Ks. Tomáš Halík: synodalność nie jest zwyczajną repliką demokracji

Zanany czeski teolog, socjolog i filozof religii, ks. Tomáš Halík, wygłosił „duchowe wprowadzenie” dla uczestników rozpoczętego 29 sierpnia w Linzu roboczego spotkania delegatów europejskich na Zgromadzenie Ogólne  Synodu Biskupów na temat synodalności. „Zasada synodalności może również stymulować odnowę dzisiejszej demokracji politycznej, która jest podatna na populizm i atrakcyjność systemów autorytarnych”, stwierdził teolog.

„Dialog między Kościołem a światem, między Kościołami, religiami, kulturami, narodami i cywilizacjami, był wizją Soboru Watykańskiego II (1962-65). Dziś jednak dialog jako relacja pomiędzy odrębnymi bytami już nie wystarcza, gdyż cywilizacji i religii, państw i narodów nie można już postrzegać jako odrębnych bytów” – zauważył ks. Halík. Jego zdaniem, Kościół musi dziś wnosić w świat coś więcej niż tylko dialog, ważne jest, aby kultywować wzajemne relacje i pokonywać bariery mentalne. Z synodalności, jako wspólnej drogi, musi wypływać głębsza wzajemność. „Jesteśmy ze sobą połączeni i musimy rozumieć, rozwijać i kultywować drogę tego połączenia. Jest to wyzwanie dla wszystkich i wszyscy muszą być zaproszeni” – stwierdził teolog.

W związku z tym odnowa synodalna jest znacznie większym i bardziej wymagającym zadaniem, niż zwykłe przekształcenie sztywnego systemu klerykalnego w Kościele katolickim w sieć elastycznej komunikacji, zauważył ks. Halík. W opinii teologa chodzi także o zdolność Kościoła do komunikowania się z innymi systemami w społeczeństwie, z innymi kulturami i religiami. „Synodalność powinna być inspirującą odpowiedzią na pytanie, w jaki sposób można przezwyciężyć kryzys globalizacji, współzależności technologicznej, informacyjnej i gospodarczej, w jaki sposób niebezpieczne podziały i napięcia można przekształcić w kulturę współistnienia w pokoju i sprawiedliwości” – stwierdził teolog.

Nowe drogi bycia Kościołem w świecie

Według ks. Halíka, reforma synodalna musi być czymś więcej niż tylko kontynuacją linii Soboru Watykańskiego II. „Ma to na celu otwarcie przestrzeni dla misji Kościoła w ponowoczesnej epoce radykalnej różnorodności. Papież Franciszek liczy, że synodalność stanie się trwałą formą Kościoła. Rozwój synodu pokaże wiele nowych sposobów bycia chrześcijaninem i nowych –  nieoczekiwanych obecnie – sposobów bycia Kościołem w świecie” – powiedział ks. Halík nawiązując do słów papieża.

Z drugiej strony postrzeganie określonego stanu społeczeństwa i Kościoła jako ostatecznego, doskonałego i niezmiennego oznaczałoby uleganie pokusie triumfalizmu – ostrzegał ks. Halík. Herezji triumfalizmu często towarzyszy paternalizm, klerykalizm, fundamentalizm i tradycjonalizm.

Propozycja nowych ośrodków towarzyszenia duchowego

Ks. Halík wezwał także europejskich uczestników Zgromadzenia Synodalnego, aby już dziś studzili nierealistyczne oczekiwania co do poważnych zmian instytucjonalnych w Kościele zaraz po obradach Synodu w Rzymie. „Synodalna reforma Kościoła to długa droga” – stwierdził teolog. Jednocześnie zauważył, że dokument roboczy (Instrumentum laboris) na drugą sesję   Synodu zawiera ważne sugestie, które już dojrzały do wdrożenia.

Oprócz już istniejącej posługi akolitów i katechetów proponuje się utworzenie innych posług, które nie wymagają święceń. „Jedną z nich jest z pewnością posługa towarzyszenia duchowego, która obejmuje wszystkie istotne elementy synodalności – słuchanie, otwartość na działania Ducha Świętego, rozeznanie duchowe i wspólne poszukiwanie właściwego wyboru” – powiedział ks. Halík. Tłumaczył, że posługi tej nie można zastąpić sakramentem pokuty ani psychoterapią. „To sposób na odkrycie obecności Boga w życiu ludzi, także w życiu osób «niereligijnych», którym można zaproponować tę posługę. Jest ona oparta zarówno na osobistym charyzmacie, doświadczeniu, jak i odpowiednich cechach osobowych osób towarzyszących, a także na ich kompetencjach w różnych dyscyplinach teologicznych i naukach społecznych” – stwierdził teolog.

Ks. Halík zaproponował, aby obok parafii tworzyć inne „ośrodki duchowości, rekolekcji, przewodnictwa duchowego i opieki duszpasterskiej”. Powinny się tam także regularnie spotykać grupy synodalne, „aby w atmosferze modlitwy i kontemplacji dzielić się swoimi doświadczeniami oraz szukać rozwiązań problemów w życiu osobistym i w Kościele”.