Kielce: obchody 74. rocznicy pogromu kieleckiego

Odczytanie nazwisk ofiar, zapalenie zniczy, przypomnienie dokumentów dotyczących pogromu, modlitwa ekumeniczna na cmentarzu żydowskim, Msza św. w intencji pokoju i pojednania na świecie – złożą się na obchody 74. rocznicy pogromu kieleckiego, które odbędą się w dniach 4, 5 i 8 lipca w Kielcach.

Stowarzyszenie im. Jana Karskiego zaprasza do wspólnego upamiętnienia ofiar i modlitwy o pokój. Ze względu na pandemię tegoroczne uroczystości będą miały skromną formę.

W sobotę 4 lipca o godz. 19.00 przed kamienicą przy ul. Planty 7/9 odczytane zostaną nazwisk ofiar i zapalone znicze. Przypomniane zostaną teksty dokumentalne dotyczące krwawych wydarzeń i utwory poetyckie w interpretacji aktorskiej Jerzego Treli i oprawie muzycznej Konstantego Wileńskiego.

Od godziny 12.00 otwarta będzie wystawa o pogromie kieleckim w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu Stowarzyszenia im. Jana Karskiego w domu przy ul. Planty 7.

W niedzielę 5 lipca o godz. 12.30 na cmentarzu żydowskim w Kielcach, przy grobie ofiar pogromu kieleckiego, modlitwę poprowadzi Michael Schudrich – Naczelny Rabin Polski. W modlitwie ekumenicznej udział wezmą duchowni różnych religii i wyznań.

Na zakończenie obchodów, 8 lipca o godz. 18.30 w kościele św. Jana Pawła II przy ul. Wesołej 54 odprawiona zostanie Msza św. w intencji ofiar pogromu, ale i sprawców, a także pokoju i pojednania na świecie.

Z okazji zbliżających się obchodów rocznicowych pogromu kieleckiego, 5 czerwca wielu kielczan wzięło udział w sprzątaniu cmentarza żydowskiego na Pakoszu. Organizatorzy przypomnieli apel biskupów polskich sprzed pięciu lat adresowany do kapłanów o wyjście z inicjatywą upamiętnienia społeczności żydowskiej w tych miejscowościach, gdzie ona zamieszkiwała, a do wiernych i władz lokalnych o pomoc w tym dziele.

Natomiast 24 czerwca, w 106. rocznicę urodzin Jana Karskiego – wielkiego polskiego patrioty, bohatera II wojny światowej, Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata – rozstrzygnięto konkurs literacki polegający na napisaniu pracy przez uczniów szkół średnich, w dowolnej formie literackiej, na jeden ze wskazanych tematów: Co znaczy być sprawiedliwym wśród narodów świata? Czy milczenie jest przejawem prawa do wolności? Jak być patriotą w czasach wolności?

Na konkurs napłynęły 42 prace. Najwięcej prac – aż 14 – przesłali uczniowie z I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie. Laureaci otrzymali dyplomy i nagrody książkowe, a ich prace opublikowane zostaną na stronie internetowej Stowarzyszenia im. Jana karskiego.

Pierwsze miejsce zajęła Ada Wójtowicz z I L.O. im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie – za oryginalną formę literacką i uwzględnienie głosu przedstawicieli kilku pokoleń, z różnymi doświadczeniami życiowymi, zawodowymi, a nawet emigracyjnymi.

Pogrom kielecki („zajścia antyżydowskie”) miał miejsce w Kielcach 4 lipca 1946 r. Do masowej zbrodni na ludności żydowskiej doprowadziła nieprawdziwa pogłoska o porwaniu i zamordowaniu przez Żydów dziecka, ale także podzielane przez część społeczeństwa nastroje antysemickie (m.in. stereotyp „żydokomuny”) oraz niezrozumiała, niewiarygodna wręcz bierność i nieudolność tych, którzy kierowali formacjami sił porządkowych, mogąca być uznana za przyzwolenie i prowokację.

Trwające wiele godzin zajścia antyżydowskie (z udziałem cywili, milicjantów, funkcjonariuszy UB i żołnierzy z różnych jednostek wojskowych) spowodowały, według śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej, śmierć 37 Żydów oraz 3 Polaków. Rannych zostało 35 Żydów. W niektórych dokumentach i publikacjach liczba ofiar jest większa. W dziewięciu procesach oskarżonych zostało 38 osób.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły gwałtowną kampanię propagandową wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie.

Zdaniem naukowców IPN, problemem ciągle otwartym i spornym pozostaje pytanie – czy przebieg i dynamika zajść antyżydowskich w Kielcach spowodowane były szeregiem działań o charakterze prowokacyjnym, czy też były wynikiem spontanicznych działań tłumu lub poszczególnych grup ludzi.