Kielce: instytucje i stowarzyszenia zaangażowane w obchody 72. rocznicy pogromu Żydów

Stowarzyszenie im. Jana Karskiego, kielecka delegatura Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Państwowe w Kielcach, Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego – to najważniejsze instytucje, które organizują trwające kilka dni obchody 72. rocznicy pogromu Żydów w Kielcach. Miał on miejsce 4 lipca 1946 r. przy ul. Planty 7.

Naukowo – w formie paneli i konferencji w wydarzenie włączają się IPN, Archiwum Państwowe, nauczyciele akademiccy. Z kolei Stowarzyszenie im. Jana Karskiego proponuje m.in. Marsz Pamięci i Modlitwy, wspólną modlitwę przy grobie ofiar, Mszę św., wmurowanie w bruk tablic pamięci, koncerty muzyki żydowskiej, w tym chasydzkiej i dyskusje wokół najnowszych książek.

Spotkania w ramach 72. rocznicy pogromu Żydów rozpoczęły się już w niedzielę i potrwają do 8 lipca.

Piotr Świerczyński w imieniu Stowarzyszenia im. Jana Karskiego zaznacza, że szczególnie wymowny i wyjątkowy może być motyw 46. Tablic Pamięci z nazwiskami ofiar pogromu, umieszczonych w bruku, w miejscu, gdzie skumulowały się tragiczne wydarzenia.

W niedzielę odbył się wernisaż wystawy ilustracji z opowieści graficznej „Naród wybrany” autorstwa Kristofa Biena i zarazem premiera książki. Autor jest pochodzącym z Polski rysownikiem, który opuścił kraj wśród emigrantów Marca 1968 roku i zamieszkał w Danii. Jego komiks, którego wydawcą jest Stowarzyszenie im. Jana Karskiego opowiada pięć historii osób, ofiar Zagłady.

Już dzisiaj – spotkanie i dyskusja z udziałem prof. Barbary Engelking i prof. Dariusza Libionki, której punktem wyjścia będzie książka „Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski”. Publikacja, współredagowana przez prof. Engelking, ukazała się nakładem Wydawnictwa Centrum Badań nad Zagładą Żydów, we współpracy, z którym Stowarzyszenie im. Jana Karskiego organizuje spotkanie. Rozmowę dotyczącą udziału Polaków w Zagładzie oraz o współczesnych sposobach mówienia o tym okresie historii – poprowadzi Bogdan Białek – prezes Stowarzyszenia.

3 lipca odbędzie się koncert Symchy Kellera pt. „Bramy – pieśni i modlitwy chasydzkie”. Wszystkie wydarzenia będą miały miejsce w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu, przy ul. Planty 7.

Tego dnia odbędzie się także konferencja naukowa „Relacje polsko-żydowskie w XX wieku. Badania-kontrowersje-perspektywy. Colloquium II: Wokół pomocy Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką”. Zorganizowała ją kielecka delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w ramach cyklu „Pamięć Pokoleń”. Naukowcy dyskutować będą w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” w Kielcach. Podczas sesji wystąpi 19 historyków i badaczy z 9 ośrodków naukowych i instytucji kultury. Będzie mowa m.in. o udzielaniu pomocy Żydom przez środowiska ziemiańskie, o dzieciach Kielecczyzny – świadkach Zagłady, o postawach ludności górnośląskiej, dystryktu galicyjskiego, okręgu białostockiego, Dębicy czy Przemyśla.

Natomiast 4 lipca o godz. 12.00 przewidziane jest złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniającą ofiary pogromu w Kielcach, przy ul. Planty 7. Tego dnia odbędzie się także konferencja popularno-naukowa „Społeczność żydowska w Małopolsce”, w której wystąpi 11 historyków i regionalistów. Miejscem obrad jest Archiwum Państwowe w Kielcach. Przewidziano również wykład dr Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego (IPN Delegatura w Kielcach) na temat: „Pogrom Żydów 4 lipca 1946 r. w świetle najnowszych badań i literatury przedmiotu. Analiza krytyczna” w Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia”.

Marsz Pamięci i Modlitwy rozpocznie się o godz. 15.30 przy zlokalizowanym przy ul. IX Wieków Kielc pomniku „Menora”. Przy kamienicy Planty 7 nastąpi odsłonięcie 46 Tablic Pamięci umieszczonych w bruku przed kamienicą, poświęconych imiennie każdej z ofiar. Na cmentarzu żydowskim na kieleckim Pakoszu odbędzie się modlitwa prowadzona przez Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha oraz przedstawicieli wyznań chrześcijańskich.

Także 4 lipca Stowarzyszenie zaprasza do Instytutu Kultury spotkania i Dialogu przy ulicy Planty 7 w Kielcach na koncert kantorów żydowskich.

Ostatnim elementem obchodów rocznicy będzie Msza św. odprawiona w rocznicę pogrzebu ofiar pogromu we wtorek, 8 lipca o godz. 10.30 w Kościele Akademickim św. Jana Pawła II przy ulicy Wesołej w Kielcach.

Podczas kieleckich wydarzeń z 4 lipca 1946 r., w trakcie krwawych zamieszek w części miasta zamieszkałej przez Żydów zostało zamordowanych 39. obywateli pochodzenia żydowskiego oraz dwóch Polaków. Według przyjętej wówczas oficjalnej wersji tłum kielczan napadł na żydowskich mieszkańców kamienicy przy ul. Planty 7, oskarżając ich o uprowadzenie chłopca, Henryka Błaszczyka. Większość wydarzeń rozegrała się w budynku przy ulicy Planty, gdzie mieszkali Żydzi.

Podczas pokazowego procesu oskarżono 12 osób, z których 9 stracono. Pogrom wzburzył opinię publiczną w Polsce i na świecie, przyczynił się do upowszechnienia stereotypu Polaka-antysemity.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły kampanię propagandową wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie.

Pogrom przyczynił się do masowej emigracji Żydów z Polski. Szacuje się, że wówczas wyjechało ok. 100 tys. osób.