojczyźnie stał po zmianach ustrojowych w Słowacji, zwłaszcza gdy przeszedł na emeryturę. Podczas ostatniej wizyty Jana Pawła II w Słowacji w 2003 r. kard. J. Tomko odczytywał przemówienia ciężko już chorego papieża.

Jest autorem wielu książek i opracowań na tematy teologiczne, misyjne i inne, doktorem honoris causa szeregu uczelni na całym świecie, m.in. warszawskiego UKSW.