Kielce: ks. Isakowicz-Zaleski gościem „Wieczoru kultury ormiańskiej”

Ks. Tadeusz Isakowicz – Zaleski, Ashot Galoyan ambasador Republiki Armenii, dr Jerzy Szokalski, literaturoznawca i tłumacz, byli gośćmi „Wieczoru kultury ormiańskiej” – spotkania z ormiańską literaturą i muzyką, zorganizowanego 13 marca przez kielecki Antykwariat Naukowy im. Andrzeja Metzgera.

Ks. Isakowicz – Zaleski zaprezentował swoją książkę „Zapomniane ludobójstwo na Kresach”. Wymordowano a tam ok. 150 tys. Polaków i jest to, zdaniem księdza, „dolna granica”.

Książka jest w znacznej części poświęcona zagładzie w 1944 r. miasta Kuty nad Czeremoszem, zwanego małą stolicą Ormian. Miasto założone w XVIII w. było enklawą Ormian i ich ojczystego języka, a także słynnym kresowym uzdrowiskiem.

Na podstawie kwerendy historycznej i zebranych relacji ks. Isakowicz – Zaleski uważa, że właśnie w Kutach rząd II RP przekroczył granicę, udając się na emigrację do Rumunii we wrześniu 1939. Żegnał go tam – na granicy polskiej ziemi – ks. Samuel Manugiewicz, Ormianin, burmistrz w Kutach. Zbrodni ludobójstwa dokonali w „spokojnej osadzie” banderowcy – nacjonaliści ukraińscy, w marcu i lutym 1944 roku. Akty ludobójstwa trwały do 1947.

– „Nasza społeczność boleje nad tym, że tam na Ukrainie, nawet nie ma krzyża upamiętniającego mord Ormian, a ekipy rządzące depczą – nieraz dosłownie – nieoznakowane groby ofiar” – mówił w Kielcach ks. Isakowicz – Zaleski.

Jako ciekawostkę związaną z Kielecczyzną przytoczył identyfikowanie z Polską w Armenii – Stefana Żeromskiego, jako pisarza, który miał odwagę opowiedzieć w „Przedwiośniu” o ludobójstwie Ormian.

Ambasador Republiki Armenii w Polsce Ashot Galoyan przypomniał związki narodu polskiego i armeńskiego, m.in. zachowanie przez Ormian i Polaków tożsamości narodowej pomimo zaborów, stworzenie dogodnych warunków życia dla Ormian w Polsce od czasów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a także postaci publiczne mające korzenie ormiańskie, np. Krzysztofa Pendereckiego, Annę Dymną, Zbigniewa Cybulskiego.

Dr Jerzy Szokalski – literaturoznawca i tłumacz, wyjaśniał tajniki „bajecznej kultury, która wciąż nie została spenetrowana i czeka na swojego Kolumba”, mówił o symbolice ognia i ciepła w sztuce. Mieszkający w Kielcach Ormianie recytowali wiersze w swoim ojczystym języku i przygotowali ormiańskie słodkości.

Ks. Tadeusz Isakowicz – Zaleski, polski Ormianin, ur. w 1956; duchowny katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego, działacz społeczny i opozycyjny w PRL, prześladowany i represjonowany przez SB; poeta, historyk Kościoła. Ostatnio jest najmocniej kojarzony jako zwolennik lustracji duchownych w Kościele.

Ks. Isakowicz – Zaleski jest duszpasterzem Ormian w południowej Polsce, prezesem Fundacji im. Brata Alberta, organizatorem i uczestnikiem konwojów humanitarnych, opiekunem niepełnosprawnych, a także rzecznikiem upamiętniania ofiar ludobójstwa Ormian i Rzezi wołyńskiej. Autor książek i tomików poezji. Za swą działalność nagradzany i odznaczany.

Antykwariat im. A. Metzgera istnieje od 1953, początkowo jako Antykwariat Domu Książki, a od 1990 jako placówka prywatna. W latach 1976 – 2008 prowadził go znany antykwariusz kielecki Andrzej Metzger, obecnie, po śmierci Andrzeja – Igor Metzger. Poza typową działalnością antykwariuszowską placówka realizuje szereg oryginalnych propozycji kulturalnych, dobrze przyjętych w Kielcach, min. „Głośne czytanie nocą”.

Współorganizatorem „Wieczoru kultury ormiańskiej” był Dom Bankowy Alians.