Kościół wobec nadużyć seksualnych w latach 1962-2011

Publikujemy wybrane kościelne dokumenty, papieskie wypowiedzi oraz przypominamy o konkretnych decyzjach podjętych przez Watykan i Kościoły lokalne w związku z nadużyciami seksualnymi duchowieństwa.

1962

Instrukcja z 16 marca 1962 „Crimen sollicitationis”, zatwierdzona przez błogosławionego papieża Jana XXIII i wydana przez ówczesne Święte Oficjum, przekształcone później w Kongregację Nauki Wiary. Chodziło o ważny dokument, zawierający wskazania jak realizować przepisy Kodeksu prawa kanonicznego w odniesieniu do osób duchownych oskarżonych o namawianie penitenta do aktów seksualnych; te same wytyczne postępowania miały być stosowane w razie ujawnienia przypadków homoseksualizmu, pedofilii lub zoofilii.

2001

30 kwietnia 2001 ukazuje się list apostolski „Sacramentorum sanctitatis tutela” podpisany przez papieża Jana Pawła II. W dokumencie tym w tym przewiduje się m. in. wyraźnie, że „przestępstwo przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu, popełnione przez duchownego wobec osoby młodej, poniżej osiemnastego roku życia” (art. 4) należy do bezpośredniej kompetencji Kongregacji Nauki Wiary, która w takich przypadkach działa „jako trybunał apostolski”. „Sądzenie czynów pedofilii popełnionych przez kapłanów uważane jest przez Kościół za ciężkie przestępstwa na równi z dwoma innymi ciężkimi przestępstwami (również zastrzeżonymi dla Stolicy Świętej), jakich można się dopuścić w stosunku do dwóch sakramentów: Eucharystii i przeciw świętości spowiedzi”.

List „De delictis gravionibus” (O najpoważniejszych przestępstwach), podpisany 18 maja 2001 r. przez ówczesnego kardynała Josepha Ratzingera jako prefekta Kongregacji. Jedynym celem tego listu było umożliwienie praktycznego wykonania norm (Normae de gravioribus delictis), ustanowionych przez list apostolski Jana Pawła II „Sacramentorum sanctitatis tutela”. Zarządził w nim, że wszelkie dochodzenia w tych najpoważniejszych sprawach (dotyczyło to zresztą nie tylko nadużyć seksualnych, ale także ciężkich grzechów przeciw dyscyplinie kościelnej), przeprowadzane w Kościele, objęte są tajemnicą papieską i nie należy ich przesyłać do miejscowych wymiarów sprawiedliwości pod groźbą ściągnięcia na siebie ekskomuniki.

2000

Konferencja Biskupów Francji przyjęła deklarację zatytułowaną „Veiller à ce que de tels actes ne se reproduisent plus” (Czuwać, aby podobne czyny więcej się nie powtórzyły), w której nadano ramy, w jakich należy stawić czoło przypadkom pedofilii wśród duchownych. Biskupi podkreślają w niej, że w takim przypadku nie „nie można zadowolić się przeniesieniem księdza”, ale powinno się „przyczynić się do powiadomienia” wymiaru sprawiedliwości.

2002

W kwietniu 2002 Jan Paweł II zaprosił do Watykanu przedstawicieli episkopatu amerykańskiego w celu wspólnego rozpatrzenia problemów związanych z molestowaniem seksualnym nieletnich. W przemówieniu wygłoszonym do nich 23 kwietnia papież podkreślił, że „nadużycia wobec młodych są poważną oznaką kryzysu, dotykającego nie tylko Kościół, ale także całe społeczeństwo. Zaznaczył, że w szeregach duchowieństwa i w życiu zakonnym nie ma miejsca dla tych, którzy mogliby zrobić coś złego młodzieży i o tym ludzie muszą wiedzieć, podobnie jak o tym, że biskupi i księża są całkowicie zaangażowani na rzecz pełni prawdy katolickiej w sprawach dotyczących moralności seksualnej, podstawowej prawdy dla odnowy zarówno kapłaństwa i biskupstwa, jak i małżeństwa i życia rodzinnego”.

13 listopada amerykańscy biskupi przyjęli zatwierdzony (tak zwane „recognitio”) przez Stolicę Apostolską dokument pt. „Konieczne normy postępowania diecezji bądź eparchii w sprawie zarzutów seksualnego wykorzystywania nieletnich przez księży i diakonów”. „Biskupi będą współpracować z rodzicami, władzami cywilnymi, nauczycielami i różnymi organizacjami na rzecz stworzenia i obrony najbezpieczniejszego otoczenia dla nieletnich” – czytamy w preambule do opublikowanego 16 grudnia 2002 r. przez Watykan dokumentu amerykańskich biskupów, dotyczącego molestowania seksualnego nieletnich przez osoby duchowne.

W dokumencie podkreślono, że normy stanowią uzupełnienie powszechnego prawa Kościoła, który tradycyjnie uważał seksualne wykorzystywanie nieletnich za ciężkie przestępstwo i karze jego sprawcę surowo, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego, jeśli wymaga tego konkretny przypadek. Zwrócono jednocześnie uwagę, że seksualne wykorzystywanie zostało w różny sposób zdefiniowane przez władze świeckie, Normy zaś nie odwołują się do żadnej konkretnej definicji zawartej w prawie cywilnym. Podstawową wskazówką jest natomiast szóste przykazanie – „Nie cudzołóż”.

Oto najważniejsze Normy, przyjęte przez amerykańskich biskupów i zaakceptowane przez Watykan:

1. Każda diecezja/eparchia będzie miała spisane normy postępowania wobec księży i diakonów dopuszczających się seksualnego wykorzystywania nieletnich, a także wobec całego personelu kościelnego.

2. Biskupi powołają komisję rewizyjną, złożoną z co najmniej pięciu osób, wyróżniających się niezwykłą uczciwością i w pełni związanych z Kościołem. Większość stanowić mają osoby świeckie, nie zatrudnione w diecezji/eparchii.

3. Po otrzymaniu informacji o zarzutach wobec księdza lub diakona przeprowadzone zostanie wstępne dochodzenie, zgodne z prawem kanonicznym. Podjęte zostaną wszystkie stosowne kroki na rzecz obrony reputacji oskarżonego w czasie dochodzenia. Kiedy zostaną zgromadzone wystarczające dowody, poinformowana zostanie o tym Kongregacja Nauki Wiary. Biskup/eparcha zwolni oskarżonego z posługi lub też z urzędu kościelnego czy też sprawowanej funkcji, wprowadzi zakaz mieszkania w danym miejscu i publicznego udziału w sprawowaniu Eucharystii, aż do czasu ogłoszenia wyniku procesu.

4. Oskarżony może zostać poproszony lub nakłoniony do poddania się badaniom lekarskim i psychologicznym.

5. Jeśli choćby pojedynczy akt seksualnego wykorzystania przez księdza lub diakona zostanie przez niego potwierdzony lub udowodniony w czasie procesu zgodnego z prawem kanonicznym, osoba ta zostanie na stałe zwolniona z posługi kościelnej, nie wyłączając wykluczenia ze stanu duchownego, jeśli będzie to uzasadnione konkretnym przypadkiem.

6. Jeśli kara wykluczenia ze stanu duchownego nie zostanie zastosowana, np. z powodu podeszłego wieku lub choroby, sprawca czynu powinien żyć w modlitwie i pokucie. Nie będzie mógł odprawiać publicznie Mszy świętej i udzielać sakramentów. Otrzyma polecenie, by nie nosić stroju duchownego i nie przedstawiać się jako kapłan.

7. Ponieważ seksualne wykorzystywanie nieletnich jest przestępstwem w uniwersalnym prawie Kościoła, a także w jurysdykcji Stanów Zjednoczonych, w trosce o dobro wspólne i przestrzegając prawo kanoniczne biskup/eparcha będzie miał pełnomocnictwo do zapewnienia tego, by sprawca czynu nie kontynuował swej posługi.

8. Diecezja/eparchia będzie stosować się do wszystkich przepisów prawa cywilnego w sprawie informowania władz cywilnych o zarzutach i będzie w pełni współpracować z nimi podczas dochodzenia.

9. Żaden ksiądz czy duchowny, który popełnił takie czyny nie może zostać przeniesiony do innej diecezji czy prowincji zakonnej.

10. Konieczna jest obrona praw wszystkich stron, zwłaszcza osoby utrzymującej, że padła ofiarą wykorzystywania oraz osoby oskarżonej o te czyny. Jeśli zarzuty te nie potwierdzą się, trzeba podjąć wszystkie niezbędne kroki na rzecz przywrócenia dobrego imienia osoby niesłusznie oskarżonej.

2006

28 października Benedykt XVI w czasie spotkania z biskupami z Irlandii podjął sprawę księży pedofilów. Papież powiedział m.in., że w takich przypadkach należy „ustalić prawdę o tym, co się stało, aby podjąć niezbędne kroki w celu zapobieżenia ich powtórzeniu się, zapewnienia przestrzegania prawa, a przede wszystkim niesienia pomocy ofiarom i wszystkim, których dotknęło to groźne przestępstwo”. Ojciec Święty przypomniał, że Kościół w Irlandii miał w ostatnich latach do czynienia z „licznymi i strasznymi przypadkami nadużyć seksualnych w stosunku do nieletnich” i podkreślił, że „są one tym tragiczniejsze, gdy nadużyć tych dopuszczają się ludzie Kościoła”. Rany, jakie one czynią, są bardzo głębokie i wymagają odbudowania zaufania ofiar, dodał Benedykt XVI. Jego zdaniem, właściwe rozwiązanie tego problemu będzie „świadectwem odkupieńczej mocy Chrystusowego Krzyża”.

2008

W dniach 15-20 kwietnia podczas pielgrzymki do USA Benedykt XVI pięciokrotnie – co powszechnie było podkreślane – odniósł się do skandali seksualnych z udziałem księży, jakie miały miejsce w USA w niedawnej przeszłości, wyrażając konieczność zadośćuczynienia ofiarom. Wyraźnie podkreślał swą troskę o jednoznaczne i przejrzyste świadectwo nie tylko urzędowych sług Kościoła, ale i wszystkich wierzących. W ostatnich latach Kościół ten przeżywał głęboki kryzys związany z przypadkami molestowania seksualnego nieletnich przez osoby duchowne. Benedykt XVI chyba – jak żaden inny papież w historii – tak bezpośrednio mówił o ciemnych stronach Kościoła – nie tylko amerykańskiego, ale i powszechnego. Nadużycia seksualne wobec nieletnich określił, jako budzące głęboki wstyd i wyraził nadzieję, że kryzys ten ostatecznie przyczyni się do odnowy Kościoła.
Ojciec Święty nie tylko zaspokoił oczekiwania miejscowych i światowych mediów, dla których „skandal pedofilii” był tematem „numer jeden” w relacjach z papieskiej pielgrzymki, ale przede wszystkim spełnił w tym względzie oczekiwania amerykańskich katolików i wszystkich Amerykanów.

19 lipca podczas pielgrzymki z okazji 23. Światowych Dniach Młodzieży na Mszy św. z australijskimi biskupami wyznał, że „wszystkim nam jest wstyd” z powodu nadużyć seksualnych na nieletnich, jakich dopuścili się niektórzy księża i zakonnicy w tym kraju. „Te karygodne czyny, które stanowią zdradę zaufania, zasługują na jednoznaczne potępienie. Spowodowały one wielki ból i zaszkodziły świadectwu Kościoła. Proszę was wszystkich o wspieranie biskupów i towarzyszenie im we wspólnej pracy zwalczania tego zła. Ofiary powinny otrzymać współczucie i opiekę, a odpowiedzialni za popełnienie tego zła muszą być postawieni przed sądem” – podkreślił Benedykt XVI.

Wcześniej podczas konferencji prasowej w samolocie Benedykt XVI odpowiadając na pytanie, czy zamierza i w Australii przeprosić za nadużycia seksualne, jakich dopuścili się tamtejsi duchowni, Benedykt XVI podkreślił, że „bycie księdzem jest nie do pogodzenia z nadużyciami seksualnymi, gdyż zadają one kłam świętości”. Papież dodał, że w Stanach Zjednoczonych mówił na ten temat ze względu na jego wagę w tym kraju i zapowiedział, że „w Australii będzie tak samo”.

2009

11 grudnia Benedykt XVI spotkał się z czołowymi przedstawicielami episkopatu Irlandii. Po spotkaniu wyraził głębokie poruszenie rozmiarami nadużyć seksualnych irlandzkiego duchowieństwa. Po opublikowaniu rządowego raportu o nadużyciach seksualnych irlandzkich duchownych z archidiecezji w Dublinie w latach 1975-2004. Wyraził „głęboki żal z powodu działań niektórych duchownych, którzy zdradzili swoje uroczyste ślubowanie wobec Boga oraz zaufanie, jakim obdarzyły ich ofiary, ich rodziny oraz całe społeczeństwo”. Ojciec Święty „podziela hańbę, poczucie zdrady i wstydu, odczuwane przez wielu irlandzkich katolików. Łączy się z nimi w modlitwie w tym trudnym okresie życia Kościoła”. Prosi „katolików w Irlandii i na całym świecie, by wraz z nim modlili się za ofiary, ich rodziny i wszystkich, których dotknęły haniebne przestępstwa. Zapewnia wszystkich zainteresowanych, że Kościół będzie niezwykle bacznie śledził tę trudną sprawę, aby lepiej zrozumieć, jak doszło do tych haniebnych zdarzeń oraz jak wypracować skuteczne i pewne środki, zapewniające, aby nigdy więcej nie mogły się one powtórzyć”.

2010

20 marca opublikowano List Pasterski Benedykta XVI do Katolików Irlandii. Papież zapowiada przeprowadzenie wizytacji apostolskiej niektórych irlandzkich diecezji, zakonów i seminariów duchownych. Będą w niej uczestniczyli przedstawiciele Kurii Rzymskiej. Papież wyraża żal z powodu nadużyć seksualnych, których dopuścili się wobec młodych ludzi przedstawiciele Kościoła oraz sposobu, w jaki sprawę tę potraktowali miejscowi biskupi i przełożeni zakonni. Zwracając się do ofiar nadużyć Benedykt XVI przyznaje przede wszystkim, że doznali oni bolesnej zdrady i wyraża swoje ubolewanie z powodu ich cierpień. Papież wyraża ubolewanie, że często nikt ich nie wysłuchiwał, kiedy zdobywali się na odwagę by mówić o tym, co się stało. Zdaje sobie sprawę, jak musieli się czuć młodzi ludzie w internatach, gdy nie mogli uciec od cierpień. Ojciec Święty wie, że wielu z nich ma trudności, by przebaczyć i pojednać się z Kościołem, i apeluje by nie tracili nadziei. Wzywa ofiary, by szukały w Kościele okazji spotkania Jezusa Chrystusa i odnalezienia uzdrowienia i pojednania przez odkrycie na nowo nieskończonej miłości Chrystusa do każdego z nich.

Sprawców nadużyć Benedykt XVI wzywa do odpowiedzenia przed Bogiem i właściwymi trybunałami za popełnione czyny. Zdradzili oni święte zaufanie, przynosząc wstyd i hańbę swoim współbraciom. Zauważa, że wyrządzono wielką szkoda, nie tylko ofiarom, ale także temu jak kapłaństwo i życie zakonne jest postrzegane w Irlandii. Papież nakazuje im poddać się wymiarowi sprawiedliwości, przypominając zarazem, że nie powinni zwątpić w Boże miłosierdzie, które otrzymują darmowo nawet najwięksi grzesznicy, jeśli się nawrócą, dokonają pokuty i będą się modlić o przebaczenie.

31 marca katoliccy biskupi Szwajcarii wystosowali oświadczenie, w którym przyznali, że nie przewidzieli skali nadużyć na tle seksualnym, do jakich doszło w Kościele tego kraju i poprosili o przebaczenie. Biskupi napisali, że osoby odpowiedzialne w diecezjach i zakonach popełniły błędy. „Za te błędy przepraszamy i prosimy o wybaczenie” – napisano w oświadczeniu, które jednocześnie stwierdza, że biskupi wstydzą się i są głęboko wstrząśnięci przypadkami molestowania seksualnego nieletnich przez księży. W swoim orędziu szwajcarscy biskupi zachęcili ofiary nadużyć seksualnych, aby zgłaszały się do diecezjalnych ośrodków poradnictwa i „w razie potrzeby oficjalnie wnosiły skargi”. Sprawcom natomiast przypomnieli, żeby „wyznali przed Bogiem i ludźmi swoją winę i stanęli przed odpowiednimi instancjami, które ich osądzą. Ponadto potrzebna jest dalsza współpraca między diecezjami i wspólnotami zakonnymi, również na płaszczyźnie międzynarodowej. Konferencja Biskupów Szwajcarii już w 2002 roku ogłosiła wytyczne dotyczące przypadków molestowania seksualnego. Dokument zrewidowany w 2009 roku na pierwszym miejscu stawia interes ofiar, środki prewencyjne, które zapobiegłyby nowym przypadkom nadużyć i konsekwentne postępowanie w stosunku do sprawców.

18 kwietnia podczas podróży apostolskiej na Maltę Benedykt XVI spotkał się z 8 osobami, reprezentującymi ofiary dokonywanych przed laty przez duchownych nadużyć seksualnych. Benedykt XVI, „głęboko przejęty” ich historią, jak stwierdziło watykańskie Biuro Prasowe, „wyraził wstyd i ból z powodu tego, co wycierpiały ofiary i ich rodziny”. Modlił się razem z nimi, zapewniając, że „Kościół robi i robić będzie wszystko, co w jego mocy, aby ustalić zarzuty, przekazać odpowiedzialnych wymiarowi sprawiedliwości oraz wprowadzać w życie skuteczne kroki, mające na celu ochrony młodych w przyszłości”. Same ofiary molestowania seksualnego dziś w wieku 30-40 lat, wyraziły wielkie zadowolenie z tego spotkania i podkreśliły, że są głęboko poruszone postawą Ojca Świętego.

15 maja udając się z pielgrzymką do Portugalii rozmawiając na pokładzie samolotu z dziennikarzami Benedykt XVI i odnosząc się do nadużyć seksualnych popełnionych przez ludzi Kościoła powiedział: „Prześladowania Kościoła nie pochodzą dziś z zewnątrz, lecz są wynikiem grzechów, jakim są nadużycia wobec nieletnich, popełniane przez duchownych”. Benedykt XVI określił przypadki pedofilii jako „rzeczywiście przerażające”. Dodał, że w tych przypadkach „przebaczenie nie zastępuje wymierzenia sprawiedliwości”. Wymieniając „odpowiedzi, jakich musi udzielić Kościół”, papież wspomniał o pokucie, modlitwie, akceptacji, przebaczeniu, jakich należy udzielić, ale również o potrzebie sprawiedliwości, ponieważ „przebaczenie nie zastępuje sprawiedliwości”. Innymi słowy, podsumował Benedykt XVI, konieczne są „stałe nawrócenie oraz trzy cnoty teologalne: wiara, nadzieja i miłość”.

11 czerwca podczas Mszy św. na zakończenie Roku Kapłańskiego w Watykanie Benedykt XVI przeprosił za grzechy nadużyć seksualnych ze strony duchowieństwa wobec nieletnich i zapewnił, że Kościół uczyni wszystko, co w jego mocy, aby tego rodzaju grzechy i błędy nigdy więcej się nie powtórzyły. Podkreślił, że będą czynione starania, aby jak najlepiej rozpoznać prawdziwość powołania kandydatów do kapłaństwa a następnie towarzyszyć im w ich codziennej posłudze i zagrożeniach.

10-13 czerwca podczas 38. Spotkania Sekretarzy Generalnych Konferencji Biskupich Europy w Rzymie podjęto temat nadużyć seksualnych popełnianych przez duchownych. W dyskusji na ten temat podkreślano potrzebę uznania dramatycznego charakteru takich czynów i poważnego do nich podejścia. Ich zdaniem, konieczne są rozmowy między konferencjami episkopatu, aby ulepszyć działania Kościoła w tej dziedzinie. Dyskusja ukazała „wolę podejmowania zdecydowanych środków” w tej sprawie i to, że konferencje episkopatów przyjmują za swoją linię postępowania papieża Benedykta XVI.

23 czerwca katoliccy biskupi Austrii przyjęli regulacje, które miały na celu przeanalizowanie dotychczasowych przypadków wykorzystywania seksualnego nieletnich oraz stosowania przemocy przez ludzi Kościoła. Przepisy weszły w życie 1 lipca 2010 roku. Obowiązują one cały Kościół, a więc zarówno pracowników stałych, jak i okresowych. Dokument nosi tytuł „Prawda was wyzwoli” (J 8,32). Kościół pragnie – o ile to będzie możliwe – pomóc leczyć doznane zranienie oraz zapobiegać dalszym przypadkom nadużyć seksualnych i przemocy – stwierdzono w dokumencie. Biskupi podkreślili w nim, że podstawowym celem wszelkich starań powinna być „pomoc i sprawiedliwość wobec ofiar”. W tym celu episkopat Austrii powołał w każdej diecezji rzecznika ofiar nadużyć seksualnych. Ponadto od kwietnia 2010 r. działa ogólnoaustriacka instytucja rzecznika ofiar nadużyć seksualnych. Komórką tą kieruje Waltraud Klasnic, a jej pracę wspiera „niezależna komisja ofiar”. Biura rzeczników ofiar są prowadzone przez niezależnych fachowców. Ponadto działają ośrodki „pierwszego kontaktu”, służące wstępnemu wyjaśnianiu podejrzeń o pedofilię lub przemoc. Udzielają one pomocy prawnej i towarzyszą ofiarom m.in. poprzez ułatwianie i sfinansowanie ewentualnej terapii.

Konferencja Biskupów Austrii powołała ponadto „Fundację Ochrony Ofiar”. Zapewnia ona niezbędne środki, które szybko i bez zbędnej biurokracji pomagają ofiarom. Ze środków fundacji opłacane są koszty terapii oraz odszkodowania osobom, których sprawy zostały dokładnie zbadane przez niezależnych prawników. Te płatności nie są finansowane ze składek kościelnych. Ponadto episkopat Austrii przygotował szereg środków prewencyjnych. W tym celu powołano grupę osób spośród pracowników kościelnych, które są odpowiedzialne za pracę oświatową. W każdej diecezji utworzono ośrodek, którego zadaniem jest ochrona dzieci i młodzieży przed wykorzystywaniem seksualnym.

15 lipca Stolica Apostolska zmieniła normy postępowania w przypadku najcięższych przestępstw. Chodzi w pierwszym rzędzie o nadużycia seksualne duchowieństwa wobec nieletnich, a także przestępstwa przeciw wierze oraz sakramentowi Eucharystii, pokuty i święceń. Zmiany zawarte są w opublikowanym przez Kongregację Liście do Biskupów Kościoła Katolickiego oraz innych ordynariuszy i zainteresowanych hierarchów dotyczącym modyfikacji wprowadzonych do Listu Apostolskiego Motu Proprio „Sacramentorum sanctitatis tutela” z 2001 r. Jak zaznaczył w noce wstępnej prefekt Kongregacji, kard. William Levada, zmiany dotyczą jedynie pewnych obszarów, aby tekst dokumentu sprzed 9 lat był bardziej użyteczny. Zostały one zaaprobowane przez Benedykta XVI 21 maja 2010 r. Nowe normy dotyczące nadużyć seksualnych zawierają postanowienia dotyczące przyspieszenia procedur, aby skuteczniej działać w sytuacjach najpilniejszych i najpoważniejszych. Zezwalają one, aby w Trybunale pracowały osoby świeckie; wydłużają okres, po którym sprawy te w postępowaniu kanonicznym ulegają przedawnieniu z 10 do 20 lat od osiągnięcia przez ofiarę 18. roku życia; przestępstwa nadużyć wobec osób niepełnosprawnych umysłowo traktują tak samo jak wobec nieletnich. Wprowadzone jest także przestępstwo pornografii pedofilskiej. Zachowano normę tajności postępowania, aby ochronić godność każdej ze związanych z nim osób.

24 lipca Benedykt XVI w liście do swego delegata abp. Velasio De Paolisa wizytatora apostolskiego Legionistów Chrystusa w związku z ujawnieniem faktów obciążających założyciela ks. Marcial Maciela Degollado, który został w maju 2006 r. zawieszony przez Stolicę Apostolską w sprawowaniu publicznych czynności kapłańskich, po oskarżeniach o molestowanie seksualne nieletnich napisał: „Niezwykle poważne i obiektywnie niemoralne zachowania ks. Maciela, potwierdzone przez niepodważalne świadectwa okazały się prawdziwymi przestępstwami i ukazują, że prowadził on życie pozbawione jakichkolwiek skrupułów i prawdziwej pobożności”.

16-19 września podczas wizyty apostolskiej w Wielkiej Brytanii Benedykt XVI pokazał, jak wielką niesprawiedliwością jest mówienie o nim, że nie wiele zrobił w walce z nadużyciami seksualnymi w Kościele. Potępiając pedofilię papież nie ograniczył się tylko do ostrych słów, ale i spotkał się z ofiarami nadużyć. W katedrze westminsterskiej w Londynie 18 września podczas Mszy św. z wielkim smutkiem mówił o „wielkich cierpieniach spowodowanych nadużyciami wobec dzieci, zwłaszcza w Kościele i przez jego sługi”. „Przede wszystkim wyrażam najgłębszy żal niewinnym ofiarom tych niewypowiedzianych zbrodni wraz z nadzieją, że moc łaski Chrystusowej, Jego ofiary pojednania, przyniesie głębokie uzdrowienie i pokój w ich życiu” – mówił Benedykt XVI. Tego samego po południu w Nuncjaturze Apostolskiej Benedykt XVI spotkał się z pięcioma ofiarami nadużyć seksualnych. Także podczas spotkania w Domu św. Piotra w Londynie z grupą osób pracowników i wolontariuszy odpowiedzialnych za ochronę dzieci w środowiskach kościelnych papież uznał za „godny ubolewania” i stojący „w tak wyraźnym kontraście do długiej tradycji opieki Kościoła nad dziećmi” fakt, że „doznały one nadużyć i złego traktowania z rąk niektórych księży i zakonników”. Temat nadużyć seksualnych poruszył także w przemówieniu do biskupów Anglii i Walii oraz Szkocji, które wygłosił 19 września w kaplicy Saint Mary’s College w Oscott koło Birmingham. Papież podkreślił, że „haniebne wykorzystywanie dzieci i młodzieży przez księży i zakonników” poważnie „podważa moralną wiarygodność przywódców Kościoła”.

23 września Konferencja Biskupów Niemiec przyjęła na zabraniu plenarnym w Fuldzie wytyczne dotyczące środków prewencyjnych wobec molestowania seksualnego nieletnich w szkołach katolickich, internatach i świetlicach dla dzieci. Wytyczne dotyczą siedmiu zagadnień, m. in. „Konkretnych zasad i interwencji w przypadku naruszenia reguł”, „Opiece seksualno-pedagogicznej”, „Wyborowi, dokształcaniu i wsparciu współpracowników”. W dokumencie biskupi niemieccy zwrócili uwagę na szczegółowy dobór osób pracujących z dziećmi i młodzieżą, na poprawę wewnętrznych przepisów oraz na rozwój poradnictwa i ośrodków terapeutycznych z udziałem specjalistów spoza Kościoła. Co najważniejsze, w zakresie prewencji obowiązuje ścisła współpraca między wszystkimi ośrodkami kościelnymi. Każda z 27 niemieckich diecezji powołała specjalny ośrodek, który zajmuje się wyłącznie tą tematyką.

18 października w liście do seminarzystów Benedykt XVI nawiązując do gorszących przypadków nadużyć seksualnych księży wobec dzieci i młodzieży napisał: „Nadużycie jednak, które należy głęboko potępić, nie może zdyskredytować misji kapłańskiej, która pozostaje wielka i czysta. Dzięki Bogu, wszyscy znamy kapłanów przekonujących, utwierdzonych w wierze, którzy świadczą, że w tym stanie, właśnie żyjąc w celibacie, można osiągnąć autentyczne człowieczeństwo, czyste i dojrzałe”. Zachęca przy tym kleryków: „To, co się wydarzyło, musi jednak obudzić w nas czujność i uwagę, byśmy w drodze do kapłaństwa rzetelnie, wobec Boga, badali siebie, aby rozeznać, czy to jest Jego wolą dla mnie”.

23 listopada w opublikowanym wywiadzie rzece z niemieckim dziennikarzem Peterem Seewaldem pt. „Światłość świata” Benedykt XVI mówi o molestowaniu seksualnym przez osoby duchowne: „To był dla nas wielki wstrząs. Nagle tak dużo brudu. To był naprawdę niemal krater wulkanu, z którego nagle doszło do erupcji ogromnej chmury brudu, wszystko pociemniało i pogrążyło się w brudzie. Doszło do tego, że duchowieństwo nagle stało się miejscem wstydu, a każdy ksiądz jest podejrzany i uchodzi za jednego z nich. Niektórzy księża opowiadali, że nie śmieli nawet podawać dzieciom ręki na przywitanie, nie mówiąc już o tym, by z nimi organizować obóz wędrowny.

Ta sprawa nie była dla mnie zaskoczeniem. Pracując w Kongregacji Nauki Wiary miałem do czynienia z przypadkami z USA; widziałem również, jak narastała sytuacja w Irlandii. W tym całym wielkim nieuporządkowaniu był to niesłychany szok. Od czasu mojego wyboru na Stolicę Piotrową spotykałem się wielokrotnie z ofiarami nadużyć seksualnych. Trzy i pół roku temu, w październiku 2006 roku, zażądałem w swoim wystąpieniu do biskupów irlandzkich, aby wyjawili całą prawdę i uczynili wszystko, co konieczne, aby tego rodzaju straszne przestępstwa więcej się nie powtórzyły, aby była przestrzegana zasada prawa i sprawiedliwości, a przede wszystkim, aby uleczyć ofiary. Widok duchowieństwa nagle tak zbrukanego, jak również Kościoła katolickiego w jego wnętrzu, był trudny do zniesienia”.

2011

W marcu Konferencja Biskupów Niemiec postanowiła rozpocząć wypłacanie odszkodowań ofiarom wykorzystywania seksualnego nieletnich przez księży i świeckich pracowników Kościoła. Instytucje kościelne będą wypłacały odszkodowania w wysokości do pięciu tysięcy euro, o ile osoba poszkodowana nie może wystąpić na drogę sądową ze względu na przedawnienie czynu. Ponadto Kościół pokryje koszty psychoterapii. W szczególnie ciężkich przypadkach suma odszkodowania może być wyższa. Propozycję niemieckich biskupów i przełożonych zakonnych przedstawiono na posiedzeniu „okrągłego stołu” w Berlinie. Zespół powołany przez rząd Niemiec zajmuje się wyjaśnianiem przypadków wykorzystywania seksualnego nieletnich. W 60-osobowej grupie są przedstawiciele życia politycznego, Kościoła, społeczeństwa, nauki oraz stowarzyszeń osób poszkodowanych. Niemiecki Kościół nie chce jednak uczestniczyć w ewentualnym wspólnym funduszu finansującym koszta terapii. Przeciwko temu przemawia fakt, że już od pewnego czasu zakony i diecezje ponoszą takie koszty, o ile nie są one finansowane przez kasy chorych. Zamiast tego konferencja biskupów przeznaczyła pół miliona euro na „fundusz prewencyjny”, z którego będą opłacane projekty zapobiegające przypadkom wykorzystywania seksualnego w przyszłości. Pieniądze przeznaczone na wypłaty dla ofiar nadużyć nie pochodzą z podatków kościelnych, zapewnił episkopat Niemiec. Ponieważ wiele spraw uległo przedawnieniu w myśl prawa cywilnego, Ministerstwa: Sprawiedliwości, Oświaty i ds. Rodziny powołały „okrągły stół”, który ma wypracować pozaprocesowe zbadanie poszczególnych przypadków wykorzystywania seksualnego oraz strategie zapobiegania ewentualnym dalszym tego typu procederom.

16 maja Kongregacja Nauki Wiary opublikowała „Okólnik do Konferencji Episkopatów w sprawie opracowania «Wytycznych» dotyczących sposobów postępowania w przypadku nadużyć seksualnych popełnionych przez duchownych wobec osób niepełnoletnich”. Nakazuje ona episkopatom całego świata przygotowanie w ciągu roku wytycznych w sprawie nadużyć seksualnych duchowieństwa wobec nieletnich. Dokument podpisał prefekt Kongregacji Nauki Wiary, kard. William Levada i sekretarz tej dykasterii, abp Luis F. Ladaria, S.I.

„Wytyczne” przygotowane przez Konferencje Episkopatu powinny dać Biskupom diecezjalnym i Wyższym Przełożonym wskazówki jak postępować w przypadku, gdy zostaliby poinformowani o domniemanych nadużyciach seksualnych wobec osób niepełnoletnich, dokonanych przez podlegających im duchownych. Przypomniano, że w pierwszym rzędzie spoczywa na nich odpowiedzialność za traktowanie tych przypadków. Jeśli oskarżenie jest co najmniej prawdopodobne, Biskup, Wyższy Przełożony, czy ich delegaci winni rozpocząć dochodzenie wstępne. Jeśli oskarżenie zostanie uznane za wiarygodne, sprawa winna być skierowana do Kongregacji Nauki Wiary. Po przestudiowaniu sprawy, Kongregacja wskaże Biskupowi lub Wyższemu Przełożonemu dalsze kroki które trzeba podjąć. W dokumencie przypomniano, o sankcjach jakie mogą być stosowane, wśród których, najcięższą jest kara wydalenia ze stanu duchownego.

Wyraźnie wynika z „Okólnika” troska o szybkie i skuteczne stawienie czoła problemowi nadużyć popełnionych przez duchownych i osoby zatrudnione przez instytucje kościelne oraz poszanowanie zasadniczej odpowiedzialności biskupów diecezjalnych i przełożonych zakonnych.

Podkreślono konieczność uwzględnienia ustawodawstwa cywilnego danego kraju, w szczególności norm odnoszących się do ewentualnego obowiązku powiadomienia władz świeckich o domniemanym przestępstwie.

Dochodzenie wstępne i cały przebieg procesu winny odbywać się przy zachowaniu odpowiedniej dyskrecji odnoszącej się do osób związanych z procesem i ze zwróceniem należytej uwagi na ich reputację. Duchowny oskarżony, chyba że są ku temu inne ważne racje przeciwne, powinien być poinformowany o wniesionym oskarżeniu, by miał możliwość ustosunkowania się do tegoż oskarżenia, zanim sprawa zostanie skierowana do Kongregacji Nauki Wiary.

Jak zauważa w nocie wyjaśniającej dyrektor Biura Prasowego Stolicy Apostolskiej, ks. Federico Lombardi w „Okólniku” zawarto szereg zasad i wskazań, które nie tylko ułatwią sformułowanie „Wytycznych” i jednakowy sposób podejścia władz kościelnych poszczególnych krajów do tego problemu, ale także zapewnią spójność stanowiska na poziomie Kościoła powszechnego, respektując jednocześnie kompetencje biskupów i przełożonych zakonnych. Przygotowywane „Wytyczne” powinny uwzględniać szczególną wrażliwość na sytuację ofiar, zawierać programy zapobiegania przestępstwom, wskazania dotyczące formacji alumnów seminariów duchownych i formacji stałej duchowieństwa, zasady współpracy z władzami świeckimi oraz stosowanie wydanych ostatnio norm kanonicznych. „Okólnik” został w minionych dniach wysłany do wszystkich episkopatów świata.

Jak zaznacza rzecznik Watykanu Okólnikowi towarzyszy list kard. Levady, w którym wskazano, że w wypracowywaniu „Wytycznych” powinni być zaangażowani biskupi, a także wyżsi przełożeni zakonów oraz, że kopię dokumentu poszczególne episkopaty mają przesłać do Kongregacji Nauki Wiary do końca maja 2012 r.

W „Okólniku” wskazano na konieczność szczególnej wrażliwości dla ofiar nadużyć: gotowość do wysłuchania ofiar i ich rodzin, jak też angażowanie się w udzielenie pomocy duchowej i psychologicznej. Podkreślono potrzebę rozwijania programów zapobiegania przestępstwom, aby stworzyć środowiska bezpieczne dla nieletnich. Mówiąc o formacji przyszłych duchownych wskazano na absolutną konieczność wymiany informacji na temat kandydata, który przechodzi z jednego seminarium do drugiego, a także wypracowywania w alumnach szacunku dla czystości i celibatu, kształtowania w nich postaw odpowiedzialności ojcostwa duchowego i pogłębienia znajomości dyscypliny Kościoła w tej kwestii. Zaznaczono, że kapłani winni być pouczeni o krzywdzie, jaką duchowny może wyrządzić ofierze poprzez nadużycie seksualne i o osobistej odpowiedzialności przed prawem cywilnym i kanonicznym, jak również rozpoznać to, co mogłoby być znakami ewentualnych nadużyć ze strony kogokolwiek wobec osób niepełnoletnich.

Duchowny oskarżony, aż do momentu udowodnienia mu winy, korzysta z domniemanej niewinności. Niemniej Biskup może zapobiegawczo ograniczyć wykonywanie posługi kapłańskiej w oczekiwaniu na wyjaśnienie oskarżeń. Podkreślono wagę współpracy z władzami cywilnymi, z poszanowaniem właściwych kompetencji. Zaznaczono, że chodzi o przepisy prawodawstwa cywilnego dotyczące zgłoszenia danych dotyczących przestępstwa organowi władzy do tego powołanemu. Nie można jednak naruszać tajemnicy sakramentu pokuty.

W ostatniej części wskazano na konieczność zapewnienia ofiarom pomocy, przypomniano, że osoba wnosząca oskarżenie o przestępstwie winna być traktowana z szacunkiem, a dochodzenie w sprawie oskarżeń winno przebiegać z należytym szacunkiem i przy zachowaniu zasady prywatności i dobrego imienia osób. Podkreślono konieczność uwzględnienia ustawodawstwa cywilnego danego kraju, a w szczególności norm odnoszących się do ewentualnego obowiązku powiadomienia władz świeckich o domniemanym przestępstwie, a także zabezpieczenia oskarżonemu duchownemu godnego i słusznego utrzymania. Wykluczono możliwość powrotu do wykonywania posługi kapłańskiej w sposób publiczny, jeśli owa publiczna posługa duchownego stanowiłaby niebezpieczeństwo dla osób nieletnich lub powodowałaby skandal we wspólnocie.