Kraków: zakończyła się piąta edycja Copernicus Festival

O tym jaką rolę we wszechświecie odgrywa przypadek rozmawiali uczestnicy piątej edycji Copernicus Festival, który zakończył się dziś w Krakowie. W trakcie tygodniowego wydarzenia naukowcy, artyści i historycy omawiali temat przypadku z rozmaitych perspektyw – biologicznej, psychologicznej i teologicznej.

Wśród uczestników wydarzenia było wielu sławnych ludzi nauki i kultury z Polski i zagranicy, m. in. ks. prof. Michał Heller, Adam Zagajewski, Daniel Gilbert, psycholog z Uniwersytetu Harvarda i emerytowany profesor obserwatorium paryskiego, Jean-Pierre Lasota.

Podczas wykładu pt. „Ewolucja i przypadek” ks. prof. Michał Heller mówił, że na temat ewolucji przypadku dyskusje toczą się już od dawna i można je podzielić na trzy poziomy: dyskusje toczone przez naukowców, filozofów oraz na pozanaukowe ataki na teorię ewolucji, gdzie największą rolę odrywają emocje. Zdaniem ks. Hellera, poziom trzeci to poważny problem społeczny.

Według naukowca, w teorii ewolucji często pomija się aspekty fizyczne, a bez praw fizyki żadna ewolucja nie byłaby możliwa. – Teoria ewolucji sięga głęboko w historię wszechświata. Bez przypadku świat byłby bardzo nudny, nie byłoby struktur – wyjaśniał.

Ks. prof. Heller podkreślił, że ewolucja biologiczna wyjaśnia wszystko z wyjątkiem samej ewolucji, a ewolucji nie można wyjaśnić nie odnosząc się do praw fizyki. -Przypadki nie są czymś co działa wbrew prawom fizyki, są wkomponowane w prawa przyrody – mówił kosmolog. Jego zdaniem, racjonalność człowieka zakłada pewną wolność. – Gdy szukam rozwiązania matematycznego to muszę być wolny, aby rozważać różne możliwości, gdybym był zdeterminowany to byłoby to niemożliwe. Wolność jest potrzeba, aby być racjonalnym – tłumaczył ks. prof. Heller.

Zdaniem Bartosza Brożka, dyrektora festiwalu, nauka jest integralną i najważniejszą częścią kultury. – Przypadek (…) jest pojęciem ciekawym zarówno z punktu widzenia teorii naukowych, jak i z perspektywy kulturowej. Przypadek odgrywa kluczową rolę w najważniejszych teoriach naukowych – wyjaśniał. Jak dodał, pytanie o to, czy świat jest zdeterminowany, czy w mniejszym lub większym stopniu rządzi nim przypadek, stanowi długą historię debat oraz sporów filozoficznych i teologicznych, a problem przypadku wykracza poza naukę, stanowiąc kluczową kwestię dla ogólnej wizji świata. W jego ocenie, gdyby nie przypadek, nasz wszechświat wyglądałby zupełnie inaczej.

W festiwalu oprócz naukowców uczestniczyli m.in. artyści i historycy sztuki. Ich zdaniem, dzięki temu możliwe było pokazanie jak nauka i sztuka mogą i powinny prowadzić dialog, szczególnie wtedy, gdy dotyczy on tak ważnych kwestii jak przypadkowość we Wszechświecie i w ludzkim życiu. W trakcie debat próbowali oni znaleźć odpowiedź na pytania: czy istnieje proces myślowy bez udziału przypadku i jaką rolę w sztuce współczesnej odgrywa intuicja, a jaką rozum?

– W czasach, kiedy otoczeni jesteśmy komunikatami środków masowego przekazu, przestajemy mówić, my tylko słuchamy – mówił dr Konrad Wojnowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Tylko w rozmowie z drugim człowiekiem, w dialogu, możemy okazać to, co nieprzewidywalne – wyjaśniał.

Organizatorem festiwalu było Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, jednostka wspólna Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, która powołana została w 2008 r. na podstawie uchwał senatów obu uczelni z inicjatywy ks. prof. Michała Hellera. Współorganizatorem wydarzenia była Fundacja Tygodnika Powszechnego.