Kolorowe pisanki, świąteczne babki i kropienie pól – sądeckie zwyczaje wielkanocne

Pieczenie bab, malowanie jajek, uroczyste śniadanie wielkanocne, święcenie pól i bardzo „mokry” poniedziałek wielkanocny, który przedłuża się nawet na wtorek – to obowiązkowe elementy sądeckiego i tarnowskiego folkloru, tradycyjnie towarzyszące tamtejszym obchodom świąt Zmartwychwstania Pańskiego. W wielu rodzinach, głównie na wsi, nadal są kultywowane tradycje starannie przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Najważniejszym świątecznym ciastem na Sądecczyźnie są babki wielkanocne pieczone z mąki pszennej, jaj, mleka i korzennych przypraw. Do dziś niektóre gospodynie sądeckie pieką je z całym ceremoniałem: nie można wtedy trzaskać drzwiami ani powodować przeciągów, by ciasto nie opadło. Udany wypiek jest dla gospodyni powodem do dumy oraz wróżbą dostatku i pomyślności.

Nieodłącznym symbolem świąt na Sądecczyźnie są kolorowe pisanki. Jajka pokrywa się rysunkami, suszy na ciepłym wietrze i słońcu, a następnie święci razem z innymi pokarmami w Wielką Sobotę.

W koszyku w Małopolsce są chleb, sól, chrzan, babka wielkanocna, pisanki, kiełbasa, wędzonka, słonina i baranek. Pokarmy leżą w koszyku na białej serwetce, przystrojonej zielonymi gałązkami. Po powrocie z kościoła niektórzy gospodarze obchodzą domostwa i stodoły ze „święconym”, aby przyniosło błogosławieństwo i urodzaj przez cały rok.

W wielkanocny poranek po Mszach św. rodziny gromadzą się na uroczystym świątecznym śniadaniu. Ucztę poprzedza dzielenie się jajkiem i składanie życzeń. Tradycyjne sądeckie potrawy świąteczne to jaja, kiełbasa, szynki domowego wyrobu, żur gotowany na kiełbasie ze śmietaną i chrzanem, a także bigos z mięsem. W niektórych rejonach spożywa się też zupę, zwaną „święconką”. Jest to serwatka z pokrojonymi gotowymi produktami, głównie kiełbasą, szynką i wędzonką, zaprawiana śmietaną.

W Poniedziałek Wielkanocny w tarnowskich wsiach już wcześnie rano gospodarze święcą swoje pola i wtykają w zagony krzyżyki z palmy. – Ma to chronić zasiewy i ta tradycja do dziś jest żywa.

Poniedziałek Wielkanocny to również dzień zabaw. Chłopcy przebrani w stroje dziadów „śmirgutnych” przez cały dzień oblewają wodą dziewczyny. Czasem nie wystarczy nawet całe wiadro: dziewczęta są wrzucane do jeziora lub rzeki. Rewanż następuje we wtorek, gdy dziewczęta polewają wodą chłopców.