Kielce: można poznać życie Żydów podczas cyklu spacerów edukacyjnych

„W poszukiwaniu kieleckich domów modlitwy” – to tytuł spaceru edukacyjnego, na który można się już wybrać w piątek, 15 września. Organizatorem cyklu spacerów jest Stowarzyszenie im. Jana Karskiego.

Przewodnikiem będzie Krzysztof Myśliński, pracownik Muzeum Historii Kielc, historyk sztuki, znawca historii Kielc.

– W przedwojennych Kielcach działało ponad czterdzieści żydowskich domów modlitwy. Czym były? Gdzie były zlokalizowane? Czy możemy odnaleźć dziś ich ślady? – na te pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas spaceru – mówi KAI Piotr Świerczyński ze Stowarzyszenia im. Jana Karskiego.

Początek spaceru o godz. 17.00 przy Ławeczce Karskiego (ul. Sienkiewicza).

Spacer jest częścią cyklu spacerów edukacyjnych szlakiem historii i dziedzictwa żydów kieleckich. Kolejne planowane wydarzenia odbędą się wkrótce.

22 września Stowarzyszenie zaprasza na wyprawę pn. „Ślady życia żydowskiego w centrum miasta” z dr. Markiem Maciągowskim, a 29 września będzie można poznać tajniki synagogi w Kielcach pod kierunkiem Piotra Świerczyńskiego.

Do 1862 r. Żydzi nie mogli osiedlać się w Kielcach. Gdy możliwość stałego zamieszkania w mieście nad Silnicą stała się faktem, Żydzi zaczęli z niej korzystać. W 1873 r. Chaskiel Landau wybudował okazałe hale targowe. Żydowscy przedsiębiorcy rozwinęli na dużą skalę eksploatację surowców naturalnych, z których produkowano materiały budowlane. W branży tej szczególnie wyróżniała się znana rodzina Zagajskich, właścicieli kamieniołomu „Wietrznia”.

W 1903 r., po dwuletniej budowie, otwarto synagogę. Działało wówczas kilkanaście domów modlitwy.

Rozwój żydowskiej społeczności Kielc nabrał rozmachu po 1905 r., kiedy do miasta przeniosło się wielu mieszkańców zniszczonych pożarem Chęcin. Liczną grupę przybyszów stanowili chasydzi, którym przewodził Chaim Horowic. Znanym cadykiem z Kielc, mającym wielu zwolenników, był również Motele Twerski, zwany Kuzmirerem. Równolegle z religijnym rozwijało się życie polityczne – głównie syjonizm, Bund.

Wśród znanych żydowskich rodzin w Kielcach warto m.in. wymienić Gringrasów. W 1933 r. Gringras wraz z synami, Maurycym i Leopoldem, założył w Kielcach Wytwórnię Fotograficzną Orion. Produkowano w niej nowatorskie wówczas odczynniki do fotografii kolorowej, papiery, klisze rentgenowskie i płyty szklane fotograficzne. Pasją Gringrasa był portret rodzinny i kobiecy. Z kolei Hirsz Zagajski wpisał się w dzieje Kielc nie tylko wybudowaniem kilku kamienic, ale również wzniesieniem w 1922 r. wolno stojącego domu modlitw z przepięknym wystrojem.

W 1939 r. mieszkało w Kielcach blisko 19 tys. Żydów na ogólną liczbę 68 tys. mieszkańców. Niemcy wkroczyli do miasta 5 września. Wiosną 1941 r. utworzone zostało getto, w którym na niewielkim obszarze stłoczono blisko 27 tys. osób, do Kielc trafili bowiem Żydzi z innych miast i miasteczek Polski. Przewieziono tu również grupę około 1000 ludzi z Wiednia.W drugiej połowie sierpnia 1942 r. Niemcy zlikwidowali getto. Część jego mieszkańców zamordowali na miejscu, resztę wywieźli do Treblinki.

Z blisko 20 tys. kieleckich Żydów zakończenia wojny dożyło około 500. W 1945 r. powrócili do Kielc. Niektórzy chcieli wyjechać z Polski, inni planowali pozostać. Spora grupa ocalałych z Zagłady zamieszkała w kamienicy przy ulicy Planty 7. To tutaj, 4 lipca 1946 roku, rozegrał się ostatni akt dramatu żydowskich mieszkańców Kielc. W wyniku antysemickich zajść życie straciło około 40 osób.