Kielce: powstał spektakl pt. „1946” na kanwie pogromu kieleckiego

Na kanwie pogromu kieleckiego, który miał miejsce 71 lat temu, powstał spektakl pt. „1946”. Jego premiera odbędzie się 16 grudnia w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. W tym tygodniu odbędą się w Kielcach spotkania poświęcone problematyce tragicznych wydarzeń, podczas których wyświetlone będą filmy dokumentalne: „Pogrom w Kielcach” i „Przy Planty 7/9”.

Tragiczne wydarzenia z 4 lipca 1946 roku, kiedy w Kielcach w wyniku pogromu zginęło kilkadziesiąt osób narodowości żydowskiej, są kanwą spektaklu „1946” Tomasza Śpiewaka, który powstał w Teatrze im. Stefana Żeromskiego. Reżyserem jest Remigiusz Brzyk. Zamiarem autora sztuki Tomasza Śpiewaka nie jest wskazywanie winnych, gdyż, jak mówi, bliższy jest mu gest zaproszenia do rozmowy.

Przed premierą spektaklu, odbędzie się 7 grudnia w Muzeum Dialogu Kultur spotkanie, które będzie wprowadzeniem w tematykę spektaklu. Wyświetlony zostanie film pt. „Pogrom w Kielcach” w reżyserii Michała Sierleckiego i Krzysztofa Banacha, przybliżający genezę tragicznych zdarzeń i zarysowujący tło historyczne powojennych Kielc.

Swoimi wspomnieniami z uczestnikami spotkania podzieli się także gość specjalny – Marek Cecuła, twórca pomnika „Menora” w Kielcach, a także artysta ceramik, dla którego pogrom jest bolesnym osobistym przeżyciem.

Zdaniem organizatorów, spotkanie z filmem „Pogrom w Kielcach”, będzie podróżą po okruchach pamięci świadków tamtych czasów, ludzi, którzy brali udział w śledztwie i badali historyczne uwarunkowania tragedii.

10 grudnia (niedziela) odbędzie się w siedzibie Teatru im. Stefana Żeromskiego spotkanie z wieloletnim inicjatorem dialogu polsko–żydowskiego, Bogdanem Białkiem, prezesem Stowarzyszenia im. Jana Karskiego. Poprowadzi je znawca problematyki żydowskiej, historyk, dr Marek Maciągowski.

Jak zapowiadają organizatorzy, zaprezentowane zostaną fragmenty scen, które nie weszły do produkcji oraz fragmenty filmu „Przy Planty 7/9. Bogdan’s journey” w reżyserii Michała Jaskulskiego i Lawrence’a Loewingera. Wielokrotnie nagradzany prestiżowymi nagrodami w Polsce i na świecie dokumentalny obraz polsko–amerykański przedstawia kielecką drogę do pojednania.

Do tej pory powstało jedyne dzieło dramaturgiczne – sztuka teatralna pisarza Andrzeja Lenartowskiego pt. „Spotkamy się w Jerozolimie”, która opowiada o tym, co się działo w dniu pogromu, w kamienicy nad Silnicą. Miała swoją premierę 30 marca 1996 w reżyserii Piotra Szczerskiego w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. Ukazała się drukiem w „Dialogu” w 1991 r.

4 lipca 1946 r. trwające wiele godzin zajścia antyżydowskie (z udziałem cywili, milicjantów, funkcjonariuszy UB i żołnierzy z różnych jednostek wojskowych) spowodowały, według śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej, śmierć 37 Żydów oraz 3 Polaków. Rannych zostało 35 Żydów. W niektórych dokumentach i publikacjach liczba ofiar jest większa. W dziewięciu procesach oskarżonych zostało 38 osób. Wydarzenia te zostały wywołane plotką o porwaniu polskiego dziecka przez Żydów.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły gwałtowną kampanię propagandową wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie. Zdaniem naukowców IPN, problemem ciągle otwartym i spornym pozostaje pytanie – czy przebieg i dynamika zajść antyżydowskich w Kielcach spowodowane były szeregiem działań o charakterze prowokacyjnym, czy też były wynikiem spontanicznych działań tłumu lub poszczególnych grup ludzi.