Kościół na świecie wobec pandemii koronawirusa

W prawie wszystkich krajach europejskich i wielu na świecie Kościoły lokalne przyjęły surowe wytyczne w sprawie kryzysu związanego z pandemią koronawirusa. Aby maksymalnie ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa, w większości z nich kościoły są otwarte dla wiernych, ale nie odprawia się w nich Mszy św. i innych nabożeństw, bądź też liczbę wiernych na mszy ogranicza się do kilkudziesięciu osób. Wytyczne dotyczą nie tylko świątyń chrześcijańskich, ale także innych religii, m.in. meczetów i synagog.

Kościół katolicki prawie we wszystkich krajach podjął specjalne środki przeciwko koronawirusowi. W diecezjach biskupi udzielają dyspensy od obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Mszy św. Zaleca się m.in. przyjmowanie Komunii św. na rękę, przekazywanie znaku pokoju przez skinienie głowy bez podawania ręki, a także opróżnianie z wody święconej kropielnic przy wejściach do kościołów.

Wszystkie episkopaty i diecezje zachęcają do uczestnictwa w nabożeństwach poprzez media, tworzą dodatkowe strony internetowe, na których transmitowane są Msze św., modlitwy, wielkopostne rekolekcje, a także podawane zalecenia dotyczące unikania infekcji.

Biskupi wzywają wiernych do modlitwy o ustanie pandemii, a zwłaszcza za zakażonych oraz za służbę zdrowia. Podkreślają, że wprowadzone środki mają na celu przede wszystkim ochronę ludzi starszych i schorowanych jako grup najbardziej narażonych na zarażenie się wirusem.

Watykan

Zamknięte są także Muzea Watykańskie, Muzeum Willi Papieskich oraz inne ośrodki muzealne przy papieskich bazylikach. Ograniczono dostęp do watykańskiej apteki. We wszystkich instytucjach Stolicy Apostolskiej wprowadzono nowe zasady postępowania, które mają ograniczyć ryzyko zarażenia.

Bez ograniczeń Ojciec Święty spotyka się ze swoimi współpracownikami. Ponadto, jak na razie, dykasterie i urzędy Stolicy Apostolskiej oraz Państwa Watykańskiego pozostają otwarte, aby zapewnić podstawową posługę Kościołowi powszechnemu, w koordynacji z Sekretariatem Stanu, przy jednoczesnym stosowaniu wszystkich standardów i mechanizmów zdrowotnych oraz elastyczności pracy.

Jak poinformowała Prefektura Domu Papieskiego, ze względu na światowe zagrożenie koronawirusem COVID-19, papież będzie sprawował wszystkie liturgie Wielkiego Tygodnia bez udziału wiernych. Ponadto do 12 kwietnia w papieskich audiencjach i modlitwie Anioł Pański, a w okresie wielkanocnym Regina Caeli, również będzie można wziąć udział jedynie za pośrednictwem transmisji online na portalu Vatican News.

Poza tym funkcjonowanie działalności dobroczynnej względem bezdomnych, którzy gromadzą się wokół Watykanu na razie nie uległo zmianie. Urząd Dobroczynności Apostolskiej, pod kierunkiem kard. Konrada Krajewskiego, nadal się nimi opiekuje, oferując im na noc schronienie. Również w tym wypadku przestrzegane są zasady bezpieczeństwa, poprzez zachowanie odpowiedniego dystansu między osobami i unikanie bliższych kontaktów. Ponadto strażacy co rano zajmują się sprzątaniem i dezynfekcją miejsc, w których bezdomni spędzili noc.

Włochy

Na terenie diecezji rzymskiej kościoły pozostają otwarte dla wiernych, jednak nie ma w nich sprawowanych Mszy św. Wikariusz papieski dla diecezji rzymskiej kard. Angelo de Donatis zachęcił kapłanów do tego, aby w godzinach otwarcia świątyń pozostawali do dyspozycji wiernych, spowiadali, udzielali indywidualnie Komunii świętej, wystawiali Najświętszy Sakrament do adoracji.

W liście, który skierował do diecezjan 13 marca wyjaśnił, że rozmawiając z Ojcem Świętym byli zgodni co do tego, że „zamknięcie wszystkich kościołów może powodować dezorientację i niepewność (…) oraz poczucie osamotnienia”. Zachęcił kapłanów, by z rozwagą i zachowaniem wszystkich zasad bezpieczeństwa, świadczyli posługę wśród chorych i pomagali bezdomnym.

Konferencja Episkopatu Włoch uruchomiła specjalną stronę internetową (https://chiciseparera.chiesacattolica.it/), na której publikuje modlitewniki i propozycje, które mogą pomóc w domowej modlitwie rodzinom i samotnym mieszkańcom.

Portugalia

Konferencja episkopatu Portugalii ogłosiła szereg restrykcji związanych ze sprawowaniem sakramentów świętych w tym kraju z powodu rozszerzającej się pandemii koronawirusa. Biskupi wezwali do zawieszenia sprawowania wspólnotowych Mszy św. na okres bliżej nieokreślony. Zaapelowali też, aby – o ile to możliwe – przekładać sprawowanie chrztu oraz zawieranie małżeństw. Powinny one odbywać się w wąskim gronie. Ostateczne decyzje w sprawie organizowania tych obrzędów mają podjąć ordynariusze poszczególnych diecezji. Innym ograniczeniem jest organizacja ceremonii pogrzebowych. Według wskazówek episkopatu Portugalii, w pogrzebie, w związku z ryzykiem zarażenia koronawirusem, powinna brać udział tylko najbliższa rodzina zmarłego.

Wprowadzenie sugerowanych przez episkopat restrykcji ma związek z wydanym przez rząd Portugalii zakazem organizowania wydarzeń z udziałem ponad 100 osób. Wcześniej gabinet Antonia Costy wprowadził zakaz organizowania imprez, w których w zamkniętym pomieszczeniu uczestniczy 1000 osób, a na świeżym powietrzu – 5000.

W niedzielę w większości portugalskich kościołów odprawiane były Msze św. z udziałem wiernych, ale frekwencja na tych nabożeństwach była bardzo niska. W wielu diecezjach ordynariusze wydali dyspensę od uczestnictwa w niedzielnej Eucharystii.

Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Fatimie uruchomiło z powodu pandemii koronawirusa codzienne transmisje Mszy św. oraz nabożeństw różańcowych z tego portugalskiego miejsca kultu. Oglądać je można za pośrednictwem przekazu internetowego na stronie sanktuarium. W samym sanktuarium nabożeństwa są organizowane tylko dla bardzo wąskiego kręgu pracowników tej instytucji.

Hiszpania

Bardzo szybko rośnie liczba chorych w Hiszpanii. Z domu można wychodzić wyłącznie do pracy, na zakupy i do lekarza. Mnożą się jednak także gesty solidarności i pomocy, szczególnie wobec osób starszych i żyjących samotnie.

Parafie oferują nie tylko Msze św. czy modlitwę przez internet, ale starają się także dotrzeć do osób starszych, chorych i samotnych, aby pomóc w zrobieniu zakupów, czy pójść do apteki. Madrycka Caritas i archidiecezjalna delegacja ds. duszpasterstwa młodzieży utworzyły specjalne grupy wolontariuszy, którzy przy zachowaniu wymaganych środków ochrony starają się dotrzeć do tych osób.

Kard. Antonio Cañizares z Walencji oddał do dyspozycji władz regionalnych „domy rekolekcyjne i tyle kościołów, ile byłoby potrzebnych, aby zapewnić niezbędną opiekę medyczną”. W liście do prezydenta miasta Ximo Puiga zapewnia o swojej modlitwie „za wszystkich, którzy cierpią i za tych, którzy zwalczają epidemię”. Jest też gotowy, aby „zrobić wszystko co w jego mocy, aby ofiarować niezbędną pomoc”.

W związku z pandemią pielgrzymi przybywający do Santiago de Compostela drogą św. Jakuba muszą stosować się do zaleceń, jakie podjął Kościół, chcąc chronić się przed wirusem. Wprowadzono m. in. zakaz obejmowania figury św. Jakuba w tamtejszej katedrze. Tradycyjnie już, pielgrzymi kończący swoją pątniczą drogę wchodzą po kilku stopniach do figury i ją obejmują, wypowiadając przy tym krótką modlitwę dziękczynną.

Już wcześniej diecezje prowincji kościelnej Santiago zaleciły wiernym, aby nie korzystano z kropielnic i unikano ścisku podczas nabożeństw. Należy też zrezygnować z dotykania obrazów świętych, zamiast tego należy w duchu wypowiedzieć wyrazy czci. Księżom i szafarzom Eucharystii przypomniano o konieczności dokładnego mycia i dezynfekcji rąk przed udzielaniem Komunii wiernym. Do wiernych przychodzących do kościołów biskupi zaapelowali o rozwagę i miłość bliźniego. Podkreślili, że obecną sytuację należy „przeżywać z wiarą”, która też wymaga, aby „nie dać się opanować przez lęk pozbawiony nadziei”.

Francja

Cała Francja została objęta kwarantanną. Nie wolno wychodzić z domu, chyba że z powodu tzw. wyższej konieczności, np. zrobienia zakupów, wizyty u lekarza czy dotarcia do pracy. Jednak trzeba będzie mieć przy sobie pisemne uzasadnienie. Formularz wyjścia z domu jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ale można uzasadnienie można też napisać odręcznie. Zamknięte zostają wszystkie miejsca użyteczności publicznej.

Już wcześniej przewodniczący Konferencji Biskupów Francji (CEF) abp Eric de Moulins-Beaufort podkreślił, że cały Kościół powinien uczestniczyć w „narodowej solidarności” w walce z COVID-19. Dlatego zwrócił się do instytucji kościelnych o rezygnację z zgromadzeń liczących – zgodnie z poprzednim zarządzeniem władz – powyżej stu osób. Zalecił również, aby w żadnych spotkaniach organizowanych przez Kościół nie brały udziału osoby powyżej 70. roku życia, ze względu na to, że są one szczególnie podatne na zarażenie się. Dotyczy to pielgrzymek, spotkań parafialnych, czuwań modlitewnych itp. Ruchy kościelne powinny zastanowić się też nad zasadnością odbywania zaplanowanych wcześniej spotkań.

Gdy chodzi o Msze św. i sprawowanie sakramentów, przewodniczący CEF prosi o przestrzeganie wprowadzanych środków ostrożności, takich, jak: nieprzekraczanie progu stu osób na niej obecnych oraz siadanie na co drugim krześle w co drugim rzędzie. Ponadto, tam gdzie to możliwe, zaleca zwiększenie liczby mszy w ciągu weekendu i zwolnienie osób powyżej 70. roku życia z obowiązku udziału w niedzielnej Eucharystii.

Przyznając, że ograniczenia w dostępie do sakramentów będą powodem cierpienia dla katolików, abp de Moulins-Beaufort wskazał, że media katolickie proponują transmisje Mszy i Liturgii Godzin, choć – jak zaznaczył – „nie zastąpi to zwyczajnego życia kościelnego”.

Niektóre diecezje, m.in. regionu paryskiego, odwołały już Msze św. z udziałem wiernych, udzielając dyspensy od obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Eucharystii. Po raz pierwszy od czasu objawień w 1858 r. zamknięto sanktuarium maryjne w Lourdes. Modlitwę przy grocie objawień będzie kontynuować 30 kapelanów. Dziś rozpoczynają oni specjalną nowennę o uwolnienie od pandemii, transmitowaną w internecie.

Ponieważ jeden z biskupów francuskich, obecny podczas niedawnej wizyty ad limina Apostolorum w Watykanie uzyskał wynik pozytywny na obecność koronawirusa, wszyscy uczestnicy tego wyjazdu – jedna trzecia francuskiego episkopatu – są izolowani.

Niemcy

Kanclerz Angela Merkel ogłosiła, że w Niemczech „zgromadzenia w kościołach, meczetach, synagogach i zgromadzenia innych wspólnot religijnych” są zabronione w całym kraju.

Rząd federalny w Berlinie i niemieckie kraje związkowe uzgodniły nowe ścisłe wytyczne, aby ograniczyć, w miarę możliwości, publiczne kontakty w walce z rozprzestrzenianiem się wirusa. Liczne sklepy i duże obiekty są zamknięte. Z drugiej strony, podobnie jak w Austrii, punkty sprzedaży detalicznej żywności, usługi dostaw, apteki, stacje benzynowe, banki i urzędy pocztowe są otwarte. Merkel ogłosiła również, że niedzielne zakazy sprzedaży w tych miejscach są „ogólnie zawieszone do odwołania”. Kanclerz Niemiec zaznaczyła, że środki te są „drastyczne” i „wyjątkowe” w historii Republiki Federalnej, ale są one niezbędne dla zmniejszenia liczby infekcji.

W Kościele katolickim w Niemczech wszystkie 27 diecezji podjęło już szeroko zakrojone działania przeciwko pandemii. W prawie wszystkich diecezjach biskupi wydali dyspensę od niedzielnego obowiązku uczestnictwa w Mszy św. W większości diecezji spotykają się zespoły kryzysowe, które stale aktualizują swoje instrukcje na stronach internetowych Kościoła.

W Bawarii, gdzie rząd ogłosił stan katastrofy, archidiecezja Bamberg, a także diecezje Augsburga i Eichstätt odwołały wszystkie publiczne celebracje. Planowana na 21 marca konsekracja nowego biskupa Augsburga, Bertrama Meiera, również została odroczona na czas nieokreślony.

Austria, Czechy i Słowacja

W Austrii w nabożeństwach, odprawianych w zamkniętych pomieszczeniach, może uczestniczyć najwyżej sto osób, a na otwartych przestrzeniach maksymalnie 500 osób. W Czechach rząd wprowadził całkowity zakaz wszelkich zgromadzeń z udziałem powyżej stu osób. Dotyczy to także nabożeństw i pielgrzymek. Natomiast episkopat Słowacji wydał całkowity zakaz odprawiania Mszy świętych z udziałem wiernych.

Katoliccy biskupi Czech zaapelowali o odprawianie dodatkowych Mszy św. w niedziele tak, żeby liczba ich uczestników nie przekraczała stu. Przypomnieli też wiernym, że swój obowiązek udziału w niedzielnej liturgii mogą oni spełnić, korzystając z transmisji radiowych, telewizyjnych lub w Internecie.

W podobnym duchu wypowiedział się katolicki episkopat Słowacji. Biskupi poprosili księży i wiernych o przestrzeganie zakazu, który – jak przyznali – sami akceptują „z ciężkim sercem”. Jednocześnie zapowiedzieli, że kościoły w kraju pozostaną otwarte dla prywatnych modlitw wiernych.

Węgry

Pandemia koronawirusa wpłynęła także na życie kościelne na Węgrzech. Podobnie jak w innych krajach także rząd w Budapeszcie już w połowie ubiegłego tygodnia ograniczył do stu największą liczbę uczestników zgromadzeń w zamkniętych pomieszczeniach. Tamtejszy episkopat zapowiedział jednak, że kościoły nie będą zamykane.

Katolikom zalecono udział w liturgii w małych grupach, na wolnym powietrzu lub skorzystanie z radiowych lub telewizyjnych transmisji Mszy św. Jednocześnie wezwano wiernych do „odpowiedzialnego i ostrożnego postępowania” i np. jeśli ktoś czuje się chory, powinien zrezygnować z udziału w uroczystościach i pozostać w domu.

Ponadto w tej wyjątkowej sytuacji biskupi diecezjalni zwolnili wiernych z obowiązku uczestniczenia w niedzielnych Mszach św. w kościołach. Przypomnieli też o możliwości udziału w Mszach transmitowanych regularnie przez Radio św. Stefan czy Radio Maria. Episkopat oznajmił również, że państwowa Telewizja Węgierska już od dzisiaj będzie regularnie transmitowała niedzielne Msze św.

Bośnia i Hercegowina

W Bośni i Hercegowinie na razie jest niewiele przypadków zachorowań na koronawirusa i nie wprowadzono jeszcze takich obostrzeń, jak w innych krajach. Dlatego np. w kościele w Medziugoriu zbierają się codziennie wierni, wypełniając połowę świątyni. Wpuszczany jest każdy, kto przyjdzie. Natomiast ci, którzy boją się zarażenia wypełniają ławki na zewnątrz. Mogą oni uczestniczyć w liturgii dzięki dobremu nagłośnieniu oraz telebimowi, na którym wszystko jest widoczne. Porządek liturgii w Medziugoriu pozostaje bez zmian.

Jednak ze względu na zamknięte granice państw, nie ma tam obecnie żadnych pielgrzymów z zagranicy. Miejscowy kościół wypełniają codziennie parafianie. Nieczynne są wszystkie hotele i pensjonaty oraz restauracje i sklepy. Wierni obecni w Medziugoriu modlą się za świat cały, a dzięki transmisji internetowej w modlitwie tej uczestniczą ludzie z wielu krajów.

Anglia i Walia

W związku z epidemią koronawirusa kard. Vincent Nichols wzywa wierzących, by „nie myśleli wyłącznie o sobie, ale także o innych, nawet w tak praktycznych sprawach, jak zakupy”. Kościół katolicki w Anglii współdziała z instytucjami świeckimi w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa, ale nadal służy wiernym i wyklucza możliwość zamykania kościołów.

„Dostępność Kościoła i jego przestrzeni będzie bardzo ważna w nadchodzących miesiącach. Kościoły pozostaną otwarte, ponieważ są miejscami, do których ludzie mogą przychodzić, posiedzieć w ciszy i się pomodlić. Są obszerne, przebywanie w nich nie stwarza ryzyka dla zdrowia” – podkreślił w wywiadzie dla BBC kard. Nichols.

Episkopat Anglii i Walii szczególną uwagę zwraca na duszpasterstwo chorych, zalecając dużą ostrożność w związku z obecnością u osób starszych. Należy ją tak aranżować, by zabezpieczyć zdrowie zarówno osób odwiedzanych, jak i odwiedzających.

Autonomia Palestyńska

Z powodu pandemii koronawirusa w położonym w Autonomii Palestyńskiej Betlejem zamknięto wszystkie kościoły i miejsca kultu. Kwarantanna ma potrwać do początku kwietnia. Ponadto zamknięte zostały wszystkie szkoły, przedszkola i uniwersytety. Znajdująca się w centrum Betlejem bazylika Bożego Narodzenia, wybudowana w miejscu narodzin Chrystusa została całkowicie zamknięta dla zwiedzających i poddana dezynfekcji. Zamknięte zostały też wszystkie inne kościoły chrześcijańskie oraz meczety w rejonie Betlejem i w mieście Nablus. Izraelskie wojsko, w porozumieniu z władzami palestyńskimi, zamknęło wjazd do Betlejem.

Brazylia

Wobec pandemii koronawirusa prezydium konferencji episkopatu Brazylii (CNBB) wystosowało notę „Czas nadziei i solidarności”. Dokument zawierający 7 paragrafów, informuje, że w każdej diecezji wydawane są praktyczne wskazówki uwzględniające zaistniałą rzeczywistość. Komunikat zaleca ostrożność i wzięcie pod uwagę wskazówek ekspertów ds. zdrowia i właściwych organów.

„Dbanie o higienę osobistą i otoczenia, a także unikanie tłumów – to zasady, których muszą przestrzegać wszyscy” – zauważają biskupi. Uznają, że pewne ograniczenia wpływają na sposób życia i świętowania katolików, jednak proszą, aby wytyczne sanitarne i zdrowotne były akceptowane jako wkład w dobro wszystkich. Jak zauważa prezydium CNBB, jest to czas na wzmożenie modlitwy, wzniesienie serca do Boga, który jest Panem życia, przyjęcia Jego Słowa i doświadczenia wyrzeczenia w okresie Wielkiego Postu.
W stanie Rio de Janeiro biskupi, biorąc pod uwagę wytyczne władz cywilnych, wydali dekrety zawieszające na okres 15 dni wszelkie zebrania większej liczby osób. W związku z tym zawieszone są spotkania wszelkich grup i katecheza. Msze święte odbywają się normalnie. Biskupi proszą, aby w miarę możliwości zwiększyć ilość Mszy w parafiach.

Wiele diecezji odwołało wielkopostne spowiedzi z udziałem wielu księży, gromadzące zawsze ogromną ilość wiernych. Księża pracujący w parafiach mają jednak zorganizować spowiedź w ten sposób, aby każdy mógł do niej przystąpić.

Metropolita Rio de Janeiro kard. Orani João Tempesta wydał dekret zwalniający z obowiązku uczestniczenia w niedzielnej Mszy św., zachęcając do uczestniczenia w niej poprzez środki masowego przekazu. Księża i osoby konsekrowane mają w modlitwie brewiarzowej dodać wezwanie za osoby chore i o zakończenie epidemii.

14 marca sąd wydał zakaz odprawiania Mszy w narodowym sanktuarium Maryjnym w Aparecidzie. Sanktuarium to każdego dnia nawiedzane jest przez tysiące ludzi. Zakaz celebracji Eucharystii ma zapobiec nagromadzeniu się dużej liczby osób blisko siebie. Mimo zakazu celebracji, wizyty w sanktuarium i osobista modlitwa odbywają się normalnie.