Kościoły greckokatolicki i prawosławny (autokefaliczny) przeszły na nowy styl

Z dniem 1 września, czyli z początkiem nowego roku liturgicznego we wschodnim chrześcijaństwie, Ukraiński Kościół Greckokatolicki (UKGK) i Prawosławny Kościół Ukrainy (PKU) przeszły oficjalnie na nowy styl, czyli zaczął w nich obowiązywać kalendarz gregoriański, zwany też nowojuliańskim. Oznacza to, że nieruchome święta kościelne z Bożym Narodzeniem na czele będą obchodzone tak jak w chrześcijaństwie zachodnim, czyli w tym wypadku 25 grudnia, a nie – jak było dotychczas – 7 stycznia. Stary styl, czyli kalendarz juliański, będzie natomiast nadal obowiązywał wobec świąt ruchomych z Wielkanocą na czele, gdyż są one wyliczane według innych zasad niż w Kościołach zachodnich.

Oba wspomniane Kościoły podjęły decyzje o przyjęciu nowego stylu niezależnie od siebie, pozostawiając jednocześnie tym parafiom i wspólnotom, które nie są przygotowane do zmian, możliwość pozostania przez pewien czas przy starym kalendarzu, zaznaczając jednak, że jest to decyzja tymczasowa i nowy styl obowiązuje nieodwołalnie.

Postanowienie o przejściu na kalendarz gregoriański podjęto na 93. sesji Synodu Biskupiego UKGK, który obradował 1-2 lutego br. we Lwowie-Brzuchowiczach. Powołano się przy tym „na liczne prośby wiernych” i na „wcześniejsze konsultacje z duchowieństwem i osobami konsekrowanymi naszego Kościoła w sprawie nabrzmiałej potrzeby reformy kalendarza liturgicznego UKGK na Ukrainie, jak również na względy duszpasterskie”. Parafiom, które są przeciwne tym zmianom, zezwolono na trzymanie się kalendarza juliańskiego do 2025 roku.

Reforma kalendarzowa objęła także greckokatolicką eparchię (diecezję) mukaczowską, która nie wchodzi w skład UKGK, oraz niektóre zagraniczne eparchie UKGK.

Z kolei Sobór Lokalny PKU na swym posiedzeniu 27 lipca br. zatwierdził postanowienie swego Soboru Biskupiego z 24 maja br. „O uregulowaniu kwestii kalendarzowej w Prawosławnym Kościele Ukrainy” i o zmianach wprowadzonych w związku z tym do oficjalnego Kalendarza Kościelnego PKU. Również tu te wspólnoty i klasztory, które chcą pozostać przy dotychczasowych zasadach, mogą przez pewien czas to robić, zaznaczono jednak, że decyzje w tej sprawie muszą być poparte przez co najmniej 2/3 ich członków i formalnie uzasadnione na piśmie. Synodalnej Komisji Teologiczno-Liturgicznej PKU polecono przygotowanie wspólnie z Synodalną Komisją Kalendarzową i z uwzględnieniem doświadczeń innych Kościołów prawosławnych, propozycji co do pewnych złożonych wypadków w tradycji liturgicznej, jakie wyłonią się przy zachowaniu tradycyjnej Paschalii i kalendarza nowojuliańskiego dla świąt nieruchomych.

Różnica między starym (juliańskim) a nowym (gregoriańskim) stylem wynosi obecnie 13 dni, ale jeszcze w XIX wieku było to 12, a w XXII wieku wyniesie już 14 dni (tzn. kalendarz gregoriański „wyprzedza” juliański o tyle dni).

Jako pierwsza zapowiedziała przejście na nowy styl prawosławna parafia wioski Kryworiwnia na Huculszczyźnie w grudniu 2022 r. Wśród grekokatolików już od 1 września 2021 styl nowojuliański obowiązuje w egzarchacie UKGK we Włoszech. Warto dodać, że na Ukrainie kalendarz gregoriański zaczął obowiązywać już w 2017 w miejscowym Kościele luterańskim a od lata ub.r. także w dwóch innych wspólnotach protestanckich: Wszechukraińskim Związku Kościołów Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów i Ukraińskim Kościele Chrześcijan Wiary Ewangelicznej. Związany z Patriarchatem Moskiewskim Ukraiński Kościół Prawosławny zapowiedział, że pozostaje wierny kalendarzowi juliańskiemu (podobnie jak Kościół rosyjski). Sprzeciw wobec przejścia na nowy styl ogłosił też „honorowy patriarcha” PKU (ale w istocie pozostający poza nim), 94-letni Filaret (Denysenko).

W odpowiedzi na reformą kalendarzową PKU i UKGK Rada Najwyższa Ukraina wprowadziła zmiany, zatwierdzone przez prezydenta, do wykazu świąt państwowych i dni wolnych od pracy. Odtąd Boże Narodzenie będzie obchodzone na szczeblu państwowym 25 grudnia, a święta państwowe i kościelne odpowiednio: 1 (dotychczas 14) października – Dzień Obrońców i Obrończyń oraz Dzień Opieki Najświętszej Maryi Panny i 15 (zamiast 28) lipca – Dzień Państwowości Ukraińskiej.

Komentatorzy podkreślają, że istotą reformy kalendarzowej jest uściślenie nie tylko dat świątecznych, ale także ich treści i kontekstu historycznego oraz oczyszczenie ich z „bajek życiowych” i resztek „ruskiego świata”, którymi obrosły one w ciągu wieków.