Kmieciak: bez wyjaśnienia przeszłości Kościół nie odbuduje zaufania

Wysłuchanie osób skrzywdzonych jest czymś niezwykle istotnym i Kościół ma tu ogromne zasługi. Ale bez wyjaśnienia przeszłości, bez wyjaśnienia tego, co kryje się pod enigmatycznymi komunikatami Stolicy Apostolskiej, która zajmuje się takim, a nie innym hierarchą, nigdy nie zostanie w pełni zbudowane zaufanie do instytucji, która chce wspierać osoby skrzywdzone – mówił prof. Błażej Kmieciak z Państwowej Komisji ds. Pedofilii w czasie wykładu o watykańskiej instrukcji ws. wyjaśnienia przypadków pedofilii, jaki wygłosił w ramach Wiosennej Szkoły Bioetyki.

Dr hab. Błażej Kmieciak, prof. UM w Łodzi w ramach Wiosennej Szkoły Bioetyki wygłosił wykład „Watykańska instrukcja ws. wyjaśnienia przypadków pedofilii. Koniec współpracy, czy też początek?”, który Interdyscyplinarna Akademia Bioetyki udostępniła właśnie w serwisie YouTube.

Na wstępie swojego wykładu prof. Kmieciak zauważył, że dyskusja dotycząca relacji pomiędzy przestępstwami o charakterze pedofilskim a szeroko rozumianym środowiskiem Kościoła katolickiego rozpoczęła się w latach 70. i 80. w USA i Kanadzie. Podkreślił, że we wszystkich ujawnionych przypadkach osoby duchowne użyły swojej roli społecznej do wykorzystania seksualnego osób małoletnich, a ich przełożeni nie reagowali na to w sposób adekwatny. Podobnie jest w ujawnianych przypadkach w Polsce – mamy do czynienia z dwoma rodzajami przestępstw: wykorzystaniem seksualnym dziecka i niezawiadomieniem adekwatnych organów ścigania o tego typu czynie.

Przewodniczący Państwowej Komisji ds. Pedofilii zwrócił uwagę, że polska debata dotycząca wykorzystywania seksualnego i zatajania tego typu informacji nie zaczęła się od środowiska kościelnego, ale środowiska psychologów, w którym negowano fakt nadużyć wobec dzieci jednego z terapeutów. Poważna dyskusja z perspektywy Kościoła katolickiego na temat pedofilii –zdaniem prof. Kmieciaka – rozpoczęła się od filmu „Tylko nie mów nikomu”, w którym oddano głos przede wszystkim ofiarom.

Prof. Kmieciak podkreślił, że Kościół podjął bardzo wiele konkretnych działań dotyczących prewencji i przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu. W tym kontekście wskazał na powołanie Delegata KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży, Centrum Ochrony Dziecka przy Akademii Ignatianum w Krakowie, inicjatywę Zranieni w Kościele oraz Fundację Świętego Józefa. Zaznaczył, że także papież Franciszek w różnych wypowiedziach bardzo mocno potępia wykorzystanie seksualne dzieci i ukrywanie tego typu przestępstw.

Przewodniczący Państwowej Komisji ds. Pedofilii zwrócił uwagę, że bardzo ważne jest wysłuchanie osoby wykorzystanej seksualnie, a także zbadania danej sprawy. Mówiąc o watykańskiej instrukcji ws. wyjaśnienia przypadków pedofilii prof. Kmieciak zaznaczył, że znajdują się w niej m.in. wskazania dotyczące współpracy ze świeckim wymiarem sprawiedliwości. Podkreślił, że miały być to wskazówki do użytku wewnętrznego, a ich upublicznienie jest efektem dziennikarskiej pracy red. Tomasza Krzyżaka z „Rzeczpospolitej”.

Instrukcja zakłada, że Kościół powinien współpracować z instytucjami wymiaru sprawiedliwości i – bez względu na istniejące czy nieistniejące przepisy prawa – powinien informować organy ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Jeżeli pojawiają się wątpliwości, to biskup powinien dany przypadek konsultować ze swoimi prawnikami, albo sprawę przekazać do Watykanu. Po etapie postępowania przygotowawczego, na poziomie diecezji, dokumenty mają trafiać do Stolicy Apostolskiej, która podejmuje dalsze działania. Wówczas polskie organy mogą prosić o dostęp do dokumentów na drodze międzynarodowej współpracy prawnej.

– Czy jest to początek pewnej ustrukturalizowanej relacji? Moim zdaniem nie. Uważam, że jest to bardziej zakończenie możliwości uzyskania dokumentów – powiedział mówi prof. Kmieciak, stwierdzając, że współpraca Kościoła i organów ścigania została zablokowana. Podkreślił, że instrukcja dotyczy tylko sądów, dlatego inne organy, np. Państwowa Komisja ds. Pedofilii, nie otrzyma takich dokumentów. Kryteria ich udostępniania ustala Watykan.

Elementem nadziei prof. Kmieciak nazwał komisję francuską, powołaną przez tamtejszy episkopat, która miała dostęp do wszystkich dokumentów. Taką nadzieję w Polsce daje też komisja dominikańska, którą kierował dr Tomasz Terlikowski. Przewodniczący Państwowej Komisji ds. Pedofilii zwraca uwagę, że dostęp do dokumentów jest kluczowy dla zbadania przeszłości danej sprawy.

– Wysłuchanie osób skrzywdzonych jest czymś niezwykle istotnym i Kościół ma tu ogromne zasługi. Ale bez wyjaśnienia przeszłości, bez wyjaśnienia tego, co kryje się pod enigmatycznymi komunikatami Stolicy Apostolskiej, która zajmuje się takim, a nie innym hierarchą, nigdy nie zostanie w pełni zbudowane zaufanie do instytucji, która chce wspierać osoby skrzywdzone – podsumował prof. Kmieciak, podkreślając, że osoby skrzywdzone mają pełne prawo do wyjaśnienia przeszłości.

Wiosenna Szkoła Bioetyki to jeden z projektów w ramach powstałej w Krakowie Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki, której celem jest popularyzacja nauki, rozwój bioetyki i edukacji bioetycznej w Polsce, a także promocja wiedzy i badań naukowych w zakresie nauk przyrodniczych i medycznych, które są nieodłącznie związane z licznymi, wciąż nowymi dylematami natury etycznej.

Interdyscyplinarna Akademia Bioetyki została objęta honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki. Projekt jest dofinansowany ze środków budżetu państwa w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki. Szczegóły na www.akademiabioetyki.pl.