Kielce: szwajcarski architekt nie zdecydował, czy przebuduje synagogę

„Potrzebuję trochę czasu” – mówił dzisiaj w Kielcach światowej sławy szwajcarski architekt Peter Zumthor, który od wczoraj zapoznawał się z budynkiem dawnej synagogi w celu jej ewentualnej przebudowy i adaptacji. Podczas konferencji prasowej architekt przedstawił trudności, ale i perspektywy przedsięwzięcia.

Lepsze wrażenie wywarły na nim rozwiązania wnętrza niż położenie i otoczenie synagogi. Jest to jego zdaniem „budynek, który wiele wycierpiał i nie oddziałuje duchowo na funkcjonowanie miasta, nosi znamiona czasów sowieckich i nie jest w stanie poruszyć serca”.
Największym minusem i trudnością, zdaniem architekta – jest brak odpowiedniego otoczenia budynku synagogi, który poprzez ruch samochodowy z każdej strony i hałas uliczny jest „sfrustrowany i amputowany”.

Zumthor wstępnie zaproponował otoczenie budynku od strony zachodniej pasem „najpiękniejszego z możliwych ogrodów”, o wymiarach 200×30 metrów. Trudność projektu to przekroczenie pasm ulicznych – artysta wyklucza kładkę i przejście podziemne. Przyznaje, że myśli intensywnie o ogrodzie wokół synagogi, że „ta wizja opanowała wyobraźnię”.

Decyzję, co do przebudowy dawnej synagogi i aranżacji otoczenia podejmie najpóźniej za kilka tygodni.

Prezydent Kielc Wojciech Lubawski nie wyobraża sobie, że ktokolwiek inny mógłby pracować przy synagodze – rozmowy z architektem trwają już od kilkunastu miesięcy. Prezydent przyznaje, że inwestycja będzie „droga”, ale uważa, że to „inwestowanie w siebie”.

Projekt architekta musi zaakceptować rada miejska. Konieczna byłaby zmiana planu zagospodarowania obecnej ulicy IX Wieków Kielc w pobliżu synagogi i zgoda wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Sam budynek dawnej synagogi ma zostać przekształcony w centrum spotkań kultur i religii, gdzie główną rolę ogrywałby teatr Grzegorza Artmana. Z projektem Artmana Zumthor zapoznał się pół roku temu.

Wzniesioną w stylu mauretańsko-neoromańskim synagogę w Kielcach ufundował Mojżesz Pfeifer. Zaczęto ją budować w 1902 r., równocześnie z neogotyckim kościołem pw. Świętego Krzyża i bizantyjską cerkwią pw. Świętego Mikołaja. Wszystkie trzy świątynie zaprojektował architekt miejski Stanisław Szpakowski. W 2009 r. – w 100. rocznicę dedykowania bożnicy – w ramach Szabatonu odbył się pierwszy od 70 lat szabat. Poza tym jednostkowym faktem, obiekt od 70 lat nie służy jako świątynia. Wkrótce zostanie stąd przeniesione Archiwum Państwowe – dotychczasowy użytkownik.

Peter Zumthor urodził się w Bezylei w 1943 jako syn stolarza. Terminował w zawodzie cieśli, uczył się w Szkole Sztuki Użytkowej, studiował w Prattt Institute w Nowym Jorku. Umiejętnie łączy stare wzorce z nowatorskimi koncepcjami przestrzennymi. Od końca lat 70. mieszka i tworzy w niewielkiej wiosce w Alpach w Szwajcarii, którą rzadko opuszcza, w której jest – jak żartuje „sto krówek i dwadzieścia domków”.

Główne dzieła – budynki kultury, sztuki, muzea i budowle o charakterze sakralnym – rozsiane są po całym świecie. Wszystkie mają indywidualny rys wynikający z topografii, historii i stylu miejsca. Kielecka synagoga byłaby pierwszym przedsięwzięciem w Polsce.
Zumthor jest laureatem kilkudziesięciu prestiżowych nagród, w tym w 2009 – uznawanej za architektonicznego Nobla – nagrody Jana Pritzkera.