Krótka historia kina religijnego

E-lite Distribution, w ramach nowej kolekcji filmów „Ludzie Boga” proponuje film o papieżu Janie Pawle I.

Wielkie widowiska – „Ben Hur” (1925)

Do premiery kolejnego filmu opartego na powieści Lew Wallac’a trzeba było czekać do roku 1925, kiedy na ekrany wszedł „Ben Hur” w reżyserii Freda Niblo z Ramonem Novarro w roli tytułowej. Było to wielkie widowisko, najkosztowniejszy film z okresu filmu niemego. Film przeszedł do historii kina, do dzisiaj wywiera wrażenie epickim rozmachem i wieloma znakomicie sfilmowanymi scenami, m.in. wyścigiem rydwanów.

Początkowo, w okresie przygotowawczym, producenci myśleli o obsadzeniu w roli tytułowej Rudolfa Valentino, a jako potencjalnych kandydatów na reżysera brano pod uwagę Ericha von Stroheima, Marshalla Neilana, a także Rexa Ingrama. Film wyprodukowało powstałe niedawno studio Metro-Goldwyn-Mayer.

Przygotowania do produkcji filmu rozpoczęły się w październiku 1923 roku we Włoszech. Na początku 1924 roku rozpoczęły się zdjęcia pod kierunkiem Charlesa Brabina. Od początku też studio prześladował pech. Nieustanne opóźnienia, zła pogoda, a także problemy językowe nałożyły się na trudności jakie zwykle występują przy realizacji tak ogromnych produkcji.

W czasie kręcenia scen wyścigu rydwanów, jedno z kół odpadło, a kaskader powożący rydwanem wypadł z niego i zginął na miejscu.

Brabin nie mógł się też dogadać ze scenarzystką, June Mathias. Na początku czerwca 1924 roku producenci wstrzymali zdjęcia, wyrzucili Brabina, Mathias i George’a Walsha, który grał główną rolę. Nazwisko Brabina nie znalazło się później w czołówce filmu, chociaż w filmie wykorzystano niektóre reżyserowane przez niego sceny.

Kup film o Janie Pawle I »

Do Rzymu zza oceanu popłynęła nowa ekipa, w tym reżyser Fred Niblo, nowi scenarzyści Carey Wilson i Bess Meredyth oraz Ramon Novarro. 12 sierpnia 1924 roku Niblo rozpoczął realizację filmu. Ekipa przebywała przez kilka miesięcy w Rzymie, gdzie kręcono sceny rozgrywające się w Jerozolimie, natomiast sceny bitewne kręcono w okolicach Livorno. Część scen kręcono też w Afryce Północnej. Wiosną 1925 roku ekipa wróciła d USA, gdzie w Culver City jesienią zdjęcia zakończono.

Spektakularne sceny wyścigu kwadryg filmowała ekipa pod okiem Reevesa Masona, który był specjalistą od realizacji scen batalistycznych. Chociaż scenografię do nich przygotowano w okolicy Rzymu ostatecznie sceny te zostały nakręcone w Południowej Kalifornii. Według ówczesnych doniesień prasowych zdjęcia scen wyścigu przy użyciu 40 kamer trwały dwa miesiące i kosztowały 0,5 miliona dolarów. Jednym z asystentów reżysera przy realizacji tych scen był młody William Wyler, który w 1959 roku nakręcił najgłośniejszą wersję „Ben Hura”. Spośród 60 tys. metrów taśmy jaką zużyto do nakręcenia scen wyścigu w montażu ostało się tylko 229 metrów. Później wielokrotnie sceny wyścigu naśladowano w innych filmach. W remake’u z 1959 roku kręcono je dokładnie scena po scenie, skopiowano je w „Księciu Egiptu”, a nawet stanowiły wzór dla twórców „Mrocznego widma”, jednego z epizodów „Gwiezdnych wojen”.

Pierwsza część filmu w której przedstawiono okoliczności związane z narodzinami Chrystusa stanowi prolog do właściwej opowieści. Sekwencje Narodzenia, jak również kilka innych w filmie, zostały zrealizowane w Technicolorze, co w owym czasie było nowością. Wiele innych scen zostało pokolorowanych w rożnych odcieniach. W filmie nigdy nie widzimy twarzy Chrystusa.

Po premierze recenzenci rozpływali się w zachwytach nad filmem. Wielu uznało, że jest najlepszym filmem jaki do tej pory wszedł na ekrany. Branżowe „Variety” pisało „że teraz nie ma już powodu, by w przyszłości ponownie przenieść film na ekran”. Krytycy docenili występ Francisa X. Bushmana w roli Messali, wyróżnili też Betty Bronson jako Marię, matkę Jezusa, natomiast mieli pewne zastrzeżenia do kreacji Ramona Novarro. Novarro nie był wtedy nowicjuszem w filmie, grał już wiodące role od roku 1917, ale dopiero rola żydowskiego księcia przyniosła mu sławę.

Budżet najkosztowniejszej produkcji epoki kina niemego wyniósł 3 967 tys. dolarów, a wpływy z rynku amerykańskiego i zza granicy wyniosły ponad 9 300 tys. „Ben Hur” ponownie wszedł na ekrany kin w latach 1931/32 w skróconej wersji i do tego ze ścieżką muzyczną Williama Axta i Davida Mendozy oraz efektami dźwiękowymi. Podobno kilka scen, w tym m.in. scena z nagim przykutym do ściany mężczyzną na galerach, zostało usuniętych przez cenzurę. Z upływem czasu kolorowe sekwencje w Technicolorze zostały zastąpione przez czarno-białe. Dopiero w latach 80. odnaleziono uważane za zaginione kolorowe sekwencje w archiwum filmowym w Czechach.

Ogromne koszty produkcji i umowa z producentem sztuki Abrahamem Erlangerem, właścicielem praw do powieści, sprawiły, że film przyniósł wytwórni MGM finansową stratę. Ostatecznie jednak uznanie krytyki i prestiż jaki przyniósł film pozwoliły MGM uzyskać pozycję jednego z głównych studiów filmowych na rynku amerykańskim.

W 1987 roku dzięki patronatowi brytyjskiej Thames Television dokonano rekonstrukcji filmu.

Przywrócono wycięte wcześniej sceny, a muzykę wykonywaną przez Orkiestrę Filharmonii Londyńskiej napisał Carl Davis.

Ben Hur (1925), reż. Fred Niblo, wyk: Ramon Novarro (Judah Ben Hur), Francis X. Bushman (Messala), May McAvoy (Esther), Betty Bronson (Mary), Kathleen Key (Tirzah),
Amrah Winter Hall (Jóżef z Nazaretu), USA, 129 minut

Jan Paweł I (papież od 26 sierpnia do 28 września 1978 roku)

Urodził się 17 października 1912 roku w Forno di Canale, dziś zwanej Canale d’Agordo, w pobliżu Belluno, w wielodzietnej, robotniczej rodzinie. W wieku 11 lat, wbrew początkowym sprzeciwom ojca znanego z socjalistycznych poglądów, wstąpił do niższego seminarium w Feltre. W 1935 roku ukończył seminarium duchowne w Bellono, gdzie 7 lipca przyjął święcenia kapłańskie i został wikarym w swojej parafii. Następnie nauczał teologii w seminarium w Bellono i pisał pracę doktorską „Początek duszy ludzkiej według Antonio Rossiniego”. Pracę doktorską obronił w 1947 roku na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Pełnił wiele funkcji kościelnych, był m.in. sekretarzem międzydiecezjalnego synodu w Felteri Bellono, prokanclerzem i wikariuszem generalnym w Bellono, a w grudniu 1958 roku papież Jan XXIII mianował go biskupem diecezji Vittorio Veneto. Z wiernymi witał się jak z przyjaciółmi, mając szeroko rozpostarte ramiona i z radosnym uśmiechem na twarzy. Był niezwykle skromny, jeździł na rowerze, nosił pocerowaną sutannę.

Uczestniczył też w pracach komisji Soboru Watykańskiego II. 15 grudnia 1969 roku papież Paweł VI mianował go patriarchą Wenecji. W tym czasie opublikował szereg artykułów w „Posłańcu św. Antoniego” w formie listów do fikcyjnych, a także historycznych postaci, w tym m.in. Marka Twaina, Pinokia, Karola Dickensa, Hipokratesa, Jesusa. Poruszał w nich istotne problemy nurtujące współczesne mu społeczeństwo, w każdym z nich zawarty był religijny morał. Listy te zostały zebrane w książce „Illustrissimi” wydanej w 1978 roku.

W latach 1972-1975 pełnił funkcję wice przewodniczącego Konferencji Episkopatu. W marcu 1973 otrzymał kapelusz kardynalski. Po śmierci Pawła VI 26 sierpnia 1978 roku, w trzeciej turze głosowań został wybrany papieżem i przyjął, po raz pierwszy dziejach Kościoła, podwójne imię Jan Paweł I, co oznaczało, że zamierza kontynuować dzieło swoich poprzedników. W swoim pierwszym przemówieniu zapowiedział wdrażanie w życie reform Soboru Watykańskiego II, potwierdził konieczność zachowania dyscypliny w życiu duchownych i świeckich.

Jego pontyfikat trwał 33 dni. Rano 29 września 1978 roku znaleziono go martwego w jego pokoju w Watykanie. Zmarł z powodu silnego zawału serca. Fakt, że nie przeprowadzono autopsji, sprawił, że pojawiły się nie mające podstaw podejrzenia o otrucie papieża przez ludzi związanych z aferą finansową Banco Ambrosiano.

Papież Luciani, uśmiech Boga, reż. Giorgio Capiatani, wyk.: Neri Marcorè (Albino Luciani), Josè Maria Blanco Martinez (karydnał Villot), Franco Interlenghi (Monsignor Casaroli), Gabriele Ferzetti (Cardinal Siri), Jacques Sernas (Monsignor Marcinku) , muzyka: Marco Frisina, Włochy 2006

Miniserial zrealizowany dla włoskiej telewizji publicznej RAI przez Giorgio Capiataniego opowiada o życiu i krótkim pontyfikacie Jana Pawła I. Papieża odtwarza znany włoski aktor komediowy Neri Marcore. Scenarzyści, prócz udokumentowanych i dobrze znanych faktów, przedstawiają także wydarzenia, co do których nie ma pewności, czy w rzeczywistości zaistniały.

Jest na przykład w filmie scena spotkania kard. Lucianiego z siostrą Łucją, ostatnią z trójki pastuszków, którym w 1917 r. w Fatimie ukazała się Matka Boska. – Widzę biskupa odzianego w biel, na czele Kościoła Rzymskiego – mówi siostra kardynałowi. W filmie pojawia się kilkakrotnie kardynał Karol Wojtyła, następca Jana Pawła I. Film kończą słowa reportera stanowiące jak gdyby podsumowanie życia i działalności Jana Pawła I – W osobie Albina Lucianiego tracimy papieża, kochanego jak dobry ojciec, który umiał zrozumieć ludzi i rozmawiać z nimi. Ktoś powiedział o nim: „Dla nas był zawsze Uśmiechem Boga.”

Premierowy pokaz film w Watykanie z udziałem Benedykta XVI odbył się 8 października 2006 roku w sali kinowej Papieskiej Rady Środków Społecznego Przekazu w Pałacu św. Karola. „Mogliśmy przeżyć na nowo sugestywne momenty z życia Kościoła w ubiegłym wieku. Przede wszystkim mogliśmy przypomnieć sobie miłą i łagodną postać Papieża mocnego w wierze, trzymającego się zasad, ale zawsze otwartego i uśmiechniętego…” mówił Ojciec Święty po projekcji – „Wierny tradycji i otwarty na odnowę, Sługa Boży Albino Luciani jako kapłan, biskup i papież, był niezmordowany w pracy duszpasterskiej, mobilizując nieustannie duchowieństwo i świeckich do dążenia, na różnych polach apostolstwa, do jedynego i wspólnego ideału świętości. Jako nauczyciel prawdy i zapalony katecheta z typową dla siebie urzekającą prostotą przypominał wszystkim wierzącym o zaangażowaniu i radości ewangelizacji, podkreślając piękno chrześcijańskiej miłości, jedynej sile zdolnej pokonać przemoc i zbudować bardziej braterską ludzkość”.

Twórcy filmu

Giorgio Capitani, reżyser filmu

Weteran włoskiego kina. Urodził się w 1927 roku, jest reżyserem i scenarzystą. W swojej karierze nakręcił kilkadziesiąt filmów telewizyjnych i kinowych, różnych gatunkowo. Do najbardziej znanych należą: „Puccini” (2009), „Jan XXIII, papież pokoju” (2006), „Św. Rita” (2004), czy „Generał Della Chiese” (2007).

Neri Marcorè, odtwórca roli tytułowej

Urodził sie w 1966 roku. Włoski aktor, imitator, prezenter telewizyjny i piosenkarz.

Marco Frisina, kompozytor

Urodził się w 1954 roku, jest autorem wielu utworów muzyki sakralnej, a także muzyki do filmów o tematyce religijnej, w tym filmowej biografii Jana Pawła II w reżyserii Johna Kenta Harrisona. Od lat jest odpowiedzialny za oprawę muzyczną katolickich uroczystości religijnych w Rzymie i w Watykanie. Jego muzyka była również wykonywana przez uczestników Światowych Dni Młodzieży. Od 1991 roku jest dyrektorem Urzędu Liturgicznego Wikariatu Rzymskiego oraz mistrzem i dyrektorem Laterańskiej Scholi Papieskiej. Był konsultantem i kompozytorem „Biblii”, międzynarodowej serii filmów fabularnych na podstawie Biblii. Wiele jego kompozycji wydano na płytach.