Konferencja w 25. rocznicę śmierci ks. Pasierba: był taki, jak mówił

Interdyscyplinarna konferencja w 25. rocznicę śmierci ks. prof. Janusza St. Pasierba – badacza sztuki nowożytnej, teoretyka ochrony zabytków kościelnych, eseisty i poety, odbyła się 6 grudnia w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. – Ks. Pasierb oddawał wszystko Panu Bogu i ludziom, jako uczony i jako człowiek dobrego serca. Głosił słowa poparte prawdą życia. Taki był, jak mówił – powiedziała Maria Wilczek, prezes Fundacji im. ks. Janusza St. Pasierba.

Polonistyczną sesję sympozjalną, dotyczącą twórczości ks. prof. Janusza S. Pasierba, w Auli Schumana Auditorium Maximum UKSW poprowadził ks. prof. UKSW dr hab. Jerzy Sikora. Mówiąc o literackości kazań ks. Pasierba zaznaczył, że potrafił on wczuć się w kondycję duchową słuchacza, zmagał się z sobą i z losem, uprawiał „duchowe zapasy”.

Dodał też, że ks. Pasierb zdawał sobie sprawę, iż Kościół jest odpowiedzialny za stan nadziei, a więc trzeba głosić nadzieję, nie „wiarę tragiczną”. Jako kaznodzieja znał wagę słowa, raczej był w nich oszczędny. Charakteryzowała go językowa powściągliwość, przystawalność do rzeczywistości. Miał też duża świadomość, czym jest sztuka słowa: – Na jego homiliach mogą uczyć się ci, co przesadzają z werbalizmem – komentował ks. Sikora.

Z kolei o doświadczeniu sztuki w cyklu „Chiostro” ks. Pasierba powiedział prof. Akademii Pomorskiej dr hab. Tomasz Tomasik. Zaznaczył, że w przypadku Pasierba poeta bardzo często posiłkuje się wiedzą historyka sztuki. Jako historyk sztuki specjalizował się głównie w ikonologii, jako poeta był przede wszystkim hermeneutą. Jego twórczość jest przede wszystkim interpretacją symboli, które dają do myślenia (P. Ricoeur). Nie miał też Pasierb żadnych wątpliwości, że na uwagę zasługuje jedynie taka sztuka, która wyraża „niemożliwe piękno”, która jest – a nie „mami pięknem”.

Dr Elżbieta Grzybowska w czasie spotkania poruszyła problematykę związaną z życiem człowieka w czasie w eseistyce ks. Pasierba. Stwierdziła, że nie zamierzał on stworzyć uporządkowanej metodologicznie „kairologii”. Udało mu się jednak pozostawić interesujący szkic antropologii nakreślonej wokół chrześcijańskiej idei czasu. Pokazał, że dany od Boga czas, odnowiony w Chrystusie, jest wartością, której nie wolno zmarnotrawić. Człowiek i jego czas jawią się jako elementy tej samej mozaiki.

– Czas objawia człowiekowi prawdę, że Kyrios przyniósł na świat jedyny i niepowtarzalny czas kairos, czas chrześcijański, który daje szansę i niesie nadzieję na wieczną teraźniejszość. „Theologia temporis” ks. Pasierba, który miał niezwykły dar widzenia świata i czasu, daje głęboko teologiczną wizję ludzkiej egzystencji i działania w czasie. Teologia ta znakomicie łączy w sobie watki chrystologiczne i literackie, i ta nie ma sobie równej w eseistyce polskiej – podsumowała autorka książki „Kairos – Kyrios. Człowiek i jego czas w eseistyce Janusza Stanisława Pasierba”.

Odczytano także referat prof. UKSW dr. hab. Wojciecha Kudyby pt. „‹Amor› i ‹Agape› w liryce Janusz St. Pasierba”. Badacz poezji ks. Pasierba podkreślił w nim, że Bóg w chrystologii Pasierba jest Bogiem Miłości. Nie chodzi tu jedynie o fakt, że nie pojawia się w kostiumie sędziego, lecz w postaci cierpiącego sługi. Chodzi o to, że dobrowolnie bierze na siebie hańbę, „zniża się”, by na nowo odbudować relację z człowiekiem. Choć zdaje sobie sprawę, że nie tylko antyczna, ale i współczesna kultura ma ogromne trudności z zaakceptowaniem podobnego obrazu Boga, to jednak konsekwentnie powtarza myśl Dietricha Bonhoeffera, że właśnie „słabość” Syna Bożego mówi najpełniej o jego miłości i właśnie ona staje się nieustannie formą Jego obecności na ziemi.

Osobny blok obrad sympozjalnych poświęcono zagadnieniom z zakresu historii sztuki.

Po części sympozjalnej Maria Wilczek, prezes Fundacji ks. Janusza Stanisława Pasierba, przybliżyła obecnym jego sylwetkę. Podkreśliła, że przez całe życie charakteryzował się „charyzmatem zaangażowania”: – Oddawał wszystko Panu Bogu i ludziom, jako uczony i jako człowiek dobrego serca. Głosił słowa poparte prawdą życia. Taki był, jak mówił. Odchodził bez cienia skargi – przypomniała Maria Wilczek.

Współzałożycielka fundacji stwierdziła również, że ks. Pasierb był „człowiekiem drogi”, wszędzie niósł dobre słowa, które pozwalały wzrastać i rozwijać się. Bardzo zajęty różnymi zajęciami, na wszystko miał czas. Był też człowiekiem wielkich talentów, ale i wielkiej pracy i wielkiego serca: – Nie tracił czasu, świadom, że każdy jest człowiekiem drogi, każdy jest na drodze. Równocześnie rozwijał się, akcentował, że człowiek dorosły musi się rozwijać, jeśli nie chce akceptować własnej degradacji – powiedziała Maria Wilczek.

Zwracając się do uczniów szkół, noszących imię ks. Pasierba, Maria Wilczek poprosiła, aby był dla nich autorytetem. Może on także być przykładem dla wszystkich dorosłych. Pamięć o nim, 25 lat po jego śmierci, nie ginie. Wciąż powstają prace naukowe o jego twórczości, filmy, festiwal wierszy, wystawy i wiele innych inicjatyw, w tym „Droga ks. Pasierba”: od Grudziądza do Żarnowca czy jego Aleja na Powiślu w Warszawie.

Podczas konferencji na UKSW odbyło się też wręczenie nagród, przyznanych przez Fundację im. ks. Janusza St. Pasierba. Nagrodę z zakresu historii sztuki otrzymała dr Romana Rupiewicz, adiunkt na wydziale historii sztuki UKSW, za książkę „Sąd nad Jezusem. Studium ikonografii oraz źródeł od chrześcijańskiego antyku do nowożytności”. Uznano, że autorka twórczo wykorzystując i rozwijając metodologię badań sztuki kościelnej ks. Pasierba, interesująco i rzetelnie przeanalizowała trudne w kontekście historycznym i kulturowym przedstawienia tematu „Iudicium sanguinarium”.

Nagrodę za publikację o ks. Pasierbie pt. „Kairos – Kyrios. Człowiek i jego czas w eseistyce Janusza Stanisława Pasierba” otrzymała dr Elżbieta Grzybowska, rzecznik Kurii Diecezjalnej w Płocku, korespondent Katolickiej Agencji Informacyjnej. Uznano, że jej książka „trafia w samo centrum myśli” pisarza i teologa, ukazując dychotomię czasu: biologicznego i duchowego oraz otwarcie przez Jezusa Chrystusa czasu na wieczność. W swej publikacji w intersujący sposób dokonała syntezy myśli teologicznej ks. Pasierba. Jest praca jest ważnym uzupełnieniem dorobku „pasierbologii” i wychodzi naprzeciw rozmaitym problemom współczesnej kultury.

W czasie koncertu wiersze ks. prof. Janusza S. Pasierba czytała aktorka Maja Komorowska, a na violi da gamba zagrała Justyna Rekść-Raubo.

Konferencja w 25. rocznicę śmierci ks. prof. Janusz S. Pasierba zorganizował Instytut Historii Sztuki i Wydział Nauk Humanistycznych UKSW, pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego.

***
Ks. prof. Janusz Stanisław Pasierb był jednym z najznakomitszych twórców współczesnej kultury polskiej o międzynarodowym rozgłosie, wybitnym uczonym, znawcą historii sztuki, poetą i eseistą, homiletykiem i kaznodzieją, cenionym rekolekcjonistą, członkiem wielu towarzystw naukowych, laureatem licznych odznaczeń. Urodził się 7 stycznia 1929 r. w Lubawie, zmarł 15 grudnia 1993 r. w Warszawie.

Po przyjęciu święceń kapłańskich pracował jako wikariusz. Naukę kontynuował w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Warszawskim, Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej w Rzymie oraz Uniwersytecie Kantonalnym we Fryburgu (sztuka kościelna, polonistyka, archeologia, historia kultury, patrologia). W 1957 r. uzyskał doktorat z teologii, w 1962 r. doktorat z archeologii, w 1964 r. habilitował się na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, w 1972 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1982 r. – profesora zwyczajnego.

Był profesorem Akademii Teologii Katolickiej oraz wykładowcą innych uczelni krajowych i zagranicznych, a także członkiem wielu stowarzyszeń naukowych w Polsce i za granicą oraz redakcji czasopism. Związany był z parafią Św Teresy na Tamce na Powiślu w Warszawie. Przez długie lata tam mieszkał, odprawiał msze i modlił się. Jako poeta debiutował w 1972 r. na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Wśród kilkuset publikacji, opublikował m.in. około tomów esejów i trzynaście zbiorów poetyckich.

Należał do wielu stowarzyszeń i organizacji m.in. Stowarzyszenia Historyków Sztuki, polskiego PEN Clubu, Komisji ds. Opieki Konserwatorskiej nad Obrazem Jasnogórskim, Instytutu Sztuki PAN, Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS), Papieskiej Międzynarodowej Akademii Mariologicznej, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Papieskiej Komisji ds. Zachowania Artystycznego i Historycznego Dziedzictwa Kościoła, Europejskiej Akademii Nauk i Sztuk (ASAE), Europejskiego Centrum Kultury (CEC).

Za swoje zasługi otrzymał wiele odznaczeń, w tym Złoty Krzyż Zasługi, Złotą Odznakę „Za Opiekę nad Zabytkami”, Medal im. B. Chrzanowskiego przyznawany przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Twórczość ks. Pasierba zyskała wiele opracowań. Wiele osób i instytucji kultywuje pamięć o tym wybitnym myślicielu minionego półwiecza. Istnieje Fundacja im. Księdza Janusza S. Pasierba (jej prezesem jest Maria Wilczek). Miasto Grudziądz przyznaje Ogólnopolską Nagrodę im. ks. prof. Janusza Pasierba. Organizowane są regionalne i ogólnopolskie sesje naukowe, poświęcone ks. Pasierbowi. Wiele takich wydarzeń, wystaw i koncertów odbywa się w 2018 r. – 15 grudnia przypada 25. rocznica śmierci tego wybitnego luminarza polskiej nauki.