Spotkanie na polanie klasztornej na Karczówce w 100. rocznicę pierwszej polowej Mszy św. za powstańców, Msza św. w intencji Ojczyzny, Apel Pamięci i zapalenie zniczy przez młodzież w miejscach związanych z historią powstania styczniowego – tak obchodzono dziś w Kielcach 153. rocznicę narodowego zrywu.

Obchody rozpoczęły się na wzgórzu Karczówka, przed wjazdem na klasztorny dziedziniec. Było to przypomnienie uroczystości, które odbyły się w tym miejscu dokładnie sto lat temu – 23 stycznia 1916 roku. W zorganizowanej wtedy Mszy polowej po raz pierwszy oficjalnie świętowano pamięć powstańców styczniowych 1863 roku i legionistów polskich 1914 roku oraz poświęcono krzyż ustawiony przed wjazdem na wzgórze Karczówka.

Te wydarzenia przypomniał Stanisław Szrek – prezes Stowarzyszenia Ochrony i Tradycji Genius Loci „Karczówka”. Odczytano historyczną odezwę do rodaków z 1916 roku, a uczestnicy otrzymali specjalną okolicznościową gazetę „Kuryer Kielecki”. Atmosferę wydarzenia tworzyły m.in. grupy rekonstrukcyjne, m.in. formacji Żuawów Śmierci, oddział ułanów wileńskich, ryngrafy powstańcze na wielu mundurach oraz poczty sztandarowe policji, wojska, straży pożarnej, szkół, organizacji kombatanckich i patriotycznych.

W uroczystości wzięli udział m.in. wojewoda świętokrzyska Agata Wojtyszek, senator PiS Krzysztof Słoń, delegacje urzędu miasta, urzędu marszałkowskiego, IPN – Delegatura w Kielcach i in.

Msza św. za ojczyznę w klasztornym kościele na Karczówce zgromadziła wielu mieszkańców miasta. Uroczystą oprawę zapewnił chór Antidotum, który zaśpiewał przed i po Mszy pieśni patriotyczne – powstańcze i legionowe.

”Przyszliśmy dzisiaj, aby wolność nam daną i zadaną uszanować modlitwą i zadumą. Jesteśmy zaproszeni do trwania w nauce historii i nauce Chrystusa” – mówił w homilii ks. Jan Oleszko, rektor kościoła na Karczówce. Zauważył, że „historię pisze się świadectwem życia, nie kłótnią”.

Przypominając czasy powstańcze i „młodych, kieleckich gimnazjalistów, którzy szli do powstania” zaapelował, aby wierzyć mocno w tę „zadaną wolność” oraz „dodawać sobie otuchy, wspierać się wzajemnie, by ta wolność była dla nas smaczna”.

Po zakończeniu Mszy św. uczestnicy wydarzenia przeszli pod pomnik powstańców styczniowych 1863 roku, gdzie odczytano Apel Pamięci oraz oddano salwę honorową na cześć poległych powstańców.

Natomiast w godzinach porannych przeszły Marsze Pamięci z Białogonu i Czarnowa, przez górę Brusznia, ścieżką, którą podążali na miejsce zbiórki pierwsi powstańcy styczniowi z okolic Kielc.

Rocznicowe uroczystości na Karczówce przygotowali księża pallotyni – gospodarze Karczówki, Stowarzyszenie Ochrony Dziedzictwa Narodowego w Kielcach oraz Stowarzyszenie Ochrony i Tradycji Genius Loci „Karczówka”. W organizację przedsięwzięcia zaangażowały się również m.in. Świętokrzyski Urząd Wojewódzki, Kielecka Delegatura IPN, Ośrodek Myśli Obywatelskiej i Patriotycznej.

Powstanie styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863 r., gdy Tymczasowy Rząd Narodowy opublikował manifest powstańczy. Upadło wiosną 1864 roku.

Kielecczyzna była miejscem ok. 250 walk i potyczek powstańców z wojskami rosyjskimi, m.in. pod Małogoszczem, Grochowiskami, na św. Krzyżu. Z samych Kielc ok. 336 mieszkańców poszło do powstania.

Z inicjatywy gen. Mariana Langiewicza, jednego z przywódców powstania styczniowego, odpowiedzialnego m.in. za przygotowanie go w Kielcach, miejscem koncentracji kieleckich spiskowców – sprzysiężonych z Kielc, Dymin, Białogonu – stało się wzgórze Karczówka. Był tutaj punkt zborny przed uderzeniem na garnizon rosyjski stacjonujący w Kielcach, do którego ostatecznie nie doszło.

Działalność spiskowców wspierali księża diecezjalni oraz bernardyni z Karczówki, z ojcami: Sylwestrem Grzybowskim, Wiktorynem Sikorskim, Martynianem Maszewskim, Kolumbinem Tomaszewskim, Spirydonem Stangierskim. W mieście odbywały się manifestacje i procesje popierające zryw powstańczy, a ludność cywilna bojkotowała zabawy karnawałowe.

W wyniku represji carskich władz klasztor w 1864 r. został skasowany, a zakonnicy przeniesieni do klasztoru bernardyńskiego w Wielkowoli.

Uroczyste obchody wybuchu powstania oraz egzekucji powstańców na Karczówce stawały się wielkimi manifestacjami patriotycznymi już w II Rzeczypospolitej. Są wciąż pieczołowicie pielęgnowanym elementem tradycji Kielc.

Msza św. w klasztorze na Karczówce, salwa honorowa przy klasztornej mogile powstańców, zapalenie zniczy w kilkudziesięciu miejscach pamięci narodowej związanych z powstaniem styczniowym, Marsze Pamięci różnych formacji młodzieży – tak w Kielcach wyglądały obchody 151. rocznicy wybuchu powstania styczniowego.

„Wasza tak liczna obecność tutaj i modlitwa, szczególnie młodego pokolenia, są wyrazem największej odpowiedzialności za ojczyznę” – mówił w homilii ks. Jan Oleszko, rektor kościoła na Karczówce podczas Mszy św. za Ojczyznę. Karczówka jest historycznym punktem zgrupowania powstańców i ich kryjówką oraz dorocznym miejscem obchodów.

Wspominając okoliczności branki i wybuchu powstania ks. Oleszko mówił o młodych, którzy porzucali spokojne domy, bo, jak powiedział „chcieli żyć w wolnej Polsce”. Zaapelował o przywrócenie idei „bycia świętym dzisiaj”.

„Czy modne to jeszcze, czy na czasie – być w wolnej Polsce świętym człowiekiem?” – pytał, przypominając, że „my ciągle żyjemy nienawiścią, obmową, podzieleniem”. Jego zdaniem, ojczyzna jutra to taka Polska, w której ludzie będą sobie życzliwi w codziennych drobnych sprawach, będą dla siebie mieli uśmiech i chęć niesienia pomocy oraz dar zwykłych, prostych słów – mówił ks. rektor Jan Oleszko.

We Mszy św. uczestniczyli m.in. senatorowie i posłowie PiS, starosta kielecki Zdzisław Wrzałka, przedstawiciele zarządu województwa i władz miasta, służby mundurowe, w tym wojsko i policja, harcerze i kilkadziesiąt pocztów sztandarowych.

Modlono się wspólnie o wyniesienie na ołtarze Romualda Traugutta, za zamordowanych przywódców postania styczniowego i byłych powstańców, których ok. 80 spoczywa w kieleckich grobach, za księży i kleryków seminarium duchownego zaangażowanych w powstanie, za okoliczną ludność: Czarnowa, Posłowic, Białogonu – pomagającą powstańcom.

„To tutaj, na Karczówce miały miejsce pierwsze obchody upamiętniające powstanie” – przypomina Andrzej Wiatkowski ze Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Narodowego w Kielcach, które jest głównym organizatorem uroczystości. Przypomniał, że Karczówka również podczas samego powstania styczniowego odegrała ważną rolę, zaś za pomoc powstańcom Bernardyni zapłacili kasacją klasztoru.

Po Mszy św. odbył się apel pamięci z salwą honorową przy pomniku powstańców styczniowych na Karczówce.

Na Karczówce zakończyły się także dzisiaj trwające od rana Marsze Pamięci. Uczestnicy przeszli szlakiem, którym przez górę Brusznię szli w styczniu 1863 r. ochotnicy z Białogonu na miejsce zbiórki powstańców na Karczówce.
Z kolei młodzież szkolna, harcerze i żołnierze zapalili znicze na kieleckich cmentarzach i w miejscach związanych z historią powstania na terenie Kielc.

W Muzeum Historii Kielc zorganizowano wystawę „Powstanie styczniowe w prasie zagranicznej. Ryciny z kolekcji Krzysztofa Kura”. Wystawa składa się z ponad 200 oryginalnych rycin pochodzących z czasopism ilustrowanych, które ukazywały się w Europie i Stanach Zjednoczonych w latach 1861-1868. Prezentowane tam sceny z bitew, życie codzienne uczestników powstania, portrety przywódców mają dużą wartość dokumentalną. Wystawa została przygotowana z inicjatywy Narodowego Centrum Kultury według pomysłu właściciela kolekcji.

Także Centrum Edukacyjne „Szklany Dom” w Ciekotach przygotowało spotkanie poświęcone rocznicy powstania styczniowego. W programie wernisaż wystawy „Powstanie styczniowe w powiecie kieleckim” Stowarzyszenia Twórczego „Zenit”, wykład Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego z IPN oraz pokaz filmu „Rok 1863” Edwarda Puchalskiego z 1922 roku.

Powstanie styczniowe rozpoczęło się 22 stycznia 1863 roku i trwało do jesieni 1864 roku. Niepodległościowe dążenia Polaków zakończyły się klęską powstańców i nasileniem represji rosyjskiego zaborcy nie tylko wobec uczestników walk, ale także ludności cywilnej. Powstanie zapisało się w literaturze, historii, sztuce, jako przykład solidarności narodowej, postaw patriotycznych, zapału, ofiarności w nierównej walce o odzyskanie wolności.

W powstaniu styczniowym zginęło około 40 tysięcy Polaków, kolejne kilkadziesiąt tysięcy zostało wysłanych na Sybir.

Kielecczyzna była miejscem ponad 250 walk i potyczek powstańców z wojskami rosyjskimi, m.in. pod Małogoszczem, Grochowiskami, Wąchockiem na św. Krzyżu.

Z samych Kielc ok. 336 mieszkańców poszło do powstania. Szacuje się, że w Kielcach można wskazać ponad sto obiektów, które związane są z ludźmi i wydarzeniami powstania styczniowego.