„Klasztor Mendla” narodowym pomnikiem kultury

Klasztor w Brnie, w którym żył i zmarł światowej sławy przyrodnik Gregor Johann Mendel (1822-1884), ma zostać czeskim narodowym pomnikiem kultury. Propozycja ministerstwa kultury, aby do listy dopisać w sumie osiem obiektów zabytkowych, omówi rząd na posiedzeniu 23 listopada, poinformowało Radio Praga. Proponowane obiekty, to trzy klasztory augustiańskie – opactwo św. Tomasza w Starym Brnie, które ponownie funkcjonuje od 1989 roku, oraz dawne klasztory: w Pivonie w zachodnich Czechach i Roudnice nad Łabą, a także pięć zamków.

Obecnie w Republice Czeskiej pod ściślejszą ochroną niż zwykłe zabytki kultury znajduje się ponad 300 „narodowych zabytków kultury”. O ich statusie decyduje rząd, a nie tylko ministerstwo kultury.

Opactwo św. Tomasza w Starym Brnie jest jedynym na świecie opactwem augustianów-pustelników. W 1868 o. Mendel został wybrany jego opatem. W jego herbie jako opata na czterech polach tarczy widnieją lilie jako symbol botaniki i badań nad dziedzicznością, pług z krzyżem jako błogosławieństwo dla rolnictwa, uścisk dłoni z płonącym sercem oraz alfa i omega – symbol wszechmogącego Boga jako Stwórcy i Tego, który wszystko dopełnia.

W Brnie „ojciec genetyki” rozwinął swoją teorię dziedziczenia (zasady Mendla). Zajmował się badaniami nad dziedziczeniem cech grochu zwyczajnego. Udowodnił, że dziedziczenie cech grochu oparte jest na zestawie praw, które później zostały nazwane od jego nazwiska „prawami Mendla”. Znaczenie obserwacji o. Mendla nie zostało docenione aż do przełomu XX wieku, kiedy ponowne „odkrycie” procesów przez niego obserwowanych zapoczątkowało powstanie nowej dziedziny nauki – genetyki.

Johann Gregor Mendel urodził się 20 lipca 1822 r. w rodzinie drobnych austriacko-śląskich rolników we wsi Hynčice w ówczesnych Austro-Węgrzech. W latach 1834–1840 uczęszczał do liceum w Opawie, a następnie w 1843 ukończył Instytut Filozofii Uniwersytetu w Ołomuńcu. Po odbyciu jednorocznego nowicjatu, w 1844 wstąpił do zakonu augustianów i podjął studia teologiczne w Brnie, które ukończył w 1848. Oprócz działalności duszpasterskiej wykładał rolnictwo w Instytucie Technicznym w Brnie oraz w liceum w Znojmie. W latach 1851–1853 za zgodą przeora studiował nauki przyrodnicze w Wiedniu. W 1854 założył w ogrodzie klasztornym hodowlę roślin w celu badań zmienności dziedziczenia, jednocześnie zorganizował obserwatorium meteorologiczne. W tych dwóch dziedzinach (marginalnie także w hydrogeologii i badaniach nad pszczołami), prowadził badania naukowe. Zmarł 6 stycznia 1884 w Brnie. Latem 2022 była obchodzona 200. rocznica jego urodzin.