Kraków: o nowych technologiach i ich wpływie na etykę podczas Dni Tischnerowskich

O tym, że nowe technologie w medycynie wpływają na zachowania etyczne mówił 28 marca w Krakowie prof. Marek Krawczyk, gość specjalny tegorocznych Dni Tischnerowskich. Wybitny chirurg transplantolog wygłosił wykład z cyklu „Colloquia Tischneriana”. Spotkanie odbyło się w auli Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Prof. Marek Krawczyk wygłosił wykład pt. „Etyka w medycynie zabiegowej – czy nowe technologie wpłynęły na nasze zachowania etyczne?” Profesor podkreślił, że obecnie jesteśmy świadkami niespotykanego wcześniej w historii ludzkości rozwoju biologii, biotechnologii, ale także etyki w medycynie, która stanowi zbiór norm moralnych lekarza w jego postępowaniu z pacjentami.

Zdaniem prof. Krawczyka w centrum etyki postawiony jest lekarz i dobro pacjenta. – Praktyka medyczna jest misją i powołaniem życiowym, stanowi obowiązek wobec Boga. Troska o dobro chorego, dbałość o autorytet zawodu i tajemnica medyczna to wciąż aktualne zasady w etyce lekarza – mówił.

W ocenie profesora początek XXI w. to okres przemian, które zmieniły oblicze świata i także medycyny, a przyczynił się do tego rozwój badań klinicznych, czy eksperymenty na człowieku.

– Powołaniem lekarza jest ochrona życia ludzkiego, niesienie ulgi w cierpieniu, a lekarz nie może posługiwać się wiedzą sprzeczną z tym powołaniem. Należy respektować zasady etyczne szacunku, autonomii, nie szkodzenia i sprawiedliwości. Najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego – wyjaśniał.

Według niego każdy człowiek powinien mieć zagwarantowaną wolność osobistą zgodną ze swoimi wyborami i planami. Wyjaśniał, że mówienie prawdy pacjentowi jest trudne w każdej kulturze; zwłaszcza prawdy dotyczącej rokowań na temat jego zdrowia i życia, ale informacja przekazana pacjentowi nie może prowadzić do utraty nadziei.

Prof. Krawczyk zwrócił uwagę na problemy związane z nowymi technologiami, które mają wpływ na zachowania etyczne. Podkreślił, że rozwój transplantologii sprawia, że coraz więcej osób czeka na przeszczepy i coraz bardziej odczuwalny jest niedobór, a to rodzi ryzyko handlu.

– Czy nie byłoby bezpieczniej dla dawcy i biorcy gdyby istniał system uregulowany i płatny pozyskiwania narządów od darczyńców. W systemie nieuregulowanym prawnie, funkcjonującym na czarnym rynku, (…) główne korzyści ponoszą pośrednicy – tłumaczył mówca. – Istnieją silne argumenty natury etycznej przeciwko sprzedaży narządów. Proceder niesie ze sobą możliwość korupcji. Sprzedaż z chęci zysku spowoduje, że biedny będzie podejmował ryzyko powikłań. Sprzedaż podważy szczytne relacje pacjent – chory człowiek – podkreślił prof. Krawczyk.

Prelegent wskazywał, że pojawienie się medycyny estetycznej, nazywanej inaczej „medycyną na życzenie” niesie ze sobą wiele zastrzeżeń natury etycznej. – W tradycyjnym etosie to lekarz znajdował się w centrum działania, a obecnie pacjent staje się partnerem lekarza, a nawet decyduje o wyborze terapii lub jej zaprzestania. Tak jest w medycynie luksusowej, ale czy medycyna może wykraczać poza normy, aby spełnić pragnienia i fantazje pacjenta, ponieważ za to płaci? – pytał profesor. Jak dodał, w obecnym świecie nowe technologie powinny służyć człowiekowi, a często dzieje się tak, że im więcej medycyna może, tym większe wobec niej pacjent stawia wymagania i oczekiwania. – Medycyna luksusowa, choć pretenduje do bycia medycyną to stanowi rodzaj nieterapeutycznych usług medycznych – kontynuował.

Prelegent przestrzegał także przed tym, że nowoczesne technologie mogą zmienić model stosunku pacjent – lekarz. – To może prowadzić do utraty zaufania. Fundamentem wciąż pozostaje wiedza i doświadczenie lekarzy oraz zasady etyczne, jednak należy uznać, że to dziś nie jedyne kryteria – wyznał profesor. W jego ocenie jest wiele czynników stojących w konflikcie z tymi zasadami, które w rezultacie wpływają na leczenie zredukowane do schematu, a to „unicestwia głęboki humanizm medycyny w relacji lekarz-pacjent”.

Tegoroczne 19. Dni Tischnerowskie odbywają się pod hasłem „Człowiek. Nowe wyzwania” i poświęcone są nowym wyzwaniom, którym musi dziś stawiać czoła ludzkość i polskie społeczeństwo. Celem Dni jest upamiętnienie osoby i dzieła ks. Józefa Tischnera oraz podejmowanie refleksji nad zagadnieniami, którymi się interesował. Spotkanie gromadzi co roku filozofów, naukowców, aktorów i reżyserów, którzy debatują na temat jego bogatej twórczości.

Ks. prof. Józef Tischner był filozofem, teologiem, publicystą, duszpasterzem, jednym z najwybitniejszych współczesnych europejskich filozofów chrześcijańskich. Był też jedną z najciekawszych postaci polskiego życia intelektualnego w drugiej połowie XX wieku, komentatorem naszej rzeczywistości: bezlitosnym w polemikach, a jednocześnie otwartym na różnorodność opinii i przekonań.

Do najbardziej znanych, tłumaczonych na wiele języków, książek należą „Myślenie według wartości”, „Polski kształt dialogu” i „Etyka solidarności”. W 1999 r. otrzymał Order Orła Białego – najwyższe polskie odznaczenie.

Jako filozof interesował się głównie problemami istnienia i teorii wartości, ale nie stronił od publicystyki, starając się dotrzeć swoimi przemyśleniami o Polsce, chrześcijaństwie i Kościele do jak najszerszego grona odbiorców. Był postacią bardzo popularną, obecną w mediach. Przez lata publikował w „Tygodniku Powszechnym” i „Znaku”.

Zmarł w Krakowie 28 czerwca 2000 r. w wieku 69 lat. Został pochowany w Łopusznej, skąd pochodził.