Kraków: nekropolie z Podgórza na Szlaku Europejskich Cmentarzy

Dwa cmentarze z krakowskiej dzielnicy Podgórze zostały wpisane na listę Association of Significant Cemetries in Europe (ASCE). Jest to sieć skupiająca główne nekropolie Europy. Organizacja ta utworzyła „Szlak Europejskich Cmentarzy”, na którym znalazło się 49 cmentarzy z 37 miast w 16 krajach, a wśród nich stary i nowy cmentarz podgórski.

ASCE to sieć, która skupia najważniejsze cmentarze z całej Europy. Jej celem jest ukazywanie nekropolii jako istotnej części naszego kulturowego dziedzictwa, a także przypominanie, że ludzie powinni o nie dbać, ponieważ dzięki nim poznają swoją przeszłość oraz uczą się historii.

Rada tej organizacji oficjalnie zatwierdziła powołanie Szlaku Europejskich Cmentarzy, na którym znalazło się 49 cmentarzy z 37 miast w 16 krajach Europy, a wśród nich dwa cmentarze z Podgórza – stary i nowy. „Jest to pierwszy szlak kulturowy, który przebiega przez Podgórze, a drugi po Via Regia, który biegnie przez Kraków” – mówi Paweł Kubisztal, prezes Stowarzyszenia Podgórze.pl. „Inicjatywa jest nie tylko formą promocji Podgórza i tych nekropolii, ale również zwraca uwagę na to jak ważne są cmentarze jako świadectwo historii” – dodaje.

Obecnie działa już oficjalna strona szlaku www.cemeteriesroute.eu, powstaje także bank zdjęć i przygotowywane są wspólne działania promocyjne obejmujące wszystkie cmentarze wpisane na ten szlak.

Europejskie szlaki kultury są tworzone przez Radę Europy od 1987 roku. Na naszym kontynencie jest ich trzydzieści. Ich celem jest pokazanie, że dziedzictwo poszczególnych państw europejskich tworzy wspólne dziedzictwo całego kontynentu, a także ochrona zabytków i rozwój turystyki kulturowej.

Nowy cmentarz podgórski to największa nekropolia prawobrzeżnej części Krakowa i obecnie główny cmentarz Podgórza. 17 kwietnia 1900 roku jako pierwsza pochowana została na nim 23-letnia Tekla Dudek z Zakrzówka. Początkowo cmentarz miał charakter wyznaniowy, osobną kwaterę wydzielono dla protestantów. Zgodnie z zasadami prawa kanonicznego wyznaczono również specjalną kwaterę, gdzie chowano samobójców.

Wśród pochowanych na tym cmentarzu dominują środowiska robotnicze oraz kadra techniczna, a pośród nich wielu zasłużonych przemysłowców i ich rodziny. Znajduje się tam m.in. grób Pawła Turnusa, malarza i rzeźbiarza, którego prace zdobią podgórskie kościoły, a także grób Władysława Poturalskiego, który w 1891 roku otworzył pierwszą w Podgórzu księgarnię. Na tym cmentarzu, przed przeniesieniem do Kościoła św. Anny, spoczywała urna z prochami Sługi Bożego Jerzego Ciesielskiego.

Natomiast stary cmentarz w Podgórzu założony został pod koniec XVIII wieku. To miejsce spoczynku artystów, bohaterów narodowych, zasłużonych obywateli, pionierów przemysłu i handlu. Najstarszy cmentarz komunalny na terenie obecnego Krakowa, przez ponad sto lat był główną nekropolia Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza.

Pod koniec XIX wieku cmentarz zaczął się zapełniać i w 1900 roku został zamknięty. Rozpoczął się wówczas gwałtownie postępujący proces jego dewastacji.

W czasie II wojny światowej Niemcy zabrali ponad jedną trzecią cmentarza pod budowę linii kolejowej, niszcząc wiele zabytkowych nagrobków.

Na tym cmentarzu pochowany został m.in. Edward Dembowski, organizator i przywódca Powstania Krakowskiego, a także Jordan Stoyowski, tłumacz uważany za twórcę polskiego języka prawniczego.