Krytyk Patriarchatu Moskiewskiego usunięty ze stanu duchownego

Jeden z najbardziej znanych rosyjskich publicystów prawosławnych, a zarazem surowy krytyk Patriarchatu Moskiewskiego o. protodiakon Andriej Kurajew został wydalony ze stanu duchownego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP). Odpowiedni dekret w tej sprawie wydał 28 kwietnia patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl, powołując się przy tym na wcześniejsze orzeczenia Eparchialnego (Diecezjalnego) Sądu Moskwy z 29 grudnia 2020 i 4 marca 2021 r.

Obecna decyzja głowy RKP oznacza ustanie działania moratorium sprzed dwóch lat na usunięcie duchownego, którego chciano w ten sposób ukarać za jego krytyczne wobec RKP i osobiście patriarchy wypowiedzi. Wspomniany moskiewski sąd eparchialny 29 grudnia 2020 uznał te działania za podlegające tego rodzaju karze. Wcześniej, bo 4 kwietnia tegoż roku zabroniono mu sprawowania liturgii. Cyryl potwierdził tę decyzję sądu, ale wstrzymał działanie tego wyroku, aby – jak to uzasadnił – dać oskarżonemu czas na „opamiętanie się” i na „pokajanie się” (czyli pokutę) oraz na powrót na drogę Kościoła.

Obecnie – jak głosi dekret patriarszy – po upływie ponad dwóch lat, gdy duchowny nie wykazał „ani w słowach, ani w czynach oznak pokuty”, m.in. nie zaprzestał „swej niszczycielskiej działalności”, moratorium przestało obowiązywać i protodiakon przestał być duchownym RKP.

Chociaż z punktu widzenia hierarchii Patriarchatu krytyczne wobec niego poglądy i wypowiedzi Andrieja Kurajewa od dawna wywoływały niezadowolenie, a nawet oburzenie, to na usunięcie go ze stanu duchownego zdecydowano się dopiero po rozpoczęciu przez Rosję 24 lutego 2022 pełnowymiarowej agresji przeciw Ukrainie. Protodiakon od początku ostro ją potępiał, krytykując zarówno władze na kremlu, jak i postawę swego Kościoła, zwłaszcza patriarchy.

Wbrew oficjalnej propagandzie , wedle której na Ukrainie nie toczy się wojna, ale trwa tzw. „specjalna operacja wojskowa”, nazywał rzeczy po imieniu. Szczególnie ostro sprzeciwiał się usprawiedliwianiu tej wojny w kategoriach religijnych i nazywaniu jej „świętą” lub „mistyczną”, jak to kilkakrotnie uczynił zwierzchnik RKP.

Komentując obecną decyzję w swojej sprawie, o. Kurajew napisał w Internecie, iż „prawo współsłużenia [koncelebry] z obecnym patriarchą Cyrylem, to znaczy z takim, jakim on sam siebie zrobił, jest wątpliwym zaszczytem. Nie zabiegałem o to i nie uważam tego za potrzebne”. Jednocześnie przyznał, że patriarcha konstantynopolski Bartłomiej powiedział przed rokiem, iż nie może przyjąć jego odwołania od decyzji sądu eparchialnego, dopóki nie zapadł ostateczny wyrok. Teraz już to nastąpiło, co jednak nie oznacza, że skorzystam z takiej możliwości – stwierdził protodiakon.

Andriej Kurajew jest jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych duchownych-misjonarzy RKP, a swą popularność zawdzięcza zarówno wielkiej wiedzy i erudycji, jak i dużej aktywności w mediach społecznościowych, m.in. na portalu „Żywy Dziennik” (Żywoj żurnał), będącym rosyjskim odpowiednikiem Facebooka. Wiadomość o usunięciu go ze stanu duchownego była czwartą najczęściej czytaną przez rosyjskich internautów. Uważa się, że wiele osób właśnie dzięki jego tekstom i wystąpieniom publicznym przyszło (lub powróciło po latach) do Kościoła, w tym także dość liczne grono dzisiejszych biskupów. I to ta ogromna popularność medialna sprawiła, że władze RKP tak długo go tolerowały.

Wcześniej Kurajew był referentem w sekretariacie poprzedniego patriarchy Aleksego II i jednym z najbliższych współpracowników metropolity Cyryla, który 1 lutego 2009 został jego następcą. Ale po wyborze Cyryla na nowego patriarchę, w miarę jak coraz bardziej rozszerzał on swoją władzę i umacniał swoją pozycję, protodiakon zaczął coraz ostrzej krytykować jego sposób rządzenia i całą strukturę kościelną. Zarzucał władzom RKP pogłębiające się oddalanie się od parafian, rozbudowę biurokracji i cofanie się Kościoła w sprawach zarówno teologicznych, jak i społecznych. Obecnie doszła do tego krytyka i jednoznaczne potępienie agresywnej wojny Rosji przeciw Ukrainie, pochwalanej przez Patriarchat Moskiewski i głoszonej przezeń „teologii wojny”. W sierpniu 2022 został z tego powodu skazany na grzywnę.