Kielce: nowy krzyż powstańczy na Bruszni

Wyjątkowym przedsięwzięciem okazała się trwająca kilka dni operacja montażu na górze Brusznia – w historycznym, dobrze pamiętanym w Kielcach miejscu – nowego krzyża upamiętniającego zgrupowanie powstańców styczniowych.

Krzyż ma 28 metrów wysokości, 7 metrów rozpiętości i średnicę 40 centymetrów. Całość waży około 8 ton. Jest dedykowany pamięci powstańców styczniowych, którzy w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 przegrupowywali się w tamtym miejscu, planując atak na stacjonujący w Kielcach oddział Rosjan. Aby ułatwić montaż i transport, krzyż został podzielony na trzy części- informuje Wiktor Adach, dyrektor z Mostostalu Kielce SA, który wykonał krzyż.

Krzyż jest wykonany z ocynkowanej stali. Ma to uchronić go przed warunkami atmosferycznymi. W ramach inwestycji wybudowano nowy postument. Dodatkowo zamontowana zostanie instalacja odgromowa i oświetlenie.

Wcześniej czterokrotnie wznoszono krzyże w tym miejscu, pierwszy miał charakter prowizoryczny, dwa następne rozpadły się na skutek zniszczenia spowodowanego upływem czasu, a czwarty przewróciła wichura. Ostatni monument został ustawiony w 2007 roku i również wymagał wymiany. Podczas jego demontażu została odnaleziona butelka, a której znajdowała się kartka papieru z datą 12 maja 1937 roku. Reszta napisu nie była widoczna. Witold Borowiec kielecki radny przekazał ją do Muzeum Historii Kielc.

Pomysł budowy krzyża był jednym ze zwycięskich projektów budżetu obywatelskiego na 2017 rok.

Krzyż na Karczówce stanął 22 stycznia 1916 r. z inicjatywy Komitetu Obchodów Rocznicy Powstania Styczniowego, powstałego po wkroczeniu żołnierzy Józefa Piłsudskiego do Kielc.

Krzyż ustawiła I Kielecka Drużyna Harcerska im. płk. Dionizego Czechowskiego. 28 maja 1917 r., podczas trwania I Zlotu Okręgowego Harcerzy, krzyż został poświęcony. Od tego czasu pod krzyżem na Bruszni odbywały się uroczyste przyrzeczenia harcerskie.

Kilkanaście lat po tym wydarzeniu krzyż runął. Okazją do ustawienia nowego były obchody 25-lecia harcerstwa polskiego. 17 maja 1937 r. na wzgórzu Brusznia odbyła się uroczysta Msza św. polowa, podczas której kanclerz Kurii biskupiej – ks. Antoni Żrałek, dokonał poświęcenia krzyża na mogile powstańczej. Przy tym krzyżu po raz pierwszy spotkali się potajemnie członkowie Szarych Szeregów.

W latach komunizmu krzyż coraz bardziej chylił się j ku upadkowi. W 1987 r. dh Tadeusz Paradowski ponowił starania o wymianę krzyża. Uroczystość poświęcenia krzyża, 29 maja 1988 r., poprzedziła Msza św. w Białogonie, której przewodniczył ks. bp Mieczysław Jaworski, w asyście sztandaru 4 pp Leg. AK i chorągwi harcerzy kieleckich. Po Mszy św. tłum wiernych udał się na Brusznię, gdzie biskup dokonał poświęcenia krzyża.

W 2003 r., na betonowej podstawie krzyża, wmurowana została z inicjatywy Związku Piłsudczyków w Kielcach i Redakcji „Oleandrów”, pamiątkowa, kamienna płyta: „Pamięci bohaterom powstania 1863 r. krzyż ten postawiono”.

W 2007 r. także i ten krzyż zawaliła styczniowa figura. Ostatni krzyż został postawiony z inicjatywy miejscowej ludności, harcerzy oraz przy wsparciu władz miasta. Umieszczono pod nim tablicę z napisem „Pamięci bohaterom powstania 1863 roku krzyż ten postawiono”. Zniszczyła go wichura i warunki atmosferyczne.