Kielce: portret społeczny i dynamika zajść podczas pogromu Żydów 1946 r. w Kielcach tematem debaty IPN (zapowiedź)

Pogrom Żydów 4 lipca 1946 r. jest tematem panelu i debaty, które odbędą się 30 czerwca w Centrum Edukacyjnym IPN Przystanek Historia, z naciskiem na portret społeczny wydarzeń i ich dynamikę. Spotkanie z cyklu „Relacje polsko-żydowskie w XX wieku. Badania-kontrowersje-perspektywy” odbędzie się w czwartek 30 czerwca o godz. 17.00.

Wykład wstępny pt. „Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r. Miedzy portretem społecznym a dynamiką zajść” wygłosi dr Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki.

Po prelekcji przeprowadzona zostanie dyskusja, z udziałem prof. Juliana Kwieka, autora książki wydanej w 2021 r. pt.: „Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944-1947”, prof. Marka Wierzbickiego oraz dr. Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego, wokół różnych teorii oraz interpretacji wydarzeń w Kielcach 4 lipca 1946 r., w oparciu o prace wielu badaczy, m.in. prof. Bożeny Szaynok oraz prof. Joanny Tokarskiej-Bakir.

W trakcie debaty zostaną także poruszone kwestie związane z wcześniejszymi zajściami antyżydowskimi: w Rzeszowie i Krakowie w 1945 r. oraz z innymi przejawami wrogości wobec Żydów po zakończeniu II wojny światowej.

Jak informują badacze z kieleckiej Delegatury IPN, za sprawą konsekwentnych poszukiwań archiwalnych udało się dotrzeć do nowych, nieznanych wcześniej źródeł, których analiza umożliwiła zweryfikowanie dotychczasowych ustaleń. Dotyczy to szczególnie niektórych jednostek/grup wojskowych.

„W świetle nowych ustaleń nie do utrzymania jest teza, iż zachowania części sił represji były tylko przypadkowym zbiegiem okoliczności. Zbyt często mieliśmy bowiem do czynienia z formułowaniem hipotez w oderwaniu od wiedzy o przedmiocie sprawy i z pominięciem analizy dokumentów istotnych dla interpretacji wydarzeń. Istotne będzie zresztą zwrócenie uwagi na fakt, że wielu dyskutantów posługujących się terminem „prowokacja” traktuje go dosłownie i zbyt powierzchownie. Działania spontaniczne i prowokacyjne, które wystąpiły w trakcie pogromu, nie wyczerpują jednak problematyki „niejasności” dramatu w Kielcach. Rozpoznawane ostatnio wątki (stan bezpieczeństwa w mieście w miesiącach poprzedzających zajścia, „niedoszacowana” rola grup wojskowych, nowe informacje związane z funkcjonowaniem Huty „Ludwików”) odsłaniają warstwę przemilczeń i niedopowiedzeń oraz wskazują na konieczność analizy pogromu w kontekście budowania, z udziałem różnorodnych sił, systemu komunistycznego w Polsce” – napisano w komunikacie prasowym zapowiadającym wydarzenie.

Konferencje i spotkania dotyczące powyższej tematyki, w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN: „Dzieje Żydów w Polsce i stosunki polsko-żydowskie w latach 1917-1990”, organizowane są w Kielcach od 2016 r., a zaplanowana w tym roku debata jest kolejnym wydarzeniem z tego cyklu.