Krakowskie ślady Br. Alberta

Dziś Kościół obchodzi liturgiczne wspomnienie Brata Alberta. Przy tej okazji przypominamy niektóre krakowskie i małopolskie dzieła, które są związane z tym świętym przyjacielem osób potrzebujących i ubogich.

Adam Chmielowski urodził się w 1845 r. Po uczestnictwie w Powstaniu Styczniowym, a także przebyciu niewoli rosyjskiej, podczas której amputowano mu nogę, odbył studia malarskie w Paryżu i Monachium. W każdym środowisku, w którym przebywał, odznaczał się wielkim przywiązaniem do wiary chrześcijańskiej.

W 1884 r. osiadł w Krakowie, gdzie obok pracy artystycznej, zaczął interesować się problemami ludzi z marginesu, a także trudnościami osób troszczących się na co dzień o kawałek chleba dla rodziny. W tym czasie namalował także słynny obraz „Ecce Homo”, czemu towarzyszyła bardzo głęboka kontemplacja, co doprowadziło do okrycia swego prawdziwego powołania.

Rok 1887 to rok, w którym Adam Chmielowski, ceniony malarz i uczestnik krakowskiego życia elit artystyczno-intelektualnych, staje się członkiem III Zakonu św. Franciszka. Od tej pory znany jest jako Brat Albert.

Dwie rodziny zakonne

Złożenie ślubów zakonnych przez Adama Chmielowskiego rok później, w 1888 r., dało początek Zgromadzeniu Braci Albertynów. Kilka miesięcy potem zawarł także umowę z magistratem miasta Krakowa, na mocy której pierwsza ogrzewalnia miejska mieszcząca się na ulicy Piekarskiej na Kazimierzu przeszła w jego zarządzanie.

W 1889 r. pod swoją opiekę br. Albert wziął także ogrzewalnię dla kobiet. Tam pomocą była mu grupa kobiet pod kierownictwem Bernardyny Jabłońskiej. To właśnie one były zalążkiem Zgromadzenia Sióstr Albertynek, które zostało założone w celu niesienia pomocy najbiedniejszym i najbardziej opuszczonym bliźnim.

Naczelną zasadą obu zgromadzeń było radykalne ubóstwo oraz brak posiadania i przywiązania do czegokolwiek. Nowicjat był bardzo surowy – formacja dla kandydatów organizowana była w domach pustelniczych m.in. na Kalatówkach pod Zakopanem. Miało to doprowadzić do wycofania zawczasu osób słabszych, gdyż do trudnej pracy w przytuliskach potrzeba było osób zahartowanych zarówno moralnie, jak i fizycznie. Drugą cechą braci i sióstr była pełna miłości i ofiarna służba ubogim.

Albertyni

Wspólnota albertyńska otrzymała własną Konstytucję i Regułę św. Franciszka z Asyżu po śmierci założyciela. W 1928 r. została także zagregowana do Zakonu Ojców Franciszkanów Konwentualnych.
Tuż przed II wojną światową zgromadzenie charakteryzował wyjątkowy rozkwit – 100 braci posługiwało w kilkunastu domach zakonnych, organizując schroniska dla sierot i ubogich, a także prowadząc drukarnie i warsztaty. W okresie komunizmu wiele domów albertyńskich zostało zamienionych na placówki dla osób przewlekle lub psychicznie chorych.

Dopiero przemiany społeczne po 1989 r. otworzyły nowe możliwości przed zgromadzeniem. Powstały nowe dzieła dla osób bezdomnych, ubogich oraz zaniedbanych duchowo i materialnie. Obecnie bracia albertyni prowadzą w Krakowie placówki dla bezdomnych mężczyzn (noclegownię, przytulisko i mieszkania chronione pomagające wychodzić z bezdomności), domy pomocy społecznej dla niepełnosprawnych umysłowo i fizycznie, a także kuchnię dla ubogich.

Instytucją wspomagającą albertyńskie dzieła jest Fundacja Zgromadzenia Braci Albertynów, która powstała 2010 r. w celu wspierania materialnego, finansowego, prawnego oraz organizacyjnego placówek charytatywno-opiekuńczych prowadzonych przez zgromadzenie. Swoje cele Fundacja realizuje poprzez tworzenie miejsc pracy, pozyskiwanie środków oraz udzielanie pomocy finansowej i rzeczowej osobom bezdomnym i dziełom je wspomagającym. Fundacja wspiera także projekty poza granicami kraju, w tym przytulisko dla bezdomnych mężczyzn i kuchnię dla ubogich w Zaporożu na Ukrainie oraz budowę Domu Miłosierdzia we Lwowie.

Albertynki

Obłóczyny siedmiu pierwszych sióstr zgromadzenia odbyły się w 1891 r. w kaplicy arcybiskupów krakowskich w obecności Brata Alberta i kard. Albina Dunajewskiego. Początkowo siostry mieszkały w przytulisku przy ul. Skawińskiej w Krakowie, a kierował nimi bezpośrednio założyciel.
Pierwszą przełożoną generalną mianował sam Br. Albert. W 1902 r. została nią Bernardyna Jabłońska, która na czele wspólnoty stała przez 38 lat. Była ona także autorką Konstytucji zapewniającej stabilizację prawną zgromadzenia.

Siostry albertynki odczytują swój charyzmat wpatrując się w ikonę „Ecce Homo” – mają służyć najbardziej potrzebującym bliźnim. Tym ofiarniej, im bardziej wizerunek ich synostwa Bożego jest zatracony.
Obecnie zgromadzenie prowadzi działalność w 69 placówkach – 59 w Polsce i 13 w różnych częściach świata, m.in. w Argentynie, Rosji, Stanach Zjednoczonych i Watykanie.

Warto wspomnieć o Muzeum św. Brata Alberta w Igołomii, które prowadzą właśnie siostry. Znajduje się ono na miejscu domu, gdzie urodził się Adam Chmielowski. Wnętrze muzeum jest podzielone na część audiowizualną i ekspozycyjną. Najpierw zwiedzający zapoznają się z filmem o świętym, a następnie poznają klimat jaki mógł panować w domu zamieszkałym przez rodzinę Chmielowskich. Wśród eksponatów znajdują się m.in. kopia wpisu z księgi metrykalnej parafii igołomskiej dotycząca chrztu Br. Alberta czy pamiątki i meble z połowy XIX w.

Albertynki są także aktywne w internecie – na facebookowym profilu „Albertynki i przyjaciele” czy na stronie internetowej www.otworzserce.pl. „Po pierwsze chcemy pokazać czym zajmujemy się jako siostry. Pojawiają się tam także propozycje różnych spotkań, które organizujemy. Wszystko po to, by młodzi, dla których przestrzeń wirtualna jest obecnie największym źródłem informacji, mogli zobaczyć, że Brat Albert i jego przesłanie życia jest nadal aktualne” – opisała s. Teresa Pawlak.

Zgromadzenie założyło także Fundację „Po pierwsze CZŁOWIEK”, której głównym celem jest przychodzenie z pomocą osobą znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej. Formą realizacji tego celu jest udostępnianie mieszkań treningowych, które umożliwiają przejście od bezdomności do prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego. Mieszkania te zlokalizowane są w budynku przy ul. Woronicza 3b, który wcześniej był użytkowany przez siostry.

Inspirowani Bratem Albertem

W środowisku sympatyków idei albertyńskiej narodziła się Fundacja im. Brata Alberta. Ma ona swoje początki w Duszpasterstwach Osób Niepełnosprawnych i wspólnot „Wiara i Światło”. Oficjalnie została powołana w 1987 r. przez Zofię Tetelowską, Stanisława Pruszyńskiego i ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego, obecnego jej prezesa.

Działania fundacji polegają między innymi na prowadzeniu domów stałego pobytu, domów pobytu dziennego, warsztatów terapii zajęciowej czy ośrodków adaptacyjnych, a także szkół i przedszkoli integracyjnych. Aktualnie instytucja skupia 32 placówki, w których opiekę znajduje ponad 1200 wychowanków.

„Tworzy ją zaangażowanie opiekunów, pracowników, wolontariuszy i przyjaciół. Podobnie jak ich Mistrz – Brat Albert, pracownicy Fundacji spoglądają z troską na ludzi, którzy znajdują się na marginesie zainteresowania współczesnego świata, na osoby niepełnosprawne intelektualnie, upośledzone w stopniu umiarkowanym lub znacznym, które utraciły swoich rodziców i opiekunów” – napisano na stronie internetowej dzieła.

Fundacja dba także o to, by niepełnosprawni nie byli izolowani z życia społecznego. Mają temu służyć cykliczne imprezy, organizowane na skalę ogólnopolską, takie jak: Integracyjny Bal Karnawałowy, Ogólnopolski Przegląd Twórczości Teatralno-Muzycznej Osób Niepełnosprawnych Albertiana czy Integracyjna Pielgrzymka dla Osób Niepełnosprawnych i ich Rodzin.

Instytucja nagradza także osoby, które swoim życiem niosą pomoc osobom niepełnosprawnym. Od 1997 r. medale św. Brata Alberta otrzymali m.in. kard. Franciszek Macharski, kard. Stanisław Dziwisz, Andrzej Zoll czy Marcin Przeciszewski. Odznaczenie przedstawiające św. Brata Alberta przytulającego dzieci zaprojektował Krzysztof Sieprawski, podopieczny Schroniska dla Niepełnosprawnych w Radwanowicach.

Sanktuarium świętego

Istotnym punktem na mapie Krakowa, które stale przypomina o charyzmacie Br. Alberta jest również Sanktuarium „Ecce Homo”. Pierwszy projekt budowli wykonano już w 1981 r., jednak pojawiły się problemy z lokalizacją obiektu. Ostatecznie sanktuarium powstanie przy ul. Woronicza 10 w Krakowie – przy Domu Generalnym Sióstr Albertynek.

Beatyfikacja Br. Alberta w 1983 r. sprawiła, że jego kult wzrósł ogromnie. Kilka dni później jego relikwie przewieziono z kościoła Ojców Karmelitów Bosych do kaplicy zgromadzenia, przy którym miała powstać nowa świątynia. Kościół poświęcił kard. Franciszek Macharski dnia 17 czerwca 1985 r., a oficjalnie do rangi sanktuarium podniósł go 12 lat później.

„W tym miejscu jest zawarty cały charyzmat albertyński, zwłaszcza w wymowie obrazu 'Ecce Homo’. On właśnie ukazuje każdemu, kto tu przybywa, że w drugim, zwłaszcza potrzebującym człowieku, jest przecież Chrystus. To sanktuarium bardzo mocno przypomina o przesłaniach, które swoim życie tak jednoznacznie głosił Br. Albert” – powiedziała s. Teresa Maciuszek, przełożona generalna albertynek.