Ks. prof. Szymik: teologia nie jest historią przebrzmiałych idei

Teologia nie jest historią przebrzmiałych idei ani archeologią myśli religijnej, powinna mówić człowiekowi o tym, skąd jest i dokąd zmierza – mówił ks. prof. Jerzy Szymik na Kongresie Teologów Polskich w Poznaniu. Członek watykańskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej i profesor Uniwersytetu Śląskiego wygłosił wykład na temat relacji pomiędzy wiarą i rozumem w akcie poznania teologicznego.

Punktem wyjścia rozważań ks. Szymika podczas kongresu, który obraduje nad sensem ludzkiej egzystencji, była teza o źródle teologicznego aktu poznania w egzystencjalnie zakorzenionych pytaniach filozoficznych. „Początkiem teologii jest filozofia, a człowiek, zanurzony bez reszty w swoim życiu, ze swego wnętrza pyta rozum o sens życia” – mówił ks. Szymik.

Wykładowca zwrócił uwagę słuchaczy, że pytanie o sens życia jest zawsze pytaniem o śmierć, a ponieważ najgłębszym rdzeniem ludzkiej egzystencji jest zmaganie się o szczęście, każdy pyta, co zrobić, by śmierć temu nie przeszkodziła. Ks. prof. Szymik zauważył, że także teolog jest człowiekiem, więc także jemu najpierw nie chodzi o uczone teorie, ale o życie.

Nie da się pytać o życie i śmierć, nie pytając o Boga – zauważył ks. prof. Szymik. Opierając się na myśli św. Augustyna, prelegent podkreślił, że kluczowe dla zrozumienia teologii jest pojęcie poruszenia serca człowieka przez Boga. To „poruszone przez Boga serce skłania rozum do refleksji”, a teologię można rozumieć jako „pójście rozumu za poruszeniem serca przez Boga” – zauważył.

„Teologia jest głębią myślenia, które próbuje doścignąć przyzwolenie duszy, powiedziałbym, że jest to myśl ścigająca serce, oczywiście nie jako rodzaj jakiegoś sentymentalizmu” – zauważył ks. prof. Szymik. Podkreślił, że – używając współczesnego języka – teologię można by określić jako intelektualny projekt, który próbuje sprostać wymaganiom wiary.

Ks. prof. Szymik zastanawiał się także nad miejscem teologii na polskich uniwersytetach. Chociaż teologia była jedną z „założycielek” uniwersyteckiej wszechnicy, to jednak w Polsce może sobie pozwolić na szerszy oddech dopiero od dwudziestu lat.

Zdaniem ks. Szymika, teologia powinna dzisiaj dawać człowiekowi definicje rozumu i racjonalizmu niezawężone do oświecenia, ale poszerzone o jego głębokie i prastare źródło, czyli o wiarę w Boga jedynego. „Teologia poszerza znaczenie racjonalności” – zauważył prelegent.

Przywołując postać wybitnego teologa Romano Guardiniego, ks. Szymik podkreślił, że teologii nie można zepchnąć ani do laboratorium, ani do zakrystii, choć i Kościół, i badania naukowe są dla niej konieczne.

„Teologia ma prawdziwie rewolucyjny potencjał, zdolność do kwestionowania neokantowskiego racjonalizmu i politycznie poprawnego porządku” – zauważył ks. prof. Szymik. Dlatego teologii nie można pacyfikować pod przykrywką sprostania wymaganiom naukowym, ale trzeba ukazywać jej prawdziwą wielkość i jej autonomię.
„Teologia to największa przygoda mojego życia” – powiedział na zakończenie swojego wystąpienia ks. prof. Szymik.

Ks. prof. dr hab. Jerzy Szymik jest profesorem nauk teologicznych i pracownikiem Zakładu Teologii Dogmatycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wcześniej był związany z Katolickim Uniwersytetem Katolickim i kierownikiem Katedry Chrystologii na KUL. Od 2004 roku jest członkiem watykańskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Ks. Szymik jest autorem kilkudziesięciu książek naukowych, poetyckich i eseistycznych.