Kraków: „Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury”

W Krakowie zaprezentowano pierwszy tom opracowania naukowego „Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury”. „Chcemy by to była praca historyków i nie chcemy w żaden sposób uczestniczyć w bieżących wydarzeniach medialnych związanych z lustracją w Kościele” – powiedział ks. prof. Jan Szczepaniak z Papieskiego Wydziału Teologicznego. Wraz z krakowskim oddziałem IPN, PWT patronował powstaniu publikacji.

– Zastanawialiśmy się co zrobić, aby ogarnąć te 10 kilometrów akt, które znajdują się w samym Krakowie – powiedział ks. prof. Szczepaniak. Dodał, że historycy doszli do wniosku, iż nie pokuszą się o opracowanie będące syntezą nt. inwigilacji Kościoła katolickiego przez SB. „Jesteśmy więc w stanie pisać rzeczy cząstkowe i gdy uznamy, że zgromadziliśmy ich wystarczając o dużo, by dokonać pierwszych syntez, mogą powstać prace całościowe. Wiedzieliśmy że będzie to praca wieloletnia i zespołowa” – dodał ks. Szczepaniak.
Dyrektor krakowskiego oddziału IPN prof. Ryszard Terlecki odniósł się do często poruszanych wątpliwości, dotyczących sytuacji, w której w aktach nie ma podpisu osoby współpracującej z tajnymi służbami. Podpisy nie były potrzebne, gdyż bezpieka szybko zorientowała się, że domaganie się pisemnej deklaracji, mocno ograniczy liczbę współpracowników – podkreślił prof. Terlecki.
– W tamtych latach rozmowa z bezpieką nie pozostawiała żadnych wątpliwości co do charakteru spotkania. Jeśli doręczano wezwanie na komendę milicji, to było to spotkanie urzędowe. Natomiast spotkania w kawiarniach, na mieście, w prywatnych mieszkaniach, które w rzeczywistości były mieszkaniami bezpieki, w samochodach – nie pozostawiały wątpliwości co do charakteru spotkania – mówił dyrektor krakowskiego oddziału IPN.
W dyskusji udział biorą: kierujący pracami nad publikacją ze strony PAT – ks. dr hab. Jan Szczepaniak oraz ze strony IPN – prof. dr hab. Ryszard Terlecki, a także ks. bp Jan Szkodoń -przewodniczący komisji „Pamięć i Troska” badającej inwigilację Kościoła krakowskiego przez służby specjalne PRL, ks. Adam Boniecki, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego”, ks. Robert Nęcek, rzecznik archidiecezji krakowskiej, ks. Jacek Prusak z wydawnictwa WAM, które wydało książkę i Tomasz Terlikowski z „Rzeczpospolitej”.
Marek Lasota, pracownik krakowskiego oddziału IPN, jest autorem rozdziału prezentującego zawartość dokumentacji tajnego współpracownika o pseudonimie „Delta”. Już w zeszłym roku media z tym pseudonimem powiązały znanego krakowskiego duszpasterza, autora kilkudziesięciu książek ks. Mieczysława Malińskiego.
Lasota przyznaje, że badając dokumenty dotyczące duchownego miał mieszane uczucia. – Z jednej strony obowiązuje mnie rzetelność badawcza. Z drugiej strony budzą się uczucia, gdy akta dotyczą autorytetów mających ogromne zasługi na innych polach. Praca duszpasterska, publicystyczna ks. Malińskiego, była dla wielu ludzi drogą do nawrócenia, do poznania Boga. Jednak w pewnym sensie aktem uczciwości wobec tych osób jest pokazanie innych fragmentów jego życia – powiedział historyk.
Prof. PAT ks. Józef Marecki jest autorem rozdziału nt. likwidacji niższych seminariów zakonnych na terenie byłego województwa krakowskiego. Według niego, wielotomowa (jak zapowiadają obecni redaktorzy) publikacja „Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury” jest „ewenementem na skalę światową”.
– Nie ma drugiej pozycji, która tak szeroko opisywałaby stosunki państwo – Kościół w okresie komunistycznego zniewolenia. Były różne publikacje, ale dopiero ta ukazuje, jak wielkim wrogiem dla minionego systemu był Kościół. Warto podkreślić, że od pewnego momentu na ziemiach polskich Kościół był w zasadzie jedyną opozycją wobec komunizmu – powiedział ks. Marecki.
Ks. Marecki zwraca też uwagę, że żadna dotychczasowa naukowa publikacja dotycząca represji wobec Kościoła nie cieszyła się takim zainteresowaniem mediów. – Mimo wielu naszych referatów i wystąpień w Polsce i za granicą, mimo publikacji wielu prac naukowych i źródeł jak dotychczas nikt tymi badaniami się nie interesował. Myślę, że po tej publikacji to się zmieni. Pozytywnym efektem publikacji efektów naszych prac jest to, że więcej osób zainteresuje się represjami, jakich Kościół doświadczał w czasach komunizmu – dodał ks. Marecki.
Publikacja naukowa „Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury” jest wynikiem prac, działających od sierpnia zeszłego roku, dwóch komisji badających akta IPN. Ze strony PAT pracami kieruje ks. dr hab. Jan Szczepaniak, a ze strony IPN dyrektor krakowskiego oddziału tej instytucji prof. Ryszard Terlecki.
W opracowaniu zamieszczono zarówno informacje poświęcone działalności Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa, jak i sylwetki osób duchownych inwigilowanych lub pozyskiwanych przez bezpiekę. Zdecydowano również o rozszerzeniu tomu o opublikowane dokumenty Służby Bezpieczeństwa. W trakcie opracowywania tomu pierwszego zebrano też większość materiałów do tomu drugiego, który ukaże się w połowie 2007 roku.