Ks. prof. Paul Zulehner: potrzebujemy teologii pokoju odpowiedniej dla wojennych okopów

W obliczu wojny w Ukrainie potrzebna jest dziś „nie piękna teologia pokoju dla sal wykładowych i uroczystych przemówień, ale teologia pokoju odpowiednia dla wojennych okopów” – podkreślił to wiedeński teolog i socjolog religii ks. prof. Paul Zulehner w tekście wykładu pt. „Religie – nadzieja w chwiejącym się świecie” udostępnionym austriackiej agencji katolickiej Kathpress.

Według ks. prof. Zulehnera to, co należy publicznie omówić, to nie warunki, w których można prowadzić sprawiedliwą wojnę – czym od dawna zajmuje się chrześcijańska etyka pokoju – „ale jak wydostać się z niesprawiedliwej wojny”. Przede wszystkim osoby bezpośrednio dotknięte wojną muszą podjąć decyzję w tej sprawie, na przykład w sprawie warunków zawieszenia broni.

Według niego ważnym pytaniem „teologii pokoju” jest: „Kto negocjuje i decyduje o zawieszeniu broni? W jaki sposób można sprawiedliwie i trwale zakończyć bezsensowne zabijanie ludzi, niszczenie miast takich jak Mariupol czy Bachmut, zbrodnie wojenne w Buczy, zbrodnie ekologiczne, takie jak wysadzenie tamy w Kachowce, a ostatecznie planowane zniszczenie niepodległości państwa?”. Ks. prof. Zulehner odniósł się do kryteriów sformułowanych przez niemieckiego teologa Johanna B. Metza (1928-2019), jednego z twórców teologii politycznej. Podstawowy podmiot takich negocjacji leży po stronie tych, którzy cierpią, tj. tych, których to bezpośrednio dotyczy. Co więcej, takie negocjacje zakończyłyby się sukcesem tylko wtedy, „gdyby każda ze stron pamiętała o cierpieniu drugiej”.

Jego zdaniem celem nie może być „totalny pokój”. Ks. prof. Zulehner wskazał na ostrzeżenie słowackiego pisarza Michala Hvorecky’ego: „Musi to być „sprawiedliwy pokój”, który nie narusza godności każdego narodu, jego prawa do autonomii, samostanowienia i integralności jego terytorium, i który ma roszczenie do usunięcia zniszczeń wojennych dokonanych przez agresora”. Teolog przypomniał słowa Psalmu 85: „ucałują się sprawiedliwość i pokój”.

„Uczciwy dialog pokojowy jest konieczny nie tylko ze względu na pojednanie wrogich narodów po wojnie”, podkreślił teolog. Jak pokazały prace komisji pojednania w RPA i Rwandzie, zajmie to dziesięciolecia. „Religie mogą wnieść w to decydujący wkład”, jest przekonany ks. prof. Zulehner. „Pojednanie jest bowiem częścią podstawowej misji wszystkich religii” – zaznaczył.

Teolog krytycznie zauważył, że – jak pokazał na przykład przyjazny Putinowi kurs patriarchy moskiewskiego Cyryla – religie są „często częścią problemu, a nie rozwiązaniem”. Religie potrzebują regularnego samooczyszczania, na przykład Kościoły poprzez Ewangelię: „Tylko religie odnowione na podstawie własnych źródeł podsycają nadzieję, że obecne wyzwania, które powodują, że świat się chwieje, nie będą śmiercią ziemi i ludzkości, ale bólami narodzin świata, w którym ludzie żyją w sprawiedliwości i pokoju w harmonii z naturą” – podkreślił ks. prof. Zulehner.

Zaznaczył też, że chrześcijaństwo ma potężne źródła wiarygodnej teologii pokoju wskazując na błogosławieństwo Jezusa dla czyniących pokój, Bożej obietnicy przy narodzinach Jezusa o pokoju wśród ludu, Jego łaski lub wizji „przekucia mieczy w lemiesze” proroka Izajasza.

Ks. prof. Zulehner podkreślił ogromny potencjał nadziei związany z religiami, zwłaszcza w dzisiejszym „chwiejącym się świecie” w sytuacji wielu kryzysów. „To wielki dar niebios, że religie łączą z Bogiem. Religie tworzą więź, tj. powrót do źródła pierwotnego zaufania. Z jednej strony pozwala to wierzącym wytrwać w swoich lękach. Z drugiej strony wiara czyni ludzi odpornymi na zewnętrzne presje” – zaznaczył teologii i przypomniał słowa Jana Pawła II, który powiedział podczas Mszy św. w Krakowie w 1979 roku, ze kto zgina kolano przed Bogiem, już nigdy nie zegnie go przed żadną partią. „W ten sposób bycie związanym z Bogiem pozbawia wszystkich religijnych fundamentalistów i politycznych populistów ich postaw biznesowych, a mianowicie strachu i chęci podporządkowania się. Religie, które nie są częścią problemu, ale rozwiązania, czynią nas wolnymi i solidarnymi” – zaznaczył austriacki teolog

Ks. prof. Zulehner miał wygłosić wykład podczas Międzynarodowej Konferencji Pedagogicznej w Salzburgu, która w tym roku poświęcona jest tematowi „Wzmacnianie zaufania”.