Kielce: kronika parafii Imielno pod lupą historyków różnych instytucji

Dzieje Imielna z początków XX wieku połączyły siły historyków uniwersyteckich, IPN, archiwistów i muzealników, czego efektem jest publikacja „Wielka Wojna nad Nidą. Kronika parafii Imielno (1912–1917)”. Jej autorem jest ks. Adam Włosiński, ówczesny proboszcz tamtejszej parafii.

Książka przedstawiająca codzienne życie mieszkańców ziemi jędrzejowskiej w jednej z najstarszych w diecezji parafii, powstała w ramach projektu realizowanego przez Archiwum Państwowe i Diecezjalne, Delegaturę Instytutu Pamięci Narodowej, Muzeum Historii Kielc i Muzeum Narodowe, Bibliotekę i Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego oraz Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Kielcach.

Tom, który wkrótce trafi w ręce czytelników, stanowi kronikę autorstwa ks. Adama Włosińskiego, proboszcza parafii Imielno, spisaną w latach 1912–1917. Wspomnienia opracowali i poprzedzili wstępem dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys i ks. dr Tomasz Gocel.

Prof. Jerzy Gapys zauważa w rozmowie z KAI wartość historyczną publikacji: „Wszystkie wydarzenia z tego okresu spisywane były skrupulatnie z dnia na dzień. Kronika parafialna jest specyficznym źródłem, ponieważ jest pisana dla następców proboszcza danej parafii. W źródle ks. Adama Włosińskiego oprócz zapisów z życia parafii znajdziemy również opisy aktualnej rzeczywistości”.

– Mamy tu np. obraz wojny, ale trochę od drugiej strony, bardziej oczami ludności cywilnej. Z perspektywy ówczesnego chłopa, to nie tylko walka o wolną Polskę, Legiony i patriotyzm, ale to raczej ogrom nieszczęść związanych z wojną. To m.in. przemarsze wojsk, rekwizycje, głód i choroby, bombardowania, pożary. Pokazane są również zachowania legionistów, żołnierzy austriackich, węgierskich. Jest to całe spektrum, którego darmo szukać w dokumentacji oficjalnej – zaznaczył prof. Gapys.

Profesor zwraca także uwagę na dość potoczysty język kroniki, z elementami gwary, co się bardzo dobrze czyta. Autor opisywał także codzienność, m.in. pogodę. Z narracji proboszcza Imielna wynika, że zimy sto lat temu były równie ciepłe.

Kronika została podzielona na dwie części: obejmuje okres od przybycia księdza w 1912 roku do Imielna do grudnia 1914 roku, druga – od grudnia 1914 roku do jego odejścia z parafii w 1917 roku.

To drugi tom Serii Świętokrzyskiej „Dzienniki, wspomnienia, pamiętniki, listy”, który powstał w ramach projektu realizowanego przez kilka kieleckich instytucji. Celem projektu jest edycja i wydawanie źródeł do dziejów regionu świętokrzyskiego, które są przyczynkiem do lepszego poznawania historii regionalnej. Kroniki parafialne stanowią nieocenione źródło dla historyków. Pomysłodawcą serii jest prof. dr hab. Adam Massalski.

Naczelnik IPN dr Dorota Koczwańska Kalita zauważa sens połączenia sił wielu instytucji dla publikacji, której treści wykraczają poza region, jako mające przełożenie na badania związane z działaniami wojennymi w całej Polsce.
We wrześniu wydana zostanie kolejna publikacja z serii. Będą to „Listy rodziny Artwińskich”, dotyczące czasu od XIX wieku do lat 50. XX stulecia.

Promocja kroniki ks. Adama Włosińskiego „Wielka Wojna nad Nidą. Kronika parafii Imielno (1912-1917)” odbędzie się 15 lutego w sali konferencyjnej Kurii Diecezjalnej w Kielcach.

Pierwszymi właścicielami Imielna byli Porajowie, prawdopodobnie potomkowie czeskiego rycerza Poraja, brata samego św. Wojciecha.

Kościół powstał ok. 1224 r. w kręgu oddziaływań architektury cysterskiej, której ośrodek (i pierwszy w Polsce klasztor) znajdował się w pobliskim Jędrzejowie. Świątynię w Imielnie wznieśli z kamiennych ciosów wapienia pińczowskiego, budowniczowie cysterscy Jędrzejowa. Wprawdzie bryłę kościoła zakłócają dziś dobudówki, wykonane w XV i XVII w., zachował się natomiast układ wnętrza. Zewnętrzna ściana południowej kaplicy posiada cenną XV-wieczną płaskorzeźbę, której średniowieczny autor symbolicznie odniósł się do Zmartwychwstania. W fachowej dokumentacji konserwatorskiej pojawia się określenie Przedstawienie Chrystusa na tle Arma Christi, czyli – narzędzi Jego męki. Wokół obnażonego do pasa Jezusa artysta wyrzeźbił ramię krzyża, bicze i młotek.

Romański charakter kościoła najpełniej oddaje prezbiterium. Kościół posiada także cenne polichromie autorstwa Tadeusza Brzozowskiego i jego żony Barbary Gawdzik-Brzozowskiej, inspirowane surrealizmem i twórczością Tadeusza Kantora, którego Brzozowski był współpracownikiem.

Dzisiaj parafia Imielno liczy ok. 2 tys. osób. Jej proboszczem jest ks. Mariusz Koza.