Kraków: na Festiwalu Miłosza o cierpieniu i empatii

O cierpieniu i empatii jako dwóch elementach nierozerwalnie związanych z pracą poety mówili najwybitniejsi pisarze, poeci i tłumacze literatury z kraju i z zagranicy, podczas 7. Międzynarodowego Festiwalu Literackiego im. Czesława Miłosza. Wydarzenie odbywało się dniach 7-10 czerwca w Krakowie.

Do Krakowa przyjechała m. in. amerykańska poetka i przyjaciółka noblisty, Jane Hirshfield. – Miłosz powtarzał, że chciałby tworzyć poezję czystą, będącą zachwytem nad światem. Życie jednak sprawiało, że musiał pisać wiersze naznaczone żałobą i cierpieniem – podkreśliła. Jej zdaniem cierpienie i empatia to dwa elementy nierozerwalnie związane w pracą poety. – Twórcę nazywamy wielkim wtedy, gdy potrafi wznieść się ponad własne doświadczenie i ze współczuciem spojrzeć na innych – tłumaczyła.

O budowaniu i przekraczaniu murów mówili uczestnicy debaty „W pułapce dekretowanych prawd czy w wolności chaosu?”. Paneliści zastanawiali się m. in. dlaczego w tak krótkim czasie w Polsce nasilił się sprzeciw wobec przyjmowania uchodźców. – Podział swój-obcy jest nieunikniony. Istotne jest natomiast, jak postrzegamy obcego: czy jako kogoś interesującego, czy jako zagrożenie, w opozycji do którego budujemy własną tożsamość – mówił prof. Paweł Dybel z Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

W jego ocenie wiele zależy od tego jak w sferze politycznej definiuje się wspólnotę. – Jeśli ona idzie w kierunku budowania jedności w różnorodności, wykazuje się elementy wspólne wśród różnych grup tworzących nasze społeczeństwo, to obecność jakoś jest włączona w nią. A jeśli polega na podkreślaniu różnic, to wówczas grozi to załamaniem się wspólnoty – ocenił profesor.

W trakcie festiwalu o relacjach Miłosza i Herberta dyskutowali Andrzej Franaszek i Renata Gorczyńska. Biograf obu poetów i autorka rozmów z noblistą analizowali, jak na twórców wpłynęła wieloletnia relacja mistrz – uczeń oraz ukazali różnice i podobieństwa w postawach obu twórców. – Psychika, duma, odmienne poglądy – to wszystko w końcu ich podzieliło, ale pamiętajmy o tym, że na pewnym etapie Miłosz i Herbert tworzyli wiersze tak podobne, jakby mówili jednym głosem – podkreślała Gorczyńska.

O twórczości Zbigniewa Herberta mówił również Eugenijus Ališanka. Litewski poeta i tłumacz wyznał, że czuje więź z polskimi poetami. – Kiedyś wydawało mi się, że twórca powinien wznosić się nad bieżące sprawy, ale z czasem zrozumiałem, że to co najważniejsze kryje się bardzo blisko, w codzienności. Aby o niej pisać sięgam po ironię i maski, w których nakładaniu Herbert był mistrzem – mówił poeta.

Organizatorzy festiwalu podkreślali, jak ważny dla nich jest głos poetów z najbliższych Polsce krajów. Rosyjska poetka Maria Stiepanowa wyjaśniała, że w swoich wierszach mierzy się z trudnym dziedzictwem własnej ojczyzny. – Rosja to kraj skolonizowany przez przeszłość, a to musi znaleźć odbicie w poezji. Dopóki obrazy dawnych zdarzeń są w mojej głowie, dopóty muszę o nich pisać – wyjaśniała.

W 7. Międzynarodowym Festiwalu Literackim im. Czesława Miłosza uczestniczyli najwybitniejsi pisarze i poeci z Polski i zagranicy oraz tłumacze literatury. Hasło tegorocznego wydarzenia odnosiło się do dziennika pisarza pt. „Rok Myśliwego”. Podczas wydarzenia ogłoszeni zostali także laureaci Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. W tym roku kapituła pod przewodnictwem Abla Murcii Soriano zdecydowała się przyznać nagrodę za tom poetycki przetłumaczony na język polski szwedzkiej poetce Linn Hansén za zbiór wierszy „Przejdź do historii” w przekładzie Justyny Czechowskiej oraz Julii Fiedorczuk za tom „Psalmy”.

Organizatorami Festiwalu byli: Miasto Kraków, Krakowskie Biuro Festiwalowe i Fundacja Miasto Literatury.

Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 r. w Szetejniach na Litwie. Był poetą, prozaikiem, eseistą, tłumaczem. Laureat nagrody Nobla w roku 1980 i wielu innych prestiżowych nagród literackich, tłumaczony na czterdzieści dwa języki. Doktor honoris causa wielu uniwersytetów w USA i w Polsce.

Szkolną i uniwersytecką młodość spędził w Wilnie. Tam również debiutował jako poeta. Okupację niemiecką przetrwał w Warszawie. Po wojnie pracował w służbie dyplomatycznej PRL – w USA i we Francji do roku 1951, kiedy to zwrócił się w Paryżu o azyl polityczny.

W roku 1960 wyjechał do Kalifornii, gdzie przez dwadzieścia lat jako profesor języków i literatur słowiańskich wykładał na uniwersytecie w Berkeley. W 1980 został laureatem literackiej Nagrody Nobla.

Do roku 1989 publikował głównie w emigracyjnym wydawnictwie paryskiej „Kultury” i w Polsce poza cenzurą. Od roku 1989 mieszkał w Berkeley i w Krakowie.

Stałym i kluczowym tematem jego twórczości poetyckiej, eseistycznej i translatorskiej były dociekania religijne i filozoficzne. Przetłumaczył kilkanaście ksiąg Pisma Świętego, w tym Księgę Psalmów, Księgę Hioba i Ewangelię według św. Marka.

Poeta zmarł 14 sierpnia 2004 r. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych klasztoru ojców paulinów na Skałce w Krakowie.