Kielce: IPN o relacjach polsko – żydowskich w przeddzień 72. rocznicy pogromu

„Relacje polsko-żydowskie w XX wieku. Badania-kontrowersje-perspektywy” – pod takim hasłem w przeddzień 72. rocznicy pogromu Żydów w Kielcach konferencję naukową zorganizowała kielecka Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej, z udziałem kilkunastu historyków z ośrodków uniwersyteckich w całym kraju. Spotkanie odbyło się w Centrum Edukacyjnym IPN Przystanek Historia.

Jak przekonują organizatorzy, szeroki dobór tematów i prelegentów pozwoli na lepsze rozpoznanie tła tragicznych wydarzeń w Kielcach, ale także na pokazanie drugiego ich bieguna, o którym informuje podtytuł konferencji: „Wokół pomocy Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką”.

– Żydzi mieszkali w Polsce i znaleźli tu swoje miejsce. Wojna zburzyła ten układ i zbrodnicze prawo niemieckie stało się codziennością, niejednokrotnie warunkując zachowanie ludności polskiej i żydowskiej. Jest wiele problemów, które poruszamy, bo dzisiaj odbywa się kolejna część pewnej inicjatywy. W zeszłym roku analizowaliśmy metodologię badań tego zagadnienia, teraz rozmawiamy o ratowaniu Żydów w różnych rejonach Polski – mówiła dr Dorota Koczwańska – Kalita, naczelnik Delegatury IPN w Kielcach.

Prof. Jerzy Gapys z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach mówił o pomocy polskiego ziemiaństwa na terenie ówczesnego dystryktu radomskiego. – II wojna światowa była wojną totalną. Miała ona na celu nie tylko zagarnięcie terytorium, ale także eksterminację fizyczną ludności żydowskiej, polskiej, ukraińskiej i rosyjskiej – przypominał.

– Była część Polaków, którzy obawiając się represji, nie pomagała Żydom. Ale z drugiej strony było wielu, którzy z narażeniem swojego życia z różnych powodów religijnych czy humanitarnych, taką pomoc okazywali – dodał Jerzy Gapys.
Dr Tomasz Domański (IPN Kielce) przytaczał przykłady pomocy Żydom w regionie kieleckim w świetle materiałów tzw. śledztwa Bielawskiego. Zaapelował o unikanie stereotypów, o opieranie się wyłącznie o fakty historyczne.

Ewa Kołomańska z Muzeum Wsi Kieleckiej przedstawiła temat „Dzieci Kielecczyzny – świadkowie Zagłady, uczestnicy pomocy. Sprawiedliwi i niesprawiedliwi”. Wzruszające świadectwa i prezentacje opierała m.in. na zbiorze wypracowań dziecięcych. – Są one zawarte w Inspektoracie Szkolnym Kielce. Ten zbiór zawiera ok. 2000 przejmujących kart i stanowi niecodzienne źródło historyczne – mówi w rozmowie z KAI.

Wyniki swoich badań zaprezentowali prelegenci m.in. z IPN Kraków, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Markowej, Białegostoku, Dębicy, Lublina, czy z Polskiej Akademii Nauk.

Była mowa o znaczeniu historii mówionej w dokumentach archiwalnych, o postawach ludności górnośląskiej, o ratowaniu Żydów przez ludność ukraińską Przemyśla, o przykładach niesienia pomocy w Okręgu Białostockim i in.

Główne uroczystości 72 rocznicy pogromu kieleckiego z 1946 roku zaplanowano na środę, 4 lipca. W południe przy ulicy Planty 7, gdzie rozegrały się wydarzenia pogromu, kwiaty złoży prezydent Kielc i przedstawiciele władz miasta oraz reprezentanci Regionu Świętokrzyskiego NSZZ „Solidarność”. Od 10.00 do 14.00 w siedzibie Archiwum Państwowego przy ul. Kusocińskiego odbędzie się konferencja popularno-naukowa „Społeczność żydowska w Małopolsce”. Z kolei o godz. 17.00 Instytut Pamięci Narodowej zaplanował wykład dr. Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego: „Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r. w świetle najnowszych badań i literatury przedmiotu. Analiza krytyczna”. Odbędzie się on w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” w Kielcach.

Na trwające od kilku dni obchody zaprasza także organizator rocznicy – Stowarzyszenie im. Jana Karskiego. Jutro o godz. 15.30 rozpocznie się Marsz Pamięci i Modlitwy. Wyruszy on sprzed pomnika „Menora” przy Alei IX Wieków Kielc. Jego uczestnicy zatrzymają się przed budynkiem dawnej synagogi przy ul. Warszawskiej, przejdą na ulicę Planty 7, gdzie odsłonięte zostaną tablice pamięci, umieszczone w bruku przed kamienicą, poświęcone imiennie każdej z ofiar. Marsz zakończy się na cmentarzu żydowskim na Pakoszu, gdzie pochowane zostały ofiary pogromu. Modlitwę w ich intencji poprowadzą Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich oraz przedstawiciele wyznań chrześcijańskich.