Konferencja o wielokulturowości i wielowyznaniowości warszawskiej Pragi

O wielowyznaniowej i wielokulturowej tradycji i współczesności prawobrzeżnej Warszawy dyskutują 18 listopada socjolodzy, etnografowie i duchowni podczas konferencji zorganizowanej przez Muzeum Warszawskiej Pragi. Spotkanie przebiega pod hasłem "Obecność – Spotkanie – Dialog".

– To już trzecia konferencja tematyczna nt. prawobrzeżnej Warszawy – mówi w rozmowie z KAI Jolanta Wiśniewska z powstającego Muzeum Warszawskiej Pragi. Muzeum ma zostać otwarte w przyszłym roku przy ul. Targowej 50/52, gdzie przed wojną znajdowały się prywatne sale modlitewne żydowskie. W pomieszczeniach zachowały się fragmenty unikatowych polichromii, które będzie można oglądać w muzeum. – Dziś chcemy rozmawiać o tym czy współcześnie widać na warszawskiej Pradze wielokulturowość i wielowyznaniowość, jak obecna jest w relacjach międzyludzkich i jak postrzegamy przejawy innej kultury w naszym życiu – dodaje Wiśniewska.

Jeden z pierwszych referatów wygłosiła dr Katarzyna Tempczyk, która zajmuje się mniejszościami religijnymi na Pradze. Historycznie najliczniejszą mniejszością byli tu wyznawcy judaizmu. Współcześnie jednak – po II wojnie światowej – wszystkie synagogi w Warszawie umiejscowione są po lewej stronie Wisły.

Swoje kościoły na Pradze mają Cerkiew prawosławna oaz Kościoły tradycji starokatolickiej, a siedziby także grupy buddyjskie – buddyzmu wietnamskiego i japońskiego.

Obecnie najliczniejszym związkiem wyznaniowym – po Kościele rzymskokatolickim i prawosławnym – na prawym brzegu Warszawy są Świadkowie Jehowy. W całym kraju mają 127 tys. wyznawców i 1,8 tys. zborów, na Pradze – kilka budynków.

Znacznie mniejszą niż przed wojną liczbę ludności należącej do Kościołów ewangelickich (luterańskiego i kalwińskiego), które nie mają na Pradze swoich obiektów sakralnych, zastępują obecnie – wg dr Tempczyk – nowe wspólnoty protestanckie, tzw. ewangelikalne. Ich teologia, w szczególności rozumienie Kościoła, powoduje, że tworzą często małe, niezależne od siebie w sensie organizacyjnym związki religijne, nie rozrastające się w duże struktury.

Tysiąc osób liczy warszawska wspólnota zielonoświątkowców, która prowadzi na Pradze także swoje seminarium teologiczne. Seminarium duchowne przy ul. Paryskiej mają także prawosławni a baptyści w Aninie.

Swoje miejsca modlitwy mają również Społeczność Chrześcijańska Północ, Kościół Wolnych Chrześcijan, Zbór Kościoła Bożego w Chrystusie, Polski Narodowy Kościół Katolicki, Bractwo Piusa X i Międzynarodowa Szkoła Złotego Różokrzyża.

Badacz dziejów Żydów w Polsce prof. Marian Fuks z Żydowskiego Instytutu Historycznego przedstawił podczas konferencji wkład Żydów praskich w rozwój prawobrzeżnej Warszawy. Przypomniał, że w połowie XIX wieku stanowili oni ponad 40 proc. ludności Pragi, gdzie rozwijali wszechstronną działalność społeczną i gospodarczą, akcentując swoją lojalność obywatelską i patriotyzm. Dali temu wyraz m.in. w powstaniu kościuszkowskim.

Jak zauważył prof. Fuks, na Pradze mieszkali nie tylko trudniący się handlem żydowscy kupcy, liczni rzemieślnicy ale także bogaci przedsiębiorcy, którzy przyczyniali do rozbudowy i rozwoju tej części Warszawy. – Nie bez powodu Pragę nazywano kiedyś „żydowskim miasteczkiem” – mówił prelegent – bowiem do wybuchu II wojny światowej Żydzi stanowili znaczny odsetek jej ludności.

Historyk wspomniał też, iż żydowska gmina otaczała opieką jeden z najstarszych w kraju cmentarzy żydowskich na Bródnie, a na Pradze istniało ponad 20 domów modlitwy i tzw. „Okrągła” Synagoga zbudowana przez architekta Józefa Lessla na rogu ulic Szerokiej i Jagiellońskiej. Kres życiu żydowskiemu na Pradze położyła II wojna światowa, gdy ludność żydowska trafiła do getta warszawskiego.

Z kolei o ewangelikach zamieszkujących przez ponad dwa stulecia warszawską Pragę mówił podczas konferencji Andrzej Sołtan z Muzeum Historycznego m. st. Warszawy. Ewangelicki kościół, cmentarz i szkoła powstały w Golędzinowie, gdzie w 1782 r. zamieszkali osadnicy niemieccy trudniący się garbarstwem i sukiennictwem. Według spisu z 1897 r. Pragę zamieszkiwało 1401 osób deklarujących się jako protestanci, co stanowiło jedynie 2,4 proc. ludności prawobrzeżnej Warszawy, ale ewangelików nie brakowało także wśród osadników niemieckich zamieszkujących wówczas okoliczne wsie jak: Białołęka, Henryków, Nowodwory, Tarchomin czy Wiśniewo. O ich obecności na tych terenach świadczą dziś zachowane na tym terenie fragmenty cmentarzy ewangelickich.

Pokłosiem konferencji będzie przyszłoroczna publikacja z serii „Biblioteka Prawego Brzegu”.