Ks. prof. Szostek o sumieniu podczas spotkania Papieskiej Uczelni Młodzieżowej

Otwartość na prawdę i wrażliwość moralna to najważniejsze elementy sumienia – przypomniał ks. prof. Andrzej Szostek uczestnikom spotkania w ramach Papieskiej Uczelni Młodzieżowej 7 kwietnia. Spotkanie w lubelskim Seminarium Duchownym było już trzecim z kolei, w ramach realizacji inicjatywy zaplanowanej jeszcze przez abp. Józefa Życińskiego.

Były rektor KUL i uczeń Karola Wojtyły przybliżył młodym różne poglądy na kwestię, czy sumienie ludzkie należy formować, a jeśli tak, to co w procesie kształtowania jest najważniejsze.

Zauważył, że istnieją dwa poglądy na ten temat. Jeden to determinizm, zgodnie z którym człowiek nie jest istotą wolną, a ponieważ jest członkiem społeczeństwa, wiec powinien być kształtowany, by możliwie miękko w to społeczeństwo wejść. Drugi pogląd to kreatywizm, wedle którego sumienia nie należy kształtować, natomiast trzeba zrobić wszystko, żeby człowiekowi zostawić wewnętrzną swobodę, aby sam mógł decydować o tym, co uważa za dobre albo złe. Pogląd ten reprezentowali egzystencjaliści, tacy jak Martin Heidegger czy Jean Paul Sartre.

– Każdy z tych poglądów ma pewne ziarno prawdy – stwierdził ks. prof. Szostek i wyjaśnił, że
kształtowanie sumienia może stać się tresurą, a nie rzeczywistym dojrzewaniem. Z drugiej strony jednak opór przeciw wszelkim zasadom w imię wolności może być naiwny.

– Wolność dopiero wtedy jest sobą, kiedy człowiek odnajduje jakąś prawdę, w sobie samym, wokół siebie. Kreatywiści są skłonni traktować całą rzeczywistość jak plastelinę, coś, co sobie wartości wsobnej nie ma, zatem nie ma czym się kierować, nie ma skąd norm czerpać – mówił. – To jest atrakcyjna skrajność, apoteoza wolności, ale mamy jedno życie, które upływa z dnia na dzień. Jeśli nie rozeznam, co we mnie jest cennego, gdzie mam szansę rozwoju, to popełnię ciężką głupotę w stosunku do siebie samego i innych. Więc ostrożnie z tą apoteozą wolności, która chce uwolnić się od wszelkich norm, jakiejkolwiek perspektyw i wizji tego, co warte dla naszego życia – dodał.

Prelegent wskazał przykłady ludzi sumienia – św. br. Alberta Chmielowskiego, Matkę Teresę z Kalkuty i Alberta Schweitzera. – Znakomity organista i muzykolog, doskonały teolog protestancki – mówił o tym ostatnim. – Jemu nie dali spać trędowaci w Afryce, nie dali mu dalej toczyć jego skądinąd godnego podziwu żywota. On pokazuje także, na czym polega rzeczywiste dojrzewanie sumienia. Na tym, że nie może człowiek przejść obok pewnych prawd, kłopotliwych dla niego, które każą mu wytrącić się z dotychczasowego życia. Życia, które nie jest przewrotne i grzeszne, ale takie, które nie bierze pod uwagę tych najbardziej wołających o pomoc, pozostawionych na boku – dodał.

– Sumienie zaczyna się budzić tam, gdzie człowiek nie może przejść obok trudnych i ważnych prawd – mówił były rektor KUL i dodawał, że dochodzenie do świętości nie polega na tym, że ktoś „potęguje sobie kolejne cnoty”, ale przez to, że nie może pewnych rzeczy pominąć. – Zatem najważniejszą rzeczą w kształtowaniu sumienia jest być otwartym na prawdę i największym niebezpieczeństwem jest dać sobie wmówić pewnego rodzaju ideologię, nieprawdę, która człowieka stępia, nie pozwala mu tej prawdy dociec – zaznaczył. Dodał, że wrażliwość sumienia oznacza nierzadko mękę i ciągły kłopot, ale oznacza też możliwość dojrzewania i wzrastania.

– Sumienie to osąd, odnoszący się do mych własnych czynów i koniec końców do mnie samego, stanowiący wizję mnie samego. Istotną rzeczą jest, że człowiek nie żyje dla siebie – mówił ks. prof. Szostek. – Bo choć sumienie mówi, co ja mam robić, ale to jest reakcja na sytuację, w jakiej znaleźli się moi bracia i siostry. Obojętność na ich los jest śmiercią sumienia i ostatecznie samego człowieka. Sumienie nie jest sobą, kiedy jest pozbawione wrażliwości moralnej, czyli wrażliwości na los tych, których Pan Bóg obok nas postawił – podsumował.

Papieska Uczelnia Młodzieżowa to cykl spotkań dla młodzieży szkół średnich i studentów. Ma na celu przybliżanie ważnych współczesnych kwestii w świetle nauczania Jana Pawła II. Do tej pory odbyły się trzy spotkania, do wakacji zaplanowano dwa kolejne.

Organizatorami spotkania są Centrum Jana Pawła II i Centrum Duszpasterstwa Młodzieży.