Kielce: pokaz filmów poświęconych Janowi Karskiemu z okazji 100. rocznicy urodzin (zapowiedź)

Z okazji zbliżającej się 100. rocznicy urodzin Jana Karskiego – kuriera władz Polskiego Państwa Podziemnego i świadka Holokaustu – 24 kwietnia w Kielcach odbędzie się projekcja filmów „Moja misja” i „Człowiek, który chciał zatrzymać Holocaust”.

Pokaz filmowy wraz uroczystym zakończeniem trwającej od 4 kwietnia br. wystawy „Przybyli, odeszli… są: Żydzi polscy" odbędzie się o godz. 17.00 w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej. Organizatorem imprezy jest Stowarzyszenie im. Jana Karskiego.

W reportażu pt. „Człowiek, który chciał zatrzymać Holocaust”, reżyser Jan Grzyb próbuje odpowiedzieć na pytanie, co dziś o bohaterskim Polaku, który próbował zapobiec żydowskiej tragedii, myślą mieszkańcy Izraela, jakie miejsce w stosunkach polsko-żydowskich zajmuje Jan Karski i co jego działalność może wnieść w pozytywne kształtowanie wizerunku Żydów w Polsce i Polaków w Izraelu?

Film pt. „Moja misja” w reżyserii Michała Fajbusiewicza i Waldemara Piaseckiego, pokazuje życie Karskiego poprzez jego własne wspomnienia i wypowiedzi innych, w tym: Jerzego Giedroycia, Szewacha Weissa, rabina Chaskiela Bessera, Ryszarda Horowitza, Józefa Gierowskiego, Avnera Shaleva.

Jan Karski opowiada o swojej młodości, studiach na Uniwersytecie Jana Kazimierza (także relacjach z kolegami Żydami) i służbie w wojsku we Włodzimierzu Wołyńskim, następnie o kolejnych misjach już w czasie okupacji niemieckiej, o ucieczkach z aresztu. Podkreśla, że jego rolą było przekazywanie informacji bez ich oceniania. Pomimo, że takie też było jego zadanie w odniesieniu do wiadomości o losie Żydów polskich, Karski z przejęciem przypomina brak wiary w jego przekazy i brak spodziewanej reakcji ze strony najwyższych władz brytyjskich i amerykańskich, zwłaszcza prezydenta Roosvelta.

Wystawa „Przybyli, odeszli… są: Żydzi polscy”, której wernisaż odbył się 4 kwietnia br. w ramach IV Kieleckich Spotkań Chrześcijańsko – Żydowskich, „Szalom – Pokój”, pokazuje drogę Żydów do Polski, wielowiekowość i różnorodność dróg ich życia i działalności w Polsce – od średniowiecza do dziś.

Na szczególne podkreślenie zasługuje pokazany dorobek intelektualny żydowskich myślicieli i artystów mieszkających w Polsce, z którego korzystały i korzystają kultura polska i światowa. Wystawa obrazuje także ostatni etap drogi życia Żydów polskich, czyli przeprowadzoną przez hitlerowskie Niemcy planową zagładę Żydów z Europy w czasie drugiej wojny światowej. Końcowy akcent stanowią fotografie ilustrujące obecność Żydów we współczesnej Polsce.

Jan Karski (Jan Kozielewski) ur. 1914 roku w Łodzi. Ukończył we Lwowie wydział prawa i studium dyplomacji oraz szkołę podchorążych we Włodzimierzu Wołyński. W 1942 pod pseudonimem Jan Karski wyruszył do Wielkiej Brytanii, skąd został wysłany do Stanów Zjednoczonych. Miał przedstawić aliantom raport o sytuacji Polskiego Państwa Podziemnego. Wstrząsającą relację naocznego świadka przekazał amerykańskim i brytyjskim politykom, dziennikarzom i artystom. Spotkał się miedzy innymi z ministrem spraw zagranicznych rządu brytyjskiego –Anthonym Edenem oraz z prezydentem USA – Franklinem D. Rooseveltem.

Po wojnie Jan Karski zdecydował się pozostać na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Podjął studia z zakresu nauk politycznych i obronił doktorat na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, gdzie przez dalsze czterdzieści lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu.

Jan Karski był również autorem kilku książek. Publikacja o działalności polskiego państwa podziemnego („Story of a Secret State”), opublikowana w 1944 w USA stała się wkrótce bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków. Książka ukazała się w Polsce po raz pierwszy w 1999 roku. W 1970 roku napisał fundamentalną monografię „Great Powers and Poland (1918-1945)”.

Otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień – m.in. tytuł „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata” (1982), osiem uczelni polskich i zagranicznych przyznało mu doktoraty honoris causa, był kawalerem Orderu Orła Białego i honorowym obywatelem Izraela. Sam natomiast ufundował nagrodę im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej przyznawaną co roku wspólnie przez YIVO w Nowym Jorku i Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie autorom publikacji przedstawiających rolę i wkład Żydów polskich w polską kulturę.

W 2000 r. powołał kapitułę i ustanowił Nagrodę Orła Jana Karskiego dla Polaków, którzy godnie nad Polską potrafią się zafrasować i dla tych, którzy nie będąc Polakami nie pozostają wobec Polski obojętni.

Zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie. W 2012 r. prezydent USA Barack Obama uhonorował pośmiertnie Jana Karskiego Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem amerykańskim.