Kraków: Sztuka sakralna Małopolski – wystawa w Muzeum Archidiecezjalnym

Przez całe wakacje oglądać można wystawę „Sztuka sakralna Małopolski”, którą prezentuje Muzeum Archidiecezjalne im. Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie. Celem ekspozycji zaaranżowana na dwóch piętrach budynku przy ul. Kanoniczej 19, jest ukazanie historycznego i artystycznego bogactwa sztuki sakralnej na terenie Małopolski, wyrażonego poprzez dzieła sztuki z zakresu malarstwa, rzeźby, tkanin oraz rzemiosła artystycznego. Wystawę zorganizowano we współpracy z Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu.

Pokazywane dzieła reprezentują różne okresy, od średniowiecza do czasów współczesnych, przybliżając dwie tradycje Kościoła – Zachodnią i Wschodnią.

W pierwszej części wystawy zaprezentowane zostały dzieła pochodzące zarówno ze zbiorów własnych Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie, jak i kościołów i klasztorów Małopolski, a w szczególności Archidiecezji Krakowskiej, dzięki czemu zwiedzający mają możliwość spotkania z wieloma obiektami, które na co dzień nie są udostępniane szerszej publiczności.

Ekspozycja przybliża najważniejsze w sztuce zachodniej motywy ikonograficzne oraz symbolikę i funkcję szat i paramentów liturgicznych, podkreślając nierozerwalną więź między sztuką sakralną a liturgią.

Wśród dzieł przedstawiających Chrystusa, Maryję i świętych, można zobaczyć m.in. grupę obrazów Jakuba Mertensa z kościoła Mariackiego i Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Świętego Hieronima” przypisywanego warsztatowi Jusepe de Ribery czy „Zwiastowanie” Giovanniego Battisty Pittoniego.

Nie zabrakło też wątków krakowskich – na ekspozycji możemy zobaczyć m.in. projekt polichromii do skarbca Katedry Wawelskiej autorstwa Józefa Mehoffera, „Matka Boża karmiąca” Józefa Unierzyskiego oraz obraz „Okazanie Władysławowi Jagielle obrazu jasnogórskiego” autorstwa Floriana Cynka, przed wystawą poddany konserwacji, która ujawniła w całej pełni jego piękno.

Obok malarstwa i rzeźby, na wystawie eksponowane są zabytkowe szaty liturgiczne, zdobione motywami kwiatów umbraculum z przełomu XVIII i XIX w. oraz kielichy, puszki na komunikanty i monstrancje ze zbiorów Muzeum Archidiecezjalnego oraz wielu małopolskich parafii i klasztorów.

Wśród zaprezentowanych dzieł znajdą się prace takich złotników, jak Ján Silaši, Marcin Lekszycki czy Piotr Seip, a na szczególną uwagę zasługują także na co dzień nieudostępniane szerszej publiczności korony Matki Bożej od Wykupu Niewolników z kościoła św. Jana w Krakowie.

Na ekspozycji znajdą się także najnowsze i wcześniej niepokazywane nabytki muzeum: figura Chrystusa Zmartwychwstałego z końca XV wieku, datowane na 1420-30 r. malowidła ścienne z przedstawieniami Chrystusa umierającego na krzyżu oraz Świętej Rozmowy z kompozycją ornamentów roślinnych, a także XVII-wieczny obraz ze sceną Ukrzyżowania, pochodzący z klasztoru Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej.

Druga odsłona wystawy „Sztuka sakralna Małopolski”, zlokalizowana w trzech salach na pierwszym piętrze Muzeum Archidiecezjalnego, ukazuje sztukę cerkiewną ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, reprezentującą tereny wschodniej Małopolski. Obiekty te, pochodzące i związane historycznie z Ziemią Sądecką i polskimi Karpatami, zostały zebrane w 1947 roku w związku z poleceniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, aby podjąć akcję zabezpieczającą zabytki w opuszczonych cerkwiach łemkowskich.

Trzon udostępnionej zwiedzającym kolekcji stanowią ikony z okresu od XV do XIX wieku, z których część eksponowana jest wraz z bogatymi nastawami ołtarzowymi.

Podobnie jak w pierwszej części wystawy, prezentowane dzieła zostały podzielone ze względu na ich tematykę i najbardziej popularne w sztuce Wschodu motywy ikonograficzne. Ekspozycję otwiera rekonstrukcja ikonostasu z wnętrza cerkwi, skonstruowana z ikon pochodzących z różnych miejscowości, której towarzyszą przedmioty wykorzystywane podczas liturgii. W drugiej sali zostały przedstawione liczne wizerunki Matki Bożej i wyobrażenia świętych, w tym najstarsza i najcenniejsza w zbiorach Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu ikona – pochodząca z XV wieku Hodegetria z Nowej Wsi. Ostatnia sala przybliża tematykę ofiary Chrystusa, Jego śmierci i Zmartwychwstania.

Na podstawie zaprezentowanych obiektów można prześledzić także przemiany stylowe, zachodzące na przestrzeni wieków w sztuce cerkiewnej wschodniej Małopolski – najstarsze wizerunki z sądeckiej kolekcji prezentują bezpośrednią łączność z regułami bizantyjskimi, z kolei w ikonach wieku XVII zauważyć możemy już stopniowe przenikanie stylizacji zachodniej. Oprócz ikon, na wystawie można będzie zobaczyć m.in. malowany kosz ambony, tabernakulum, lichtarze, pulpity czy krzyże ołtarzowe i procesyjne.

Oś wystawy stanowią wypowiedzi papieża Benedykta XVI, który wielokrotnie poruszał tematykę piękna i sztuki, szczególnie w kontekście jej relacji z liturgią i bogatą tradycją chrześcijańską. To również rozważania nad pięknem – zarówno w ujęciu teologicznym, jak i tym obecnym w naszym codziennym życiu – stanowią dodatkowy wątek ekspozycji.

Wystawę „Sztuka sakralna Małopolski” można oglądać od 27 maja 2023 r. do 8 maja 2025 r. w godzinach otwarcia Muzeum Archidiecezjalnego (wtorki – niedziele, g. 10.00-17.00, ostatnie wejście godz. 16:15), przy ulicy Kanoniczej 19 w Krakowie.