Kongres „Parafia jutra” – co dalej?

Katecheza dorosłych, formacja do ewangelizacji, zmiana języka w Kościele, kształtowanie wśród świeckich i duchownych umiejętności komunikacji i zdolności do budowania relacji – to tylko niektóre spośród postulatów, które wybrzmiały w trakcie sesji podsumowującej Kongres „Parafia jutra”. Podczas sesji zaprezentowane zostały wyniki prac w sześciu grupach, które obradowały w czasie Kongresu. Jak zapowiedział ks. prof. Tomasz Wielebski, postulaty przedstawione zostaną Komisji Duszpasterstwa oraz Komisji ds. Nowej Ewangelizacji KEP.

W ramach Kongresu „Parafia jutra” odbyło się 6 sesji tematycznych, w czasie których uczestnicy Kongresu dyskutowali w mniejszych grupach i wypracowywali konkretne postulaty. Podczas spotkania podsumowującego Kongres przedstawione zostały wnioski.

„Liturgia w centrum życia parafii” – to tytuł pierwszej sesji. Jej uczestnicy zwrócili uwagę na centralne znaczenie liturgii w życiu parafii, której nie zastąpią żadne inne aktywności czy „eventy” . Podkreślili potrzebę poważnej formacji do liturgii i przez liturgię – dla świeckich (np. przez organizowanie cykli katechez na te tematy, spotkań kręgu liturgicznego itp.) i duchownych (np. poprzez podjęcie refleksji nad treścią listu apostolskiego „Desiderio desideravi” w trakcie spotkań dla księży). Zwracali przy tym uwagę na duże zainteresowanie tematyką liturgiczną. Uczestnicy sesji mówili o akcentowaniu wspólnotowego charakteru liturgii, poprzez włączanie do aktywnego udziału uformowanych świeckich. Wśród propozycji pojawił się też postulat ewangelizacji pobożności ludowej czy pilnej aktualizacji zasad transmisji liturgii.

Wykład wprowadzający podczas sesji pt. „Parafia szukająca” wygłosił ks. prof. dr hab. Leszek Szewczyk z UŚ. Mówił o misji ewangelizacyjnej Kościoła, o otwarciu wspólnoty na członków różnych grup kulturowych i narodowościowych oraz o dostosowaniu treści i formy przepowiadania słowa Bożego do współczesnych odbiorców. Uczestnicy dyskusji zwrócili uwagę, że podejmując ten temat należy zadać sobie pytanie o to, kogo szukamy, gdzie szukamy i w jaki sposób szukamy, a punktem wyjścia musi być pytanie o naszą własną tożsamość – czy wiem, kim jestem i jakie jest moje powołanie. Podkreślali, że model duszpasterstwa sakramentalnego już nie wystarcza. Trzeba szukać nowych metod ewangelizacji bez usuwania tego, co już funkcjonuje, a pierwszym narzędziem ewangelizacji jest homilia. Potrzeba też formacji do ewangelizacji. Mówili również o konieczności odnowy języka Kościoła, uproszczenia przepowiadania bez zubażania treści a także o tym, jak ważne jest ludzkie i pełne szacunku podejście do słuchaczy.

Jakie są „Formacyjne zadania parafii”? Uczestnicy grupy, w której omawiano to zagadnienie podkreślali, że podstawowym zadaniem formacyjnym parafii jest doprowadzenie do osobowej relacji z Bogiem. Głoszenie orędzia o zbawieniu powinno więc poprzedzać wszelkiego rodzaju napominanie i pouczenia. Zwracali uwagę na to, by przenosić akcenty z duszpasterstwa dzieci na duszpasterstwo młodzieży i dorosłych oraz z duszpasterstwa usługowego na duszpasterstwo, w którym wierni są inspirowani do współpracy. Mówili o roli świeckich w misji, roli ruchów religijnych oraz znaczeniu duszpasterstwa elit.

Uczestnicy spotkania mówili o przestrzeniach formacji w parafii, jakie tworzy sprawowanie sakramentów. Podkreślali wagę sakramentu pokuty i konieczność stwarzania warunków do kierownictwa duchowego a także adoracji Najświętszego Sakramentu. Mówili, że duszpasterstwo nie powinno ograniczać się do podążania za rokiem liturgicznym, ale mieć szerszy charakter i być planowane w przestrzeni kilku lat. Postulowali codzienną homilię i odchodzenie od homilii dla dzieci podczas mszy, gdzie większość stanowią dorośli.

Wskazywali na takie narzędzie formacyjne, jakim mogłyby być indywidualne spotkania i rozmowy zarówno z liderami grup parafialnych, jak i kandydatami do sakramentów, zwłaszcza bierzmowania. Zwracali uwagę, że tego rodzaju praktyki spotykają się z bardzo dobrym odbiorem.

Mowa była również o formacji chorych i samotnych podczas odwiedzin w domach, o często niewykorzystanej przestrzeni formacyjnej, jaką jest kancelaria parafialna oraz o formacji w cyberprzestrzeni.

„Rodzina w parafii” – pod tym hasłem obradowała kolejna grupa uczestników Kongresu. Powrót do katechumenatu rodzinnego. Dobra, stała formacja rodzin. Parafialne jubileusz małżeńskie. Organizowanie w parafii dziecięcych uroczystości i świąt a także np. dni skupienia dla rodzin w pobliskim sanktuarium – to tylko niektóre z pojawiających się postulatów.

Wiele z nich dotyczyło przygotowania do małżeństwa. Zwracano uwagę, że mogłoby ono mieć katechumenalny charakter, że powinno się szerzej włączać pary małżeńskie do prowadzenia przygotowania, że należy dążyć do optymalnego przygotowania z uwzględnieniem różnych sytuacji życiowych kandydatów. Zgłaszano uwagi, że protokół przedślubny powinien być podpisywany w wersji najnowszej i przed księdzem a nie, co się zdarza, przed świeckimi.

Członkowie grupy mówili też o szczególnym znaczeniu kolędy jako okazji do poznawania rodzin, o tym jak ułatwić małżonkom wspólne uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii, o tym, że w każdej parafii powinna być jakaś przestrzeń dla mam karmiących oraz o homiliach – tak, by na mszach z udziałem dzieci rodzice mogli usłyszeć też słowo skierowane do dorosłych.

Zwracano uwagę na znaczenie promowania wspólnot dla małżeństw. Mówiono również o potrzebie umiejętnego towarzyszenia związkom niesakramentalnym i konieczności formacji kapłanów do takiego towarzyszenia. Była też mowa o tym, jakie znaczenie ma pokazywanie przykładów rodziny chrześcijańskiej w mediach, jednak nie w sposób infantylny.

„Parafia a lokalne instytucje życia społecznego” – członkowie tej grupy zwracali uwagę na potrzebę diagnozy możliwości parafii w tym względzie oraz planowania działań. Mówili o konieczności zwiększenia udziału świeckich w kontaktach z lokalnymi instytucjami, z uwagi m.in. na to, że zmiany personalne w parafiach mogą niepotrzebnie wpływać na zmianę tych relacji. Zwracali uwagę na to, że wspólny cel zawsze integruje środowisko, podkreślali jednak również konieczność weryfikacji podejmowanych wspólnie z innymi podmiotami inicjatyw.

O tożsamości świeckich i prezbiterów mówili uczestnicy ostatniej grupy, która przedstawiła swoje wnioski na Kongresie. Zwrócili uwagę, że tożsamości te nie są przeciwstawne, ale wzajemnie się uzupełniają. Podkreślili, że parafia powinna stwarzać przestrzeń do odkrywania swego powołania oraz możliwość jego realizacji. Mówili w tym kontekście o wielkiej sile wspólnot i stowarzyszeń ludzi świeckich. Wskazywali na potrzebę odnowy i poszukiwania nowych form deuterokatechumenatu oraz katechezy dorosłych.

Sugerowali, że potrzebny jest namysł Kościoła nad prezbiteratem i wypracowania jego nowego socjologicznego modelu. Rozważać też można modele życia wspólnego prezbiterów, kwestię celibatu, oraz formację z uwzględnieniem nowych wyzwań. Ważne jest odkrywanie powołania do diakonatu stałego.

Członkowie grupy poświęcili też część swoich dyskusji rozważaniom nad współpracą, współdziałaniem i współodpowiedzialnością świeckich i prezbiterów. Wskazywali, że kluczowa jest tu komunikacja, kształtowanie cech ludzkich, zdolność budowania relacji umiejętność wzajemnego poznawania swoich prawdziwych potrzeb.

Zdawali też pytanie o to, czy na pewno wszystkie formy aktywności parafialnej należy kontynuować, czy niektórym nie powinniśmy dać odejść, po to, by nie angażować się w coś, co nie jest już językiem współczesności. (Postulat ten został podany w wątpliwość podczas dyskusji, która wywiązała się po prezentacji. Zwrócono uwagę, że mogłoby się to wiązać z wykluczeniem osób starszych).

Podczas dyskusji postawiono m.in. pytania o finanse parafii jutra oraz o możliwości działania w kontekście zmniejszającej się liczby kapłanów. Pojawił się też m.in. postulat dokładniejszych wskazówek odnośnie prowadzenia związków niesakramentalnych w kontekście papieskiej adhortacji „Amoris laetitia”. Mówiono również o współpracy między różnymi środowiskami i inicjatywami duszpasterskimi.

Jak zapowiedział ks. prof. Tomasz Wielebski, postulaty przedstawione zostaną Komisji Duszpasterstwa oraz Komisji ds. Nowej Ewangelizacji KEP , po to, by wokół tych postulatów budować pewną wizję odnowy parafii w Polsce. – Winniśmy wskazać pewien nowy model pracy Kościoła w Polsce – podkreślił.

II Kongres Teologii Praktycznej „Parafia jutra” odbywał się od 19 do 21 września w Sanktuarium Matki Bożej Licheńskiej. Ponad stu uczestników – naukowców, duszpasterzy i świeckich przedstawicieli wspólnot parafialnych zastanawiało się, przed jakimi wyzwaniami stoi lub wkrótce stanie Kościół w Polsce i jakie działania w związku z tym należy podejmować w parafiach.